‘सु लय्तायाच्वंगु दु थ्व संविधान खनाः?’

‘पद्मरत्न तुलाधर जि खनाः लय्मताः’ थ्व धापू नेपालय् आमूल परिवर्तन हयेत १२ दँ तक जनयुद्धया नामय् राज्यनाप सशस्त्र विद्रोह यानाः लिपा देय्या मूलधार राजनीतिक दुहां वनाः निक्वः तक प्रधानमन्त्री जुइधुंकूम्ह नेकपा माओवादी, लिपा केन्द्र व आः नेकपाया निम्हम्ह अध्यक्ष जुयाच्वंम्ह पुष्पकमल दाहालया खः ।

मुलुकय् राजनीतिक परिवर्तनया निंतिं पहिचानया म्हगस इनाः देय्या सकल आदिवासी जनजातितय्त जनयुद्धय् सरिक यानाः संविधान सभाया माध्यमं नेपाःया न्हू संविधान दयेकेत ताःलाःगु व आः मुलुकय् राजनीतिक आन्दोलन क्वचाये धुंकल धकाः शंखनाद लिपा संविधानय् बहुभाषिक जनताया पहिचानया ‘प’ तकं न्ह्यथनेत ताः मलाःगु वास्तविकतायात वाःचायेकाः जनयुद्ध ताकाय् अभिभावककथं नालातःम्ह पद्मरत्नया न्ह्यःने दनाः प्रचण्डं थ्व खँया स्वीकारोक्ति याःगु खः । थ्व गम्भीर चिन्तनया विषय खः ।

नकतिनि हे मुलुकया स्वक्वःगु संविधान दिवस हनेगु औपचारिक ज्या सरकारं क्वचायेकूगु दु । लिसें ज्याझ्वलय् देय्या सरकारप्रमुख प्रधानमन्त्री के.पी.शर्मा ओलीं थ्व संविधानया बरखिलाफ याइपिंत त्वःतेमखु धकाः ख्याच्वः बिसें थ्व हे पूर्ण संविधान खः धकाः मन्तव्य बिउदु ।

मुलुकय् गुगु अधिकार प्राप्तीया निंतिं आन्दोलन जुल, उकिया उपलब्धि जुइ फयामच्वंगु इलय् आः हाकनं मेगु सशक्त आन्दोलन छाय् मजुइ धयागु न्ह्यसःया लिसः मदु । मात्र ईयात जक पियाच्वंगु खनेदु ।

स्वदँ न्ह्यः नेपाःया थुगु संविधान पितबिउगु इलय् थ्व संविधान ‘सम्झौताया दस्तावेज’ खःधकाः मन लुधंकूपिंत थुकिं कडा लिसः बिउगु दु । जनआन्दोलन व सशस्त्र विद्रोहया उपलब्धीयात संस्थागत यायेमाः धकाः सहमति प्वंकूपिं राजनीतिक पार्टीतय्सं आःया संविधान विना नामांङ्कन व सिमांङ्कन, पहिचान रहित संविधान स्वीकार याःगुया लिच्वः पिदंगु दु ।

पहिचानया अधिकार मालाच्वंपिनिगु न्हाय् सत्तारुद्ध जुयाच्वंपिं राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं ध्यना बिउगु दु । वर्तमान संविधानप्रतिया असन्तुष्टि आःया सत्तारुद्ध दलया नेता जुयाच्वंम्ह पुष्पकमल दाहालया नं दु । उकथं हे मधेसी पार्टीतय्सं थःपिनिगु असन्तुष्टिलिसें थ्व संविधान दिवस हनायात अप्रत्यक्षरुपं बहिष्कार नं याःगु दु ।

अझ थ्व संविधान पितबिउगु न्हियात हाकूगु न्हिकथं नालाः सतकय् विरोध प्रदर्शन नाापं याःगु दु । थुकथं थुइके फइ कि वर्तमान संविधान प्रति आदिवासी जनजाति, मधेसी लगायतया जनता सन्तुष्ट जुयाच्वंगु मदु । असन्तुष्टया मूल कारणं थःपिं संविधानत पहिचानरहित जुयाच्वनेमाःगु कारणं खः ।

पद्मरत्न तुलाधर जि खनाः सन्तुष्ट मदु धयागु पुष्पकमल दाहालया स्वीकारोक्ति भाषा, जाति, मानवअधिकार, नागरिक अधिकार आदिया विषय गुलि नं आन्दोलन न्यागू दशक न्ह्यवंनिसें पद्मरत्न तुलाधरया नेतृत्व व संलग्नताय् न्ह्यानाच्वंगु खः व पूमवंनी ।

थ्व पूमवंगु अधिकार प्राप्तीया खँय् पुष्पकमल दाहालं वाध्यात्मकरुपं सार्वजनिकरुपं स्वकारोक्ति याःगु धयागु हे छगू इलय् पद्मरत्नं न्ह्याकाच्वंगु थीथी आन्दोलनया बःकयाः माओवादींं थःपिनिगु आन्दोलनयात गति बिउगु कारणं खः धयागु थुइके फइ ।आः न्हापा थःपिन्सं प्वंकूगु प्रतिवद्धत पूवंके मफयेवं लज्जाबोधं हे देय्या छम्ह नेतां प्वंकूगु भावयात सदासयतां थइकेमालाच्वंगु दु ।

नेपाःया संविधानय् न्ह्याथेंजाःगु खँ दुथ्याकातःगु खःसां उकि नेवाः लगायत बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्सं ल्ह्वनाच्वंगु माग पूवंगु मदुनि । संविधानय् न्ह्यथनातःगु खःसां उकिया कार्यान्वयनयात कयाः अझं आश्वस्त जुइ फुगु स्थिति मदुनि । नेपाःया आम जनताया आधारभूत अधिकारया स्थापना जूगु मदुनि ।

स्वास्थ्य, शिक्षा, सांस्कृतिक, भाषिक, मानवअधिकारया अधिकार अझं प्राप्त जूगु मदुनि । उकिं मेगु आन्दोलन अवश्यरुपं जुइतिनि धयागु विश्वास थ्व ख्यलय् सनााच्वंपिं अधिकारकर्मी व परिवर्तनकारीपिनिगु दनि । जनआन्दोलनं प्राप्त जूगु अधिकार संस्थागत यायेगु नामय् सत्ता साझेदारीतय्सं याःगु सहमति मात्र इमिगु स्वार्थपूर्तिया निमित्त वा राजनीतिक स्वार्थपूर्तिया निमित्त खः धयागु खँय यकिन
जुयावःगु दु ।

आः छथ्व राजनीतिक पार्टीया नेतात मुलुकय् राजनीतिक अधिकारया निंतिं आन्दोलन आवश्यक मजुल, थुगु हे संविधानपाखें पूर्ण अधिकार प्राप्त जुइधुंकल, आः मुलुकयात आर्थिक क्रान्तिया लँपुइ न्ह्याकेमाः धकाः नैतिकताया भाषण बीपिनिगु ल्याः नं म्हो मदु । आः हे नं मुलुकय् सत्तारुद्ध राजनीतिक शक्ति दुई तिहाइया बहुमतय् थ्यनाच्वंगु दु ।

उकिं थुगु सरकारं देय्या फुक्क जाति, जनजातितय्गु आधारभूत आवश्यकता पूवंकेया निंतिं हरेककथंया पूर्वाधार तयार निर्माण यायेफइगु स्थिति दु । तर मुलुकया नेतात आम जनतायात अधिकार सम्पन्न यायेगु स्वयां थःपिनिगु निजि सेवा सुविधा व राज्यया धुकू खाली यायेगु, ऐश आरामका साथ सत्ताया सवाः कायेगु पाखे हे जक न्ह्यानाच्वंगु अनुभव आम जनतां यानावयाच्वंगु दु ।

भाषा, जाति, शिक्षा, संस्कृतिया अधिकार प्राप्तीया निंतिं हाकनं मेगु आन्दोलनया आवश्यकता अधिकारकर्मी व परिवर्तनकारी शक्तितय्सं यानाच्वंगु दु । राज्यपाखें जुयाच्वंगु विभेद व राज्यं पूवंकेमाःगु न्यूनतम मागतकं पूवंकेगु खँय् सत्तासीन राजनीतिक पार्टीत गंभीर जुयाच्वंगु मदु ।

आम जनताया न्हियान्हिथंया जीवनयापन थिके जुयाच्वंगु बेसाः भाःया कारण ंअति कष्टकर जुयाच्वंगु दु । मुलुकय् शान्ति सुरक्षाया गंभीर अभाव खनेदयाच्वंगु दु । सरदर न्हिं निम्हया ल्याखं बलात्कार, हत्या, हिंसाया गतिविधि जुयाच्वंगु दु । सरकारी सयन्त्रं दोषितय्त ज्वनाः कानूनया चाकःदुने हये फयाच्वंगु मदु ।

थज्याःगु अभावया दुने जनता न्हियान्हिथं थःपिंत असुरक्षित तायेका च्वंगु दु ।थज्यागु परिवेशय् क्वचाःगु स्वक्वःगु संविधान दिवसं गज्याःगु सन्देश न्ह्यब्वइ, अनुमान याये थाकु मजू । मुलुकय् गुगु अधिकार प्राप्तीया निंतिं आन्दोलन जुल, उकिया उपलब्धि जुइ फयामच्वंगु इलय् आः हाकनं मेगु सशक्त आन्दोलन छाय् मजुइ धयागु न्ह्यसःया लिसः मदु । मात्र ईयात जक पियाच्वंगु अनुभव जुइ ।