संविधान दिवस, हाकुगु न्हि व संशोधन

जनतापाखें निर्वाचित राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं तराई लागाय् गोली चले यानाः, आदिवासी जनजाति नापं उत्पीडित समुदायया मागयात बेवास्ता यासें संविधानसभापाखें देय्या न्हूगु संविधान घोषणा याःगु दिं २०७२ असोज ३ गते खः ।

भदौ ३० गते संविधानसभापाखें तत्कालिन एमाले, माओवादी केन्द्र, नेपाली कांग्रेस, राष्ट्रिय जनमोर्चा, राप्रपा लगायत अप्वः दलया दुई तिहाइ बहुमतं संविधान पारित याःगु खःसा तत्कालिन राष्ट्रपति रामवरण यादवं औपचारिक रुपं घोषणा याःगु ई धइगु असोज ३ गते खः । अबलेनिसें नेपाःया इतिहासय्, अधिकारया सवालंनिसें संविधानया सवालय् छगू ल्वःमंके मफइगु दिं असोज ३ गते जूगु दु ।

२०७२ सालया असोज ३ गते गनं गनं दीपावली धकाः मत च्याकूगु खःसा मधेसय् मधेसी नापं आपालं आदिवासी जनजातिं ब्ल्याक डे धकाः मत स्याःगु न्हि नं खः । उकिं नं नेपाःया इतिहासया निंतिं थ्व महत्वपूर्ण नापं अर्थपूर्ण दिं जुया बिउगु दु । अबलेनिसें दँय्दसं थें थुगुसी नं सरकारं संविधान दिवस धकाः असोज ३ गतेयात तःजिक हनेगु नितिं तयारी यानाच्वंगु दु ।

२ नम्बर प्रदेशय् राजनीतिक पार्टीतय्सं औपचारिक रुपं संविधान दिवसया विरोध मयाःसां जनस्तरं नापं अधिकारमुखी आन्दोलनकारीतय्सं धाःसा उगु प्रदेशय् संविधान दिवस कुन्हु हाकुगु न्हि हनेगु तयारी यानाच्वंगु दु ।

केपी ओली नेतृत्वया सरकारं न्हापा सिबें फरक कथं जनतायात सहभागी याकाः स्वक्वःगु संविधान दिवस हनेत निर्देशन बियादीधुंकूगु दु । सरकारं सरोकारवाला पक्षयात संविधान दिवस तःजिक हनेत निर्देशन बीधुंकूसां संविधान दिवसयात सरकारीस्तरं औपचारिकता बीगु कथं जक हनेगु तयारी बाहेक नेपाःया आदिवासी जनजाति, मधेसी, दलित, मुस्मांनिसें उत्पीडित समुदाय जक मखु आम नागरिकत तकं उत्साहित जुयाच्वंगु मदु ।

फुक्क समुदाय नापं जनताया भावना कथं जारी जूगु संविधान खःसा सरकारीस्तरं जक मखु छगू कथं जनस्तरपाखें हे उत्सवया रुपय् संविधान दिवस हनीगु खइ । छगू कथं जात्रा हे याइगु खइ । तर उज्वःगु अवस्था खने मदुगु धइगु हे जनता संविधानप्रति सन्तुष्ट मदु धइगुया संकेत खः । सरकारं न्ह्याक्व हे संविधान दिवस धकाः हाला जूसां अन्ततः जनताया दथुइ उत्साह खने मदु ।

थ्व ल्याखं स्वल थुगुसीया असोज ३ गते सरकारी ज्याकू, स्थानीय सरकार, प्रदेश सरकार व केन्द्रीय सरकारं थःथःगु कथं संविधान दिवस हनेगु ज्या याइ । थुकिया अर्थ धइगु संविधानयात विरोध हे याये मछिंगु थासय् च्वंपिं सरकारी कर्मचारी, संघ अर्थात केन्द्रीय सांसद, प्रदेश सांसद्, स्थानीय जनप्रतिनिधितय्सं जक सविधान दिवस औपचारिकाताय् सीमित यानाः हनेगु याइ ।

थुखे संविधान दिवस औपचारिकताय् जक हनेगु तयारी यानाच्वंगु दुसा उखे संविधानप्रति थ्व इलय् ततःसलं असहमति दु धकाः धायेछाःपिं, हालेगु आँट दुपिं अले संघर्ष यायेत तयार दुपिं मधेसी नापं जनजातितय्सं छुं छुं थासय् धाःसा हाकुगु दिंया रुपय् हनेगु तयारी यानाच्वंगु दु ।

प्रम ओली नेतृत्वया नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीया नेतृत्वय् न्हय्गू प्रदेश मध्ये खुगू प्रदेश दुसा संघीय समाजवादी फोरम नेपाल व राष्ट्रिय जनता पार्टीया नेतृत्वय् दुगु २ नम्बर प्रदेशय् संविधान दिवसयात हाकुगु दिंया रुपय् हनेगु नितिं अनया बौद्धिक मनूत हे सक्रिय जुयाच्वंगु दु ।

विधान जारी याःगु इलय् गोली चले याःगु लागा, कफ्र्यू तकं तःगु लागा धइगु थौंया २ नम्बर प्रदेश खःसा थःपिनिगु तःधंगु विरोधया वावजुद नं जारी याःगु, थःपिनिगु अधिकार सुनिश्चित मजूगु नापं संघर्षया आवश्यकता दनि धइगु तायेकाः जारी जूगु संविधानया विरोध यानाः अथे हाकुगु न्हि हनेगु नितिं तयारी यानाच्वंगु खँ वयाच्वंगु दु ।

