नेपाल संवत् तिथिया कोडिङ्ग व डिकोडिङ्ग (नेसंतिकोडि) – ३

व्यवहारय् च्वयेगु नेपाल संवतया कोडयात डिकोडिङ्ग यायेत सांकेतिक अंक (ल्याःया भ्यालु) (Value) बियाः डिकोडिङ्ग विकास याये माः । थ्व कोडयात डिकोडिङ्गय् हीकाः च्वयेगु नेपाल संवतयात “नेपाल संवत तिथिया कोडिङ्ग व डिकोडिङ्ग”(नेसतिकोडि) धाये । थुइत थथे सांकेतिक ल्याःया (अंकया) भ्यालु च्वयाः ब्याख्या याये,

थन, N.E. = Nepal Era (नेपाल संवत), (YYYY) = दँयात सांकेतिक प्यंगः (४) सून्य अंक, (MMMM) = लायात सांकेतिक न्यागः (५) सून्य अंक व (DDD) = न्हियात सांकेतिक प्यंगः (४) सून्य अंकं ध्वाथुइकी । थन,

(YYYY) = नेपाल संवत,थुगुसिया प्यंगः अंकया नेपाल संवत ११४० जुल, MMMMM (00000) = थुइकेत ब्वनेत थथे ब्वनेमाः MM,M,M,M(00,0,0,0) बाय् MMMMM {(00),(0),(0),(0)}।

थुकी, न्ह्यःनेया निगः सून्य अंक ला (महिना गिन्ति १ निसें १२ तक) सिमित जूगु क्यनी, थुकी लिपाया छगः सून्य अंक अनला बाय् न्हंलाया स्थान खः, हानं मेगु छगः सून्य अंक यदि छसिकथं न्हापाया अनला बाय् – न्हंला धुंकाः हाकनं – न्हंला बाय् अनला वलकि उकिया थाय् क्यनेत खः, दकलय् लिपाया सून्य स्थानं न्ह्याबलें तिमिलाया शुक्लपक्ष (थ्व)यात (१) व कृष्णपक्ष (गाः)यात (२) खः धकाः च्वयाः थुइकी ।

DDDD(0000) = थुइकेत ब्वनेत थथे ब्वनेमाः DD,D,D(00,0,0) बाय् DDDD {(00),(0),(0)}।

थुकी, न्ह्यःनेया निगः सून्यं तिथि न्हिल्याः (१ निसें १५ तक), थ्व निगः सून्य धुंकाःया मेगु छगः सून्यं यदि छगू हे तिथि निक्व बाः (न्हि)) नं दोहोरे जुल धाःसा तिथि दोहोरे जूगु खः धकाः क्यनी अले व सून्यया थासय् ९ च्वयेमाः । दकले लिपाया सून्यं बाः धकाः थुइकी । व सून्यया स्थान (१ निसें ७ तक) सीमित खः ।

नेपाल संवत् तिथिया कोडिङ्ग व डिकोडिङ्ग (नेसतिकोडि) छ्यलेगु तरिका :
नेपाल संवतया तिथि बैज्ञानिककथं कोड दयेकाः डिकाेिडंगय् तयार यानाः कम्प्युटरया प्रणालीइ दुथ्याकेगु सुत्र विकास जूलिसें थुकियात छ्यलेगु तरिका दसु बियाः स्पष्ट यानाच्वना । गथेकि- नेपाल संवत् ११४० गुंलागाः पन्चमि शनिबाः च्वयेत कोड खः : ने.सं ११४०/१०२/५७ अले अंग्रेजीं भासं N.E. 1140.102.57 ।

थ्व कोडयात (च्वय्) कोडिंगया ब्याख्या याःथें डिकोडिंग च्वयेबलय् थथे जुइ : N.E. 1140.10002.0507 अले थुइकेत ब्वनाकथं च्वयेबलय् बाय् कम्प्यूटरय् छ्यलेबलय् थथे त्वाःल्हानाः स्वये/ब्वने/टाईप याये माः,

