ने. सं. ११४४ कछलागा द्वादशी -

विचाः व स्वभाव छगू जुइमखु

हलिंन्यंकं जनसंख्या गुलि दु, धाये थाकू । छगू हे देसय् नं करोडनिसें अरबौं जनसंख्या दु। छगू त्वालय् द्वलंद्वः । छखा छेँय् हे जक स्वयेगु खःसां प्यम्ह च्याम्हनिसें नीम्ह स्वीम्ह तकं दयाच्वनी ।

मनूया थाय्बाय् पाः । रुपरंग पाः । नसात्वँसा पाः । पुनेगु वसःनापं जुइगु चहपह पाः । अझ धाये चा व न्हि तकं पाः । छम्हं मेम्हसिया स्वभाव जक मखु विचाः नं पाः । हलिंन्यंकंया मनूतय् दथुइ नं थःथःगु कथंया विचाः दु। छखा हे छेँय् च्वनीपिं प्यम्ह मनूया प्यंगू विचाः ब्वलनी । प्यंगू हे मतं थाय् काइ । प्यता खँ प्यप्वाः म्हुतुं थाय् काइ । प्यकुनय् थ्यनीगु विचाः ब्वलनी ।

सकसितं छता हे खँ यइ । छता हे खँय् विश्वास याइ धइगु मदु। थःयात मयःपिं दइ । थःगु विचाःनापं पाःगु विचाः प्वंकीपिं दइ । थज्याःपिं खनकि पालिंनिसें तं पिहां वइ । ख्वाः खनेवं दिमाग चाःहिली । अझ नां मात्र न्यनेवं हीमी चाइ । वयात थः शत्रु भाःपी । वं बांलाःगु हे ज्या याःसां बांमलाः भाःपी । वयागु बदनाम यायेगु, वयात मभिं धायेकेगु ज्या याना जुइ । उकिं थःगु मनं ल्यःगु थःगु मनं तुंगु विचाः प्वंकी ।

तथागत बुद्धं साधारण जीवन हनाः बिज्याइ । भिक्षाटनं जीवन हना बिज्याइ । दातां छु दान यात, उकियात ग्रहण याना बिज्याइ । साः, मसाः भिं, मभिंया ल्याःचाः तयाबिज्याइ मखु। थज्याःम्ह तथागतयात तकं थज्याःगु इलय् नाना कथंया द्वपं बिउगु दु। थन भोजन दानया खँय् बिउगु द्वपं न्ह्यथने ।

छन्हु बस्त गोत्र परिब्राजक तथागत नाप लाःवन । परिब्राजकं वसपोलयात धाल, ‘भो गौतम ! जिं न्यनागु दु कि छपिंसं थथे धयाबिज्याइ । १) जितः जकं दान बीमाः । मेपिंत दान बी मजिउ । २) जिमि श्रावकपिंत जक दान बीमाः । मेपिंत दान बी मजिउ । ३) जितः बिउगु दानया जक महान फल दइ । मेपिंत बिउगु दानया महान फल दइमखु। ४) जिमि श्रावकपिंत बिउगु दानया जक महान फल दइ । मेपिनि श्रावकपिंत बिउगु दानया महान फल दइमखु।’

तथागतं वत्स गोत्र परिब्राजकया खँयात थुकथं खण्डन यानाबिज्यात, ‘सुनां थुकथं खँ कनी । इमिसं जिं धयागु सत्य खँ थुइकी मखु। इमिसं जिगु बारे असत्य अतथ्य खँ कनी ।’

गुरुं सकसितं सत्मार्ग क्यनी । सत्मार्गया म्हसीका बी । सः सिउम्ह ज्ञाता हे गुरु जुइ । गुरुं असत्य व सत्ययात ब्वथलेगु लँपु क्यनाबी । तर जब व हे गुरुया न्ह्यःने मेम्ह गुरुया वर्णन याइ । वया नुगलय् मिं पुइ । थः बाहेक मेपिंत तःधं धायेगु न्यने यइमखु। थः चेलां थःयात त्वःती, मेथाय् वनी धकाः ग्याइ । अले थः स्वयां सः सिउम्ह गुरु जूसां वयात नागःतुगः याइ । निगण्ठ नाटपुत्रं नं तथागत बुद्धयात थुकथं हे नागःतुगः याःगु खः ।

सेनापति निगण्ठ नाटपुत्रया परमभक्त दायक जुयाच्वन । छन्हु वं तथागत बुद्धयाथाय् वनेत उजं फ्वन । थ्व खँ न्यनाः नाटपुत्रया तं पिहां वल । बुद्धप्रति इष्र्या ब्वलन । यदि सेनापति तथागतया शरण वंसा थःगु परिहानी जुइगु तायेकल । उकिं निगण्ठ नाथपुत्रं धाल, ‘बुद्ध थेंज्याःम्ह अक्रियावादीया दर्शन याना छि थें जाःम्ह कर्मवादीयात छु फल दइ ?’

बुद्धकालय् सिंह सेनापति निगण्ठ नाटपुत्रया शिष्य खः । सेनापति निगण्ठ नाटपुत्रया परमभक्त दायक जुयाच्वन । छन्हु वं तथागत बुद्धयाथाय्व नेत उजं फ्वन । थ्व खँ न्यनाः नाटपुत्रया तं पिहां वल । बुद्धप्रति इष्र्या ब्वलन । यदि सेनापति तथागतया शरण वंसा थःगु परिहानी जुइगु तायेकल । उकिं निगण्ठ नाथपुत्रं धाल, ‘बुद्ध थेंज्याःम्ह अक्रियावादीया दर्शन याना छि थें जाःम्ह कर्मवादीयात छु फल दइ ?’

थुलि जक मखु निगण्ठ नाटपुत्रं थः शिष्यपिंत थथे धाइगु जुयाच्वन ‘थ्व लोकय् जि हे बुद्ध खः’ धाइपिं आपालं आपाः दु। यदि सुं थथे धाइपिंथाय् वनेगु इच्छा जूसा दकलय् न्हापां जिके न्यनेमाः । जिं सुयाथाय् वंसा भिं जुइ धइगु खँ कना बी ।

तर सिंह सेनापतिं निगण्ठया आश्रम त्वःतल । सेनापति तथागतया शरणय् वन । थुकिं यानाः निगण्ठयात सन्ताप जुल । निगण्ठं जक मखु। वया चेलापिंसं नं निगण्ठयात द्वपं बिउगु खः ।

छन्हु तथागतयात सेनापतिं भोजन सःता बिज्यात । थुगु खँ निगठ नाटपुत्रया शिष्य निगण्ठपिंथाय् थ्यन । इपिं सकलें बैशालीया लँय् लँय् थ्यन । दुवातय् प्यकालँय् च्वन । अले ल्हाः ल्ह्वल्ह्वं थथे धयाजुल, ‘थौं सिंह सेनापतिं श्रवण गौतमयात तःधिकःम्ह पशु स्यानाः भोजन तयार यानाच्वन । श्रवण गौतमं थःगु लागिं ला दयेका तःगु सिउसां ला भोजनय् बिज्यात ।’

थः विश्वास मदुथाय् थःगु विचाःनापं पाःगु पुचलय् थः वने मयइगु वा मवनेगु स्वाभाविक हे खः । तर अन मेपिं सुं वंगु तकं स्वये फइमखु। थुगु इलय् गुरुं शिष्ययात जक पनीगु मखु। शिष्यतय्सं नं गुरुयात तकं पनेयः । चंकी ब्राम्हण बुद्धकालया ब्राम्हण खः । चंकी ब्राम्हण बुद्धकालया कौशल जुजुया पुरोहित खः ।

ब्राम्हणं जुजुपाखें भूसम्पत्ति नापं पशु सम्पत्ति प्राप्त यात । उकिं उगु ईया धनपति व भूपति नं जुल । ब्राम्हण गांया अतिपति नं खः । छन्हु ब्राम्हणं तथागतया दर्शन याःवनेगु इच्छा यात । थ्व खँ न्यासःम्ह ब्राम्हणपिंसं सिल । थः गुरु तथागतयाथाय् वनीगु खँ इमित मयः । इमिसं ब्राम्हण अन वने मजिउगु निर्णय यात । उकिं इपिं सकले मुनाः चंकी ब्राम्हणथाय् वल । इमिसं थः गुरु चंकी ब्राम्हण अन वने मजिउगु खँ थुकथं तर्क बिल । छपिं सजातीय मांबौपाखें जन्म जूम्ह खः । न्हय्गू पुस्तातक जातिवादया निन्दा अपवाद जूगु मदु। छपिं महाधनी व महाभोगी खः । स्वंगुलिं बेदं पारंगतम्ह ।

अझ अभिरुची, दर्शनीय, प्रासादिक, परमवर्ग सुन्दरतां सम्पन्नम्ह खः । छपिं ब्राम्हणबर्णं सम्पन्न, ब्राम्हण थें शरीर दुम्ह खः । छपिं शीलवान जक मखु, बृद्धशीलं सम्पन्नम्ह खः । सुन्दर, मधुर गुणयुक्त बोली दुम्ह छपिं आपाल आपाःया आचार्य प्राचार्य खः । छपिंसं स्वसःम्ह माणवकपिंत बेद ब्वंकादी । प्रसेनजित जुजुया पुजनीय गुरु छपिं खः । पुष्करसाती ब्राम्हणपाखें पारंगत जुया बिज्याम्ह खः ।

थुकथं नाना कथंया दसु बिल । उकिं चंकी ब्राम्हण तथागतथाय् वने मजिउगु खँ कन । अझ धाये, इमिसं तथागतयाथाय् मछ्वयेत पं वल । थुकिं तथागत स्वयाः चंकी ब्राम्हण उच्च पदय् दुगु खँ न्ह्यथंगु खः । थन विचाः पाः । इच्छा पाः । विश्वास व आस्था नं पाः । थ्व प्रकृतिया नियम नं खः । यदि थथे मजुइगु खःसा थन कि शान्तगु लकस जक ब्वलनी खइ ।

मखुसा हत्या हिंसां जक थाय् काइगु खइ । तर थन असत्य दु थें सत्य नं दु। अशान्त नापं शान्तगु लकस दु। थन तथागतं देशना याना बिज्याःथें अष्टलोक धर्मं थाय् कयाच्वंगु दु। उकिं धम्मपदया क्रोध वर्णय् धयातःगु दु, ‘बिल्कुल निन्दीत वा बिल्कुल प्रशंशित पुरुष न न्हापा दु। न आः हे दु। न लिपा हे दइ ।’