संघीयतापाखे वितृष्णा हयेगु कुतः

संघीय नेपाःया न्हू संविधानया पूर्ण कार्यान्वयनया लागिं अग्रसर जुयागु दावी यानाच्वंगु वर्तमान सरकार व प्रादेशिक सरकार दथुया न्हून्हूगु विवाद सार्वजनिक जुया वयाच्वंगु सन्दर्भय् आः नेपाःया संघीयताया भविष्ययात कयाः हे न्ह्यसः थनेगु यानाहःगु दु । मुलुक संघीय जुल धाःसा आम जनता अधिकार सम्पन्न जुइगु व थःपिनिगु पहिचानया लिधंसाय् संघीय शासन न्ह्याकाः देय्या अग्रगामी विकासया मूलधारय् न्ह्याये फइगु विश्वास यानाच्वंपिं आदिवासी जनजाति, अल्पसंख्यक जातिया दुने नैराश्यतां थाय् कया हयाच्वंगु चर्चा बुलुहुँ खने दया वयाच्वंगु दु ।

मुलुकय् संघीयता वल कि देय् कुचा जुइ धकाः अभिब्यक्ति याइपिं मनूतय्गु हे हालिमुहाली राज्यसत्ताय् दयाच्वंगु कारणं संघ व प्रदेशया विवाद ब्वलंका हयाच्वंगु आभास नं जुयावःगु दु । संघ व प्रदेशया प्रशासनिक अधिकार व उकिया छ्यलाबुलायात कयाः नं थुपिं निकायत स्पष्ट जुइ फयाच्वंगु मदु । न्हापां ला न्हापाया केन्द्रकृत सरकारया निजामति कर्मचारीत प्रदेशय् ज्या याः वनेत हे अलमल यानाच्वंगु खः । लिपा थुमित ब्यापक दबाब लाना वनेवं थ्व समस्या हल जुया वनाच्वंगु दु । तर प्रदेश दुने संघया पदाधिकारीत अधिकार सम्पन्न खः कि प्रदेशया निर्वाचित पदाधिकारीपिं खः धयागु न्ह्यसः अझं स्पष्ट जुइफुगु मदुनि ।

विडम्बनाया खँ थ्व स्थानीय सरकार व प्रादेशिक सरकारं याइगु ज्या व इमिगु अधिकारया बारे अझं स्पष्ट जुइफुगु मदुनि । छगू निकाय नं याःगु ज्यायात मेगु निकायनं सहजकथं कायेगु यानाच्वंगु मदु । थ्वहे विवाद दुने प्रदेश व केन्द्र सरकार दुनेया कचवं ब्वलनाः तच्वः जुयावन धाःसा आम मनूतय्के संघीयताप्रति हे वितृष्णा ब्वलना वइगु खःकि धयागु चिन्ता ब्वलनीगु सम्भावना दयाच्वनी ।

आन्दोलनं प्राप्त गणतन्त्र नेपाःया जनता सार्वभौम खः । संघीयताया दुने उकिं जनताया हे दकलय् अधिकार सम्पन्न इकाई खः थें थुमिसं ल्यया हःपिं जनप्रतिनिधित हे अधिकार सम्पन्न निकाय खः । मुलुकय् संविधान सभा, न्हू संविधान निर्माणया पृष्ठभूमि मुलुकय् पहिचान सहितया संघीयता निर्माण व सलंसःदँ निसें न्ह्यानाच्वंगु केन्द्रकृत शासन प्रणालीया अन्त खः । तर राज्यया केन्द्रय् च्वनाः राज्य शक्ति व सम्पत्तिया हालीमुहाली यानाच्वंपिं छगू वर्गया मनूत थःपिनिगु सुविधा व अधिकार म्हो जुइ धयागु ग्याःचिकुं संघीयताया विरोध यायेगु व थुकिया नकारात्मक प्रचार यायेगु ज्या यानाच्वंगु खनेदु । आः मुलुक लोकतान्त्रिक संघीय गणतन्त्र जुइधुंकाः नं थुकिया कार्यान्वयनय् अनेक पंगः तयेगु ज्या जुयाच्वंगु खनेदु ।

मुलुकय् न्हू संविधानकथं केन्द्र सरकार, प्रादेशिक सरकार व स्थानीय सरकारया निर्वाचन जुयाः जनप्रतिनिधित ल्ययेगु ज्या क्वचायाः उमिसं थःपिनिगु जिम्मेवारीकथं ज्या यानाच्वंगु दु । स्थानीय जनप्रतिनिधित निर्वाचित जूगु दछिं मयायेधुंकूगु दु । उकथं हे प्रदेश सरकारं खुला न्ह्यवंनिसें ज्या यायेधुंकूगु दु । तर विडम्बनाया खँ थ्व स्थानीय सरकार व प्रादेशिक सरकारं याइगु ज्या व इमिगु अधिकारया बारे अझं स्पष्ट जुइफुगु मदुनि । छगू निकाय नं याःगु ज्यायात मेगु निकायनं सहजकथं कायेगु यानाच्वंगु मदु । थ्वहे विवाद दुने प्रदेश व केन्द्र सरकार दुनेया कचवं ब्वलनाः तच्वः जुयावन धाःसा आम मनूतय्के संघीयताप्रति हे वितृष्णा ब्वलना वइगु खःकि धयागु चिन्ता ब्वलनीगु सम्भावना दयाच्वनी ।