N.E. (1140) . (10)(0)(0)(2). (05)(0)(7)

थन ,
दँ=N.E. 1140= नेपाल संवत ११४०,

ला = (10)(0)(0)(2)

थुकी,
(10) = गुंला (गुणिला),
(0)(0)  = (10) धुंकाःया निगः (0)(0) सून्य धयागु छसिकथं (लगातार) अनला बाय् न्हंला वल धाःसा वयात थाय् (Position) सुरक्षित यायेत तयातयागु खः । धाये त्यनागु छु धाःसा, नेपाल संवतय् अनला (अधिकमास) बढे जुइगु बाय् न्हंला (क्षयमास) घटे जुइगु ला (महिना) त खः । अनला (अधिकमास) बाय् न्हंला (क्षयमास) दुथ्याःगु दँय् वइत लाया गिन्ति १३ ला धकाः च्वये मिले मजू । छाय् धाःसा अनला बाय् न्हंला न्ह्याबलें छगू थासय् जक वया च्वनी धइगु मदु, अपिं मेमेगु महिनाया दथुइ, गुबलें गन गुबलें गन वनाच्वने फु।

थथे अनला (अधिकमास) बाय् न्हंला (क्षयमास) मेगु लाया दथुइ च्वनीबलय् महिनाया क्रमसंख्या भंग जूवनी अले हिसाब तयेफइ मखु। उकिं थुपिं ला तयेगु स्थान (Position) च्वयेबलय् थ्व ला धुंकाः थुगु ला वःगु खः धकाः बाय् लाया थाय् (स्थान) पक्का (Fix) जुइमाः । हाकनं थुकिया थाय् पक्का यायेधुंकाः नं लाया क्रमबद्धता मस्यंक छगू दँया न्हि गिन्ति नं तुते मजुसें, दोहोरे मजुसें मिले जुइमाः । उकिं थन व निगः सून्यया थासय् अनला वलकि ३ अंक व न्हंला वलकि ४ अंक च्वयाः/बियाः (Denote) यायेगु खः । थ्व प्रक्रियात बांलाक थुइकेत क्वय् दसु बियागु दु ।

(2) = गाः (कृष्णपक्ष) ।

दसु १, ने.सं ११४० बलय्, यंला धुंकाः अनला वःगु दु। उकिं अनला, थप जूगु अनला (अधिकमास)या थाय् (स्थान) धयागु यंला (११) व कउला (१२) लाया दथुइ लाः धकाः क्यने माःगु दु । थ्व अनला (अधिकमास) क्यनेत निगः सून्य मध्ये न्ह्यःनेया सून्यया थासय् ३ च्वयाः यंला धुंकाःया अनला खः धकाः थाय् (स्थान) पक्का याइ । गथेकि, ११४० अनलागाः पन्चमि बुधबाःयात कम्प्यूटर भासं कोडिङ्ग ११४०/११३२/५४ (1140.1132.54) यात डिकोडिङ्ग थथे च्वइ ११४०/११३०२/०५०४ (1140.11302.0504)

दसु २, यदि अनला व न्हंला छगू हे दँय् वल धाःसा बाय् न्हंला धुंकाः अनला छसिकथं वल धाःसा झीसं अपिं लाया स्थान पक्का जुइक क्यने हे माः । दसु ने.सं. ११०३ बलय् थिंला धुंकाः न्हंला वल, न्हंला धुंकाः अनला वल, अले चिल्ला लाः वःगु जुयाच्वन । थन प्वहेला व सिल्ला ला तनाः दँया गिन्ति १२ ला ल्याः हे जुल ।

थिंला धुंकाः वःगु न्हंलायात च्वयाः क्यनेत ने.सं. ११०३ न्हंलागाः चतुर्थि मंगलबाःयात कोड ११०३/२४२/४३ यात डिकोड ११०३/०२४०२/०४०३ च्वयेमाः । व हे संवतय् प्वहेलाया थासय् न्हंला वल, व धुंकाः अनला जूवन, ने.सं. ११०३ अनलागाः षष्ठि शनिबाःयात कोड ११०३/२४३२/६७ व डिकोड ११०३/०२४३२/०६०७ च्वयेमाः ।

अनलिं चिल्ला ला शुरु जुल ने.सं. ११०३ चिल्लाथ्वः पारु मंगलबाः, वइत थथे कोड ११०३/५१/१३ व डिकोड ११०३/०५००१/०१०३ च्वयेमाःगु जुल । (ने.सं ११०३ या तिथिल्याः शाक्य प्रेस व बुद्ध जयन्ति समारोह समिति २५२६ पिथनातःगु म्हिचापात्रोया लिधंसाय् कयागु जुल ।)

यदि गुबलें अनला व न्हंला छगू हे दंँ दुने बिस्कं बिस्कं लाया दथुइ लात धाःसा वयात च्वय्च्वंगु अनला दथुइ लाःवःगु दसु १ थें यानाः तिथि च्वयेमाः ।

दिं = (05)(0)(7)

थुकी,

(5) = पन्चमि (थ्व स्थान धयागु पारु (१) निसें पुन्हि/आमाइ (१५) तकयाथाय् (स्थान) खः )
(0) = ला दुने निन्हुयंकं छगू हे तिथि दोहोरे जुइगु अवस्थाय् थ्व स्थानय् ९ च्वयेगु जुइ,
(7) = शनिबाः (थ्व बाःया थाय् (स्थान)खः । थ्व थाय्धयागु १निसें ७ तक जक सिमित जुइ)

ला दुने तिथि तनीगु, दोहोरे जुइगु, छन्हु हे निगू तिथित लाः वइगु आदि अवस्थाय् कम्प्यूटर भासं (डिकोडिङ्ग) न्हियात थथे मिले यानाः च्वये मालीगु अवस्थाया दसु बियाः क्यने-

दसु १, यदि तिथि तन धाःसा : ने.सं. ११२६ चिल्लागाः अस्तमि बिहिवाःया न्हि धुंकाः शुक्रबाः दशमि जुयाच्वन, थन नवमि तंगु जुल । उकियात क्रमशः कोड ने.सं. ११२६/५२/८५ व ११२६/५२/१०६ खःसा डिकोड ने.सं. ११२६/०५००२/०८०५ व ११२६/०५००२/१००६ च्वयेमाः । थन न्हि नवमि तंगु खँ स्पष्ट यायेत बारं ग्वाहालि याइ उकिं नेपाल संवत छ्यलेबलय् तिथि बाः अनिवार्य कथं च्वयेमाः ।

दसु २, यदि तिथि छन्हुं हे निगू तिथि लात धाःसा : तिथि छन्हुं हे निगू तिथि लायेगु धयागु सुथया ई तक न्हापाया तिथिया निरन्तरता खः तर न्हिनय् लिपा, ई धयागु थौंया मेगु न्हूगु तिथि खः धकाः धाःगु खः । थन छन्हुया तिथि तंगु बराबर थें खः । उकिं थन (च्वय् धाःथें) तिथि तंगु तरिकां न्हिल्याः च्वयेमाः ।

दसु ३, यदि तिथि दोहोरे जुल धाःसा : ने.सं. ११२६ थिंलागाः सप्तमि विहिबाः या कोड ने.सं. ११२६/२२/७५ खःसा डिकोड ने.सं. ११२६/०२००२/०७०५ खः । थ्व विहिबाः न्हि धुंकाः शुक्रबाः नं सप्तमि हे लाःवःगु जुयाच्वन। थन सप्तमि तिथि विहिबाः व शुक्रबाः निन्हु नं सप्तमि दोहोरे जुयाच्वन। थन शुक्रबाः सप्तमि धुंकाः ९ अंक च्वयाः निन्हु तिथि दोहोरे जुल धकाः थथे कोड ने.सं. ११२६/२२/७९२६ अले डिकोड ने.सं. ११२६/०२००२/०७९२६ क्यनेगु यायेमाः ।

क्वःछिना खँ : नेपाल संवत झीगु मौलिक सम्पति जक मखु थ्व राष्ट्रिय/अन्तराष्ट्रिय संवत ख । उकिं थ्व संवत ईकथं ब्यवहारय् छ्यलेत व अफिसय् नं छ्यलेत न्हि मतंक कछलानिसें कउलातक तिथि च्वयेगु कोडिङ्ग व डिकोडिङ्ग विकास जूगु जुल ।

अझ ल्यं दनिगु ज्या धयागु, कम्प्युटर प्रणालीं ईस्वी संवत, विक्रम संवत आदि मेमेगु नगुमां (क्यालेन्डर)त नाप ल्वाकाः न्हि हिलेगु सुत्र दयेकाः हिलेगु एप्स (Conversion Apps) तयार यायेमानि। व एप्स विकास यायेगु ज्या नं न्ह्याकेगु कुतः याना च्वनागु दु। नेपाल संवत तिथि कोडिङ्ग व डिकोडिङ्ग (नेसतिकोडि) अनुसार संवत ११४० व ११०३ या दँ दुछिया तिथि कम्प्युटरया एक्सय्लय् (Excell) तयाः चेक यानाः थ्व डिकोडिंग पाय्छिजू धयागु प्रमाणित यानाः स्वयागु जुल ।

भलसा : नेपाल संवतयात कम्प्युटर प्रणालीइ दुथ्याके फत धाःसा तःधंगु हे राष्ट्रिय/अन्तराष्ट्रिय सफलता जुइगु खना । मेमेगु देय् (गथे- चीन, मुस्मां देय्, ईजराईल आदि) नं तिमिलाया क्यालेन्डर छ्यलाच्वंगु दु । यदि मेपिसं तिमिला क्यालेन्दर नं सुर्द्यः क्यालेन्डर थें ३० न्हिया ल्याःकथं छ्यलाच्वंगु खःसा थ्व नेपाल संवतया डिकोडिङ्ग प्रयोग यानाः हलिंयंकं तिमिला क्यालेन्डर अःपुक छ्यलेगु सुत्र बी धइगु मनंतुना । थ्व नेपाल संवत तिथिया कोडिङ्ग व डिकोडिङ्ग (नेसतिकोडि)या सुत्रया अथोरिति ९ब्गतजयचष्तथ० च्वमियाके सुरक्षित जुइ । थुकिं मनूतय्गु म्वायेगु नीति, संस्कार आदि दक्वंली छचाःख्यरं भिंकाः हलिमय् ह्यूपाः हइ धयागु मनंतुना ।

सुभाय् देछाना : न्हापांगु कुतःया दथुइ थुगु च्वसुइ अझ नं थी थी थासय् द्वनाच्वंगु दयेफु । ज्या न्ह्यानावं लिसे भिंकावं वनेगु जुइ । नेपाल संवत तिथिया कोडिङ्ग व डिकोडिङ्ग (नेसतिकोडि) थ्व च्वसु ब्वनाः द्वंथाय् सुधार यायेत सुझाव बियाः ग्वाहालि यानादीपिं डा. केदार मानन्धर, प्रा.डा. कृष्णदास मानन्धर व कम्प्यूटर ईन्जिनियर दिपिन्ती मानन्धरयात सुभाय् । अथे हे तिथि सम्बन्धि थःम्हंस्यूगु खँ कनाः ग्वाहालि यानादीपिं शान्तप्रकास श्रेष्ठ, लाभरत्न तुलाधर व मां रामकुमारीयात नं सुभाय् द्यछाना ।

नेपालभाषा टाइम्स

च्वमिया मेमेगु

• ‘कोशी’ इ वडा ज्याकू च्याकल
• कन्हय् वसन्तपुलिइ नाय्खिं ब्वज्या
• जम्मरकट्टेलयात थौं विश्वासया मत
• आः प्रदेश समीकरणय् हिउपाः
• येँ महानगरया ज्याकू काठमाडौं प्लाजाय् तइगु