आः नं पञ्चायती व्यवस्थाया हे अनुशरण

मांभासं शिक्षा

पञ्चायती व्यवस्थाया जगजगी जुयाच्वंगु ई । राजनीतिक पार्टीत प्रतिबन्धित । फुक्क थासय् पञ्चायती व्यवस्थाया राज । जनतायात जागृत याइगु निगू सशक्त माध्य संचार व शिक्षा तकं जुजुया उजं कथं न्ह्याइगु । खय् भाय् बाहेक मेगु भाय्यात ‘अर्राष्ट्रिय’ धकाः प्रचार यायेगु सरकारया स्वभाव ।

रेडियो नेपालं बियावयाच्वंगु नेपालभाषायात तकं लिकायेधुंकूगु ई । ल्यं दुगु छगू सशक्त माध्यम शिक्षा हे जक । उकी नं पञ्च शासकतय् बेक्वःगु मिखा । अन्ततः वि.स. २०२८ वैशाष ५ गते तत्कालीन जुजु महेन्द्रं राष्ट्रिय शिक्षा पद्धति योजना जारी यानाः न्हूगु शिक्षा योजना न्ह्यःने हल । २०२८ सालय् लागू जूगु शिक्षा योजनाया उद्देश्यत मध्ये छगू योजना खस भाययात शिक्षाय् अनिवार्य यायेगु ।

भाषिक रुपं विविधता दुगु देय्या हरेक थासय् शिक्षा बीगु माध्यम केवल खँय्् भाय् जक । उगु शिक्षा योजना कथं प्राथमिक शिक्षा व माध्यमिक शिक्षा तक ब्वंकेगु माध्यम भाय् खस नेपाली भाय् जुइगु व थ्व स्वयां बिस्कं व्यवस्था यायेमाःसा श्री ५या सरकारया पूर्व स्वीकृति कायेमाः धकाः व्यवस्था यानाबिल ।

अले नेपाः दुने दुगु थीथी मां भाय् ब्वनेगु व्यवस्थायात धाःसा मेमेगु अन्तर्राष्ट्रिय भाय् नापं इच्छाधीन विषय धकाः केवल ऐच्छिक विषय कथं जक मान्यता बिल ।योजना निर्माण याइपिं मनूतय्सं सुझाव बिल – थीथी मांभाय् पाखें शिक्षा बीगु ज्या जूसा देय्या सामाजिक सद्भावय् लिच्वः लाइ । उकिं खस नेपाली भाय्यात जक शिक्षाया माध्यम भाय् दयेकेमाः, थुकीं राष्ट्रिय एकतायात क्वातुकेगु ज्या याइ ।

संसदय् नकतिनि दर्ता जूगु न्हूगु शिक्षा विधेयकं विकासया निंतिं तसकं आवश्यक मांभासं ब्वनेदइगु अधिकारयात वञ्चित यानाच्वंगु दु । विडम्बना ! थौं संघीय लोकतान्त्रिक सरकारं नं वहे पञ्चायती सरकारया शिक्षा नीतियात अनुशरण यानाच्वन ।

सुझावया पिने खनेदुगु मूलभूत खँ सामाजिक सद्भावयात मस्यंकुसे राष्ट्रिय एकतायात क्वाःतुकेगु । तर उकीया मू उद्देश्य खस नेपाली भाय् बाहेकया भाय्यात दमन यायेगु, थीथी जाति–जनजातितय्त क्वत्यलेगु जुल ।महाकवि सिद्धिदास महाजुं धयादीगु महावाणी – भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ । सायद पञ्चायती व्यवस्थां थुकीयात बांलाक थूगु जुइ ।

उकिं सामाजिक सद्भाव व राष्ट्रिय एकताया त्वह तयाः थीथी जातियात पतनया लँपुइ यंकेगु पलाः कथं शिक्षाय् खस नेपाली भाय्यात जक प्राथमिकता बिल । पञ्चायती व्यवस्थां नालाकयाच्वंगु ‘छगू भाषा, छगू देश’या सिद्धान्त कथं थीथी जातितय्त प्रहार यायेगु कथं शिक्षाय् नं छगू भाय् जक लागू यात । फलस्वरुपः थीथी मांभाय् छ्यलीपिनिगु ल्याः बुलहुं म्हो जुयावन ।

नेपालभाषा ल्हाइपिं नेवाःतय् जनसंख्या थुगु ल्याःचा स्वयां बिस्कं मजू । भाय् न्ववाइपिं झन् झन् म्हो जुयावन । थ्व छगू यचुगु दसु खः की शिक्षाय् मांभाय्या पहुँच मदयेवं उगु जाति दुने मांभाय् ल्हाइपिनि ल्याः म्हो जुइगु ।पञ्चायती व्यवस्थां शिक्षाया माध्यम भाय् खस नेपाली धकाः लागू याःगु ४७ दँ पुलेधुंकल । थ्व ईया दुने तःगू राजनीतिक व्यवस्थात वल ।

आः संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र दुगु देय् जुइधुंकल । संविधान निर्माणकर्तातय्सं समावेशी संविधान लागू जूगु दावी तकं यानाच्वंगु दु । समावेशी संविधान धकाः दावी यानाच्वंगु मध्ये छगू प्रमुख दल थौं सत्ताय् दु । उगु सत्तारुढ दलं छुं ई न्ह्यः न्हूगु शिक्षा सम्बन्धी विधेयकयात संसदय् दर्ता यात – ‘अनिवार्य तथा निःशुल्क शिक्षाया सम्बन्धय् व्यवस्था यायेत दयेकूगु विधेयक, २०७५’ ।

दर्ता जूगु विधयेकय् न्ह्यःथनातःगु शिक्षाया माध्यम भाय् खस नेपाली वा अंग्रेजी ।उगु विधेयकया दफा २५य् स्पष्ट च्वयातःगु दु – विद्यालयं बीगु शिक्षाया माध्यम नेपाली भाषा, अंग्रेजी भाषा वा निगुलिं जुइफइगु । दफा २५ कथं माध्यम भाय् खस नेपाली वा अंग्रेजी जुइ । अझ उगु हे विधयेक कथं आः अनिवार्य रुपं खस भाय् कक्षा १२ तक ब्वनेमाःगु व्यवस्था दु ।

केवल माध्यम भाय् खस नेपाली जक जुइगु मखु की न्हापा कक्षा १० तक जक ब्वनाच्वंगु खस नेपाली भाय् आः अनिवार्य रुपं कक्षा १२ तक ब्वनेमालीगु जूगु दु । अथेहे उगु विधेयकय् मातृभाषा शिक्षा सम्बन्धी प्रावधान मदुगु मखु । तर दफा २७यात स्वयेगु खःसा सरकारं मातृभाषायात अनिवार्य यानातःगु मदु ।

सुयां इच्छा दुसा अज्याःगु विद्यालयं ब्वंकेगु व्यवस्था दइ धकाः जक धयातःगु जुल । दफा २७ – नेपालय् बसोबास याइपिं प्रत्येक नेपाली समुदायया नागरिकयात थःगु मातृभासं आधारभूत तह वा माध्यमिक तह तकया शिक्षा प्राप्त यायेगु अधिकार दइ ।दफा २७ कथं मातृभासं शिक्षा प्राप्त यायेदइगु अधिकार दइ धाःसां सरकारं थुकीयात अनिवार्य व्यवस्था कथं नालाकाःगु मदु ।

नेपाल सरकार, प्रदेश सरकार व स्थानीय तहं संचालन याःगु वा अनुदान बियातःगु वा सार्वजनिक विद्यालयतय्सं मातृभासं शिक्षा बीफइगु धकाः जक व्यवस्था जूगु जुल । अनिवार्य मजुइवं स्वतः अन ब्वंकीगु माध्यम भाय् दफा २५ कथं खस नेपाली भाय् हे जुइ । थःगु मांभासं ब्वनेगु मस्तय् नैसर्गिक अधिकारयात पञ्चायती शासन सत्तां गुकथं नालाकाल थौं लोकतान्त्रिक सरकारं उकीयात निरन्तरता बीगु ज्या जक यात ।

प्रत्येक मचां थःगु मांभाय् पाखें शिक्षा कायेगु अधिकारयात अनिवार्य मयायेकं भाय्या संरक्षण जुइमखु । गथे न्हापा खस नेपाली भाय्यात न्हापांगु दर्जाया भाय् व मेमेगु मांभाय्त निगूगु दर्जाया भाय् कथं नाला कयाच्वंगु खः आः नं थ्व शिक्षा विधेयकं थ्वहे खँयात पुष्टि याइ । समावेशी, अग्रगामी व उत्कृष्ट धयातःगु संविधानं शिक्षाया मांभाय्यात हानं विभेद यायेत प्रोत्साहन यायेगु ज्या यानाच्वंगु जुल ।

शिक्षा धइगु अज्याःगु माध्यम खः, गुगु देय्या विकास नाप प्रत्यक्ष स्वापू दइ । जब तक देय्या जनता पूर्ण साक्षर जुइगु अवसर दइमखु देय् विकासया सम्भावना नं म्हो जुइ । नेपाः थज्याःगु बहुभाषिक देशय् गबलय् तक मां भासं शिक्षा बीगु ज्यायात अनिवार्य याइमखु अबलय् तक देशय् फुक्क मनूत साक्षर जुइगु ज्यापाखें तापानाच्वनी, विकासया अवसरपाखें तापानाच्वनी ।

थ्वहे विषययात कयाः युनेस्कोया पुलाम्ह डाइरेक्टर जेनरल इरिना बाकोभां धयादीगु छगू धापु सान्र्दभिक जू – ‘विकासया प्रभावकारी आधारत धइगु अत्मविश्वास व ज्ञान खः । गुकीया निंतिं मांभासं शिक्षा व सूचना अत्यन्त आवश्यक जू ।’

संसदय् नकतिनि दर्ता जूगु न्हूगु शिक्षा विधेयकं विकासया निंतिं तसकं आवश्यक मांभासं ब्वनेदइगु अधिकारयात वञ्चित यानाच्वंगु दु । विडम्बना ! थौं संघीय लोकतान्त्रिक सरकारं नं वहे पञ्चायती सरकारया शिक्षा नीतियात अनुशरण यानाच्वन ।