सकसिनं सिउगु खँ खः कि नेपाः बहुजातीय, बहुधार्मिक व बहुल संस्कृतिया देय् खः । थुकिया हे आधारय् आःया संघीयता पहिचान सहितया प्रदेश जुइमाःगु माग जूगु खः । तर मुलुकया स्वंगू राजनीतिक पार्टी गुगुकि थुगु पार्टीतय् अध्यक्ष, नेता व शीर्ष नेतात फुक्क हे छगू जातियापिं जूगु कारणं थुमिसं पहिचान सहितया संघीयतायात अस्वीकार यासें ७ प्रदेश अझ उकिसनं नांरहित प्रदेश निर्माण यानाः अन निर्वाचन यायेगु ज्या याकल । बहुसंख्यक ल्याखय् पहिचानवादीत उगु पहिचानरहितया संघीयताया निर्वाचनय् ब्वति कायेत बाध्य जूगु खःसां थःपिनिगु प्रभाव दुगु थासय् पहिचान सहितया शासन न्ह्याकेत सक्षम जुल । प्रदेश नं. २ स मधेसीतय्गु पहिचान सहितया सरकार निर्माण जुल । उकथं हे मेमेगु प्रदेशय् नं पहिचान पक्षधरतय्गु बल्लाःगु उपस्थिति सरकारय् खनेदत ।
हरेक प्रदेशय् प्रादेशिक सरकार निर्माण जुइधुंकाः बहुजातीय व बहुसंस्कृतिया प्रदेशतय्सं अनया स्थानीय आवश्यकता, पहिचान सहितया सरकार न्ह्याकीगु स्वाभाविक हे जुल । प्रदेश सरकार दुने संसदंनिसें मन्त्रीमण्डल तकं निर्माण जुइधुंकूगु कारणं प्रादेशिक सरकारया गतिविधि, निर्णय बिना अवरोध न्ह्यायेमाःगु खः । तर अज्याःगु थासय् केन्द्रपाखें थीथी पंगःत तयाः प्रादेशिक सरकारया निर्णय कार्यान्वयन मयायेगु नीति दयेकाहःगुलिं थुकिं संघीयताया भविष्ययात तक हे न्ह्यसः थनेगु याना बिउगु दु ।

प्रदेश नम्बर १ या प्रादेशिक सरकारं छुं दिं न्ह्यः विश्व आदिवासी जनजाति दिवसया लसताय् प्रदेश नं. १ य् सार्वजनिक विदाया घोषणा यात । उकथं हे केन्द्रीय सरकारं मबिउगु तर प्रदेश सरकारं आवश्यकता वाःचायेकाः मेगु अवसरय् नं सार्वजनिक विदा घोषणा यात । तर केन्द्रं सञ्चालित सरकारी कार्यालयस अज्याःगु विदायात मान्यता मबिसें प्रदेश सरकारया निर्णयया अवज्ञा यात । थुकिं अनेक न्ह्यसःत थनेगु ज्या जूगु दु, प्रदेश सरकारया निर्णय अस्वीकार यायेगु अधिकार सरकारी कर्मचारीतय्के दु कि मदु ? महत्वपूर्ण न्ह्यसः जुयाः पिदंगु दु ।

मेखेर आः प्रादेशिक सरकारतय्सं न्ह्यःनेलाःथे कर म्हयेगु ज्या यानाहःगु दु । थुज्वःगु ज्यां आम मनूतय् दथुइ संघीयताप्रति वितृष्णा ब्वलने फइगु सम्भावना आपालं दयाच्वनी । थुकिं सम्पूर्णरुपं संघीयता प्रति हे नकारात्मक सोच ब्वलनीगु व न्हापांनिसें संघीयता विरुद्ध सः तयाच्वंपिंसं थुज्वःगु पलाः ल्ह्वनाहःगु खःकि धयागु न्ह्यसः नं ब्वलनी । संघीयताप्रतिया नकारात्मक बिचाः प्रचार जुइ न्ह्यः हे सम्बन्धित ख्यलं ध्यान बीमाःगु आवश्यकता दु । सत्तानाप लिक्क च्वनाः राज्य शक्ति व राज्य कोषया हालिमुहालि यानाच्वंपिनिगु षडयन्त्रपाखें बचे जुइमाःगु दु ।

लकजबपथब२नmबष्।िअयm