थुकिया नितिं संघीय समाजवादी फोरम केन्द्रीय सरकारय् दुथ्याःगु नापं २ नम्बर प्रदेशया सरकारया नं नेतृत्व यानाच्वंगु अवस्थाय् संविधानयात विरोध याये मछिनाः औपचारिक रुपं विरोध याइगु अवस्था मदु अथे हे राष्ट्रिय जनता पार्टी नं २ नम्बर प्रदेशया सरकारय् दुगुलिं औपचारिक रुपं विरोध यायेगु धकाः निर्णय हे याना वनीगु सम्भावना तसकं म्हो जक दु ।

२ नम्बर प्रदेशय् राजनीतिक पार्टीतय्सं औपचारिक रुपं संविधान दिवसया विरोध मयाःसां जनस्तरं नापं अधिकारमुखी आन्दोलनकारीतय्सं धाःसा उगु प्रदेशय् संविधान दिवस कुन्हु हाकुगु न्हि हनेगु तयारी यानाच्वंगु दु । अथे हे प्रदेश नम्बर १ लागाय् धाःसा छगू राजनीतिक दलं हे औपचारिक रुपं असोज ३ यात हाकुगु न्हिया रुपय् हनेगु धकाः औपचारिक निर्णय याःगु दु ।

सरकारय् मदुगु राजनीतिक दल अले लिम्बुवान व पहिचानवादी दलया रुपय् न्ह्यःने वयाच्वंगु संघीय लोकतान्त्रिक राष्टिय मञ्चपाखें हाकुगु न्हिया रुपय् हनेत आह्वान तकं याःगु दुसा उमिसं प्रदेश १ या इटहरीइ हाकुगु ध्वाँय् सहित जुलुस पिकयाः संविधान घोषणा जूगु दिंयात हाकुगु न्हिया रुपय् हनेगु घोषणा याःगु खः ।

संविधान दिवसयात हाकुगु दिवसया रुपय् असोज ३ गते हनीपिं मधेसी नापं आदिवासी जनजातितय्सं गुकथं संविधानय् थःपिनिगु हक अधिकार मदु, भाषिक, जातीय नापं सांस्कृतिक समानता मदु, पहिचान मदु धइगु खँ तयाः थःपिनिगु माग पूरा यायेमाः धयाच्वंगु खःसा थ्वहे खँ नेवाः न्ह्यलुवातय्संनिसें मेमेगु आदिवासी जनजातिया न्ह्यलुवातय्सं नं धायेगु यानाच्वंगु दु ।

तर थुलि जक पाः कि उमिसं थःपिं हे न्ह्यःने वयाः हाकुगु दिवसया रुपय् हनाच्वन, मेपिंसं संविधान अपुरो व अधुरो धकाः जक धायेगु तर संविधान दिवसयात हाकुगु न्हिया रुपय् हनेगु धाःसा मयाः ।

थुगु ल्याखं स्वल धाःसा थौंया इलय् प्रमुख राजनीतिक पार्टीया प्रभाव लानाच्वंगु समुदायया न्ह्यलुवातय्सं संविधानय् थःपिनिगु अधिकार मदु उकिं अपूरो व अधुरो संविधान धायेगु अले आःया प्रमुख राजनीतिक पार्टी सिबें ब्यागलं कथंया बिचाः तयाः संघर्ष याइपिं छगू कथं आँट दुपिंसं धाःसा संविधान दिवसयात हाकुगु दिवसया रुपय् हनेत्यंगु दु धायेछिं ।

प्रत्येक्ष रुपं संविधान दिवसयात विरोध याइपिं व मौन च्वनीपिं तर दिवसय् सहभागी मजुइगु । थुगु ल्याखं जक पानाच्वंगु दु तर मूल रुपं धाःसा नेपाःया बहुसंख्यक समुदाय अर्थात जनता वर्तमान संविधानप्रति सन्तुष्ट मदु धायेफइगु अवस्था दु । उकिं संविधान दिवस न्ह्याक्व हे तःजिक हने धकाः सरकारं धाःसां जनतायात सहभागी याकाः उत्सवया रुपय् धाःसा हनेफइगु अवस्था मदु ।

गबले तकं सविधान संशोधन यानाः उत्पीडित समुदायया माग सम्वोधन जुइ मखु अबले तक संविधान दिवस औपचारिकताय् जक सीमित जुयाच्वनी । थौं केपी ओलीया नेतृत्वय् सरकार दयेकूगु खुला दयेधुंकल । संविधान संशोधन यायेत तयार दु नं धयाच्वंगु दु । तर नं संविधान संशोनधया निंतिं माःकथंया तयारी याःगु खनेमदु ।

थ्वहे असोज ३ गते तकया दुने संघीय कानून हयेमाःगु संवैधानिक बाध्यता दुसा अनं लिपा जक संविधान संशोधनया बारे सहलह ब्याकेगु तकं धयाच्वंगु दु । वर्तमान सरकारं संविधान दिवसया हे दिनय् थुगु दिं तकया दुने थुगु कथं संविधान संशोधन याना जनताया अधिकार स्थापित यायेगु जुइ धकाः घोषणा यात धाःसा आवंलि छगू कथं जनतायात उत्साह अप्वया वइ ।

मखु न्हापा थें हे संविधान संशोधनया सवालयात आलटाल जक यानाच्वनेगु खःसा दँय्दसं संविधान दिवस नापनापं हाकुगु दिं नं हनेगु क्रम जारी हे जुयाच्वनी धकाः थुइकेमाः ।