प्रदेशया नां व राजधानी

नेपाःया न्हू संविधान कार्यान्वयनया झ्वलय् आः न्हय्गू प्रदेशया नामाकरण व उमिगु स्थायी राजधानी क्वःछीगु ज्या जुयाच्वंगु दु । संविधानय् हे व्यवस्था यानातःकथं उकिया ज्या क्वचायेकेमाःगु बाध्यात्मक स्थिति दु । थुकिया प्रक्रिया नं संविधानय् हे न्ह्यथनातःगु दु ।

नेपाः विविध भाषाभाषी व जातजातितय् देय् जूगु कारणं इमिगु पहिचान सहितया संघीयता निर्माण जुइमाःगु चाहना आम जनताया खः । तर सत्तारुद्ध जुयाच्वंपिं मनूत व इमिगु राजनीतिक पार्टीया प्रभावशाली मनूत छगू हे जाति ब्रम्हूत जुयाच्वंगु कारणं बहुजातीय नेपालय् मेमेपिनिगु जातिया नेतृत्व स्वीकार यायेगु मानसिकता मदुगु खँ आपालं घटनां पुष्टि यायेधुंकूगु दु ।

थुपिं हे राजनीतिक पार्टीतय्गु अपवित्र गठबन्धनया कारणं मुलुकय् पहिचानरहित संविधान निर्माण जुयाः कार्यान्वयनय् वयेधुंकूगु दु ।जातीय पहिचान सहितया संघीयता निर्माण जुइमाःगु जनताया मागयात थुमिसं गालय् म्हुयाः थःपिनिगु जातिया वर्चश्व दइगु, जातीय पहिचान मदइगु कथं प्रदेशया नां धमाधम तया हयेगु ज्या याना वयाच्वंगु दु ।

संविधान दुने हे प्रदेशया नां व स्थायी राजधानीया निक्र्यौल दुई तिहाइ बहुमतं पारित यायेमाः धयागु प्रावधानय् न्हुयाः आःया सत्तारुद्ध राजनीतिक पार्टीतय्सं जनताया आकांक्षाकथं मखुसें राजनीतिक पार्टीया सर्वसत्तावादया सोचयात कार्यान्वयन यायेगु ज्या न्ह्याका वयाच्वंगु दु ।

देय्या प्रमुख जनजाति गुरुङ व मगरतय्गु महत्वपूर्ण उपस्थिति दुगु प्रदेश नं. ४ यात आः गण्डकी प्रदेश धकाः नामाकरण यानाः अनया आदिवासी जनजातितय्गु पहिचानयात न्हंकेगु ज्या जुइधुंकूगु दु । आः वयाः नेपाःया आदिवासी नेवाः व तामाङतय्गु बाहुल्यता दुगु प्रदेश नं. ३ य् नं अथे हे पहिचान मदयेक नामाकरण यायेगु कुतः जुयाच्वंगु दु ।

पहिचान सहितया प्रदेशया नांया मागया आन्दोलन स्थायी प्रदेश राजधानीं पिने सशक्तकथं न्ह्याये मफइगु अवस्था नं ब्वलनेफु । उकिं आः हे पहिचान सहितया प्रदेशया नामांकन निंतिं स्थायी प्रदेशया औचित्ययात कयाः नं चिन्तन यायेमाः ।

आःतकया अनुभवकथं थन नं जातीय पहिचानया नामं प्रदेशया नामाकरण मयासे मेगु हे नामं थुगु प्रदेशया म्हसीका बी धयागु चर्चा व्यापक दु । उकथं हे प्रदेश नं ३ या स्थायी राजधानीया निंतिं नं सरकारं माक्व कसरत यानाः थुकिया ज्याझ्वः क्वचायेकेगु तरखरय् दु । प्रदेश ३ या अस्थायी राजधानी हेटौडा क्वःछिनाः आःया इलय् प्रदेशया ज्या फुक्कं अन हे जुयाच्वंगु दु ।

तर राजधानीया रुपय् हेटौंडा अनुपयुक्त धयागु दबाब सांसदपाखें हे ब्यापक जुइवं स्थायी राजधानी अनं सरे यायेगु खँ पिहां वयाच्वंगु दु । प्रदेश ३ या स्थायी राजधानी क्वःछीत नीस्वनातःगु ‘प्रदेश राजधानी सम्भाव्यता अध्ययन विशेष समिति’पाखें निला तक ज्या यानाः न्यागू जिल्लाया नां सभामुख सानुकुमार श्रेष्ठयात लःल्हायेधुंकूगु दु ।

स्थायी राजधानी थ्वहे धकाः धायेमफुसां न्यागू जिल्लाया नां आखःया वर्णानुक्रमकथं काभ्रे, चितवन, नुवाकोट, भक्तपुर व मकवानपुर सिफारिस याःगु दु । प्रदेश ३ या नां जातीय पहिचानया लिधंसाय् जुइमाः धकाः आन्दोलन यानाच्वंपिं खलः, पुचः, राजनीतिक पार्टी, अधिकारकर्मीतय्गु प्रदेश ३ या स्थायी राजधानीया बारे थ्व नामांकनयात कयाः छुंकथंया प्रतिक्रिया पिदनाच्वंगु खने मदु ।

सम्भवतः थुमिगु बिचाः प्रदेश राजधानीया स्थान स्वयां प्रदेशया नां प्रमुख खः धइगु जुइफु ।स्थायी राजधानीया थाय् क्वःछीत आःया प्रतिनिधिसभाय् दुथ्याःपिं छपुचः सांसदत दुथ्याकाः दयेकूगु समितिया बिचाः प्रदेश ३ या नामांकन बारे छु खः धयागु सीके नं आवश्यक जू ।

राजधानी क्वःछीगु खँय् विवाद वइगु सम्भावना दुगुलिं नेतृत्व वर्गया मनूतय्सं छगू समिति हे दयेकाः थुकिया थाय् क्वःछीगु भाला बिउगु खः । थ्व समिति आम जनताया चाहनाकथं राजधानीया थाय् क्वमछिउसां विवादं बचे जुइगु लँपु नं जुइफु । थ्व हे प्रक्रिया कन्हय् प्रदेशया नामांकनय् याइगु खनेदुसा प्रदेश ३या नां पहिचान सहितया नां जुइमाः धकाः आन्दोलन यानाच्वंपिनिगु बिचाः छु जुइगु खः, छलफलया विषय जुइमाः ।

प्रदेशया स्थायी राजधानीया थाय् व प्रेदशया नांयो दुग्यंगु स्वापू दयाच्वनी । प्रदेश ३या नां नेपाल मण्डल वा मेगु नां थनया ऐतिहासिक, भौगोलिक व सांस्कृतिक आस्थानाप दुग्यंक स्वानाच्वंगु दु । उकिं हे प्रदेश ३या नामांकण पहिचान सहितया जुइमाः धयागु माग थनया सम्बन्धित आदिवासी, मूलवासी व जनजातितय्गु खः ।

अज्याःगु माग उगु हे लागा नाप स्वापू दुगु भूमिं जक सशक्त कथं न्ह्यब्वयेफइ । आदिभूमि व आदिवासीत नाप स्वापू मदुगु थासं पहिचान सहितयाा नामांका जुइमाः धकाः सः तयेगु उलि प्रभावकारी मजुइगु नं वास्तविकता खः । आःया स्थायी राजधानी प्रकरणय् पहिचान सहितया प्रदेश नामांकनया माग यानाच्वंपिनिगु राय छु खः धयागु खँ नं प्रस्ट जुइमाः ।

आः सिफारिस जुयाच्वंगु न्यागू जिल्ला मध्ये गुगुं नं जिल्लाय् स्थायी राजधानी किटान जुइधुंकाः प्रदेश नामांकनया ज्या नं फुक्क अनं हे न्ह्याइगु जुइ । अज्याःगु प्रदेश दुने पहिचान सहितया प्रदेश नामांकन यानाच्वंपिं पहिचानवादीतय्गु प्रभाव व प्रभुत्व गुलि दु धयागु खँ नं महत्वपूर्ण भूमिका म्हिती ।

पहिचान सहितया प्रदेशया नांया मागया आन्दोलन स्थायी प्रदेश राजधानीं पिने सशक्तकथं न्ह्याये मफइगु अवस्था नं ब्वलनेफु । उकिं आः हे पहिचान सहितया प्रदेशया नामांकनया निंतिं स्थायी प्रदेशया औचित्ययात कयाः नं आः हे चिन्तन यायेमाः ।प्रदेशया स्थायी राजधानी व नामांकन संसदया दुई तिहाइ सांसदतय्सं अनुमोदन यायेमाःगु प्रावधान संविधानय् दु ।

पहिचानया अधिकारकर्मीतय्सं न्ह्याथेंजाःगु दबाब सृजना याःसां आःया इलय् दुई तिहाई बहुमत दुगु सत्तारुद्ध राजनीतिक पार्टीं थः यःथे निर्णय यायेफइगु संभावना सकसिनं खंकाच्वंगु दु ।