अदालतया पूर्णपाठ लिपा छु यायेगु ?

सर्वोच्च अदालतं स्वनिगःया सतक विस्तार सम्बन्धी मुद्दा मध्ये येँया कलंकी–थक्वाः व सक्व लागाया सतक विस्तार सवालय् वंगु असोज २ गते याःगु फैसलाया पूर्णपाठ थ्यंमथ्यं गुला लिपा पित बिउगु दु । सर्वोच्चया उगु फैसलाया पूर्णपाठ मवःनिगु अवस्थाय् स्वनिगःया थाय्थासय् सतक विस्तारया निंतिं डोजर चले यानाच्वंगु खः ।

उकिं यानाः छगू कथं डोजर आतंक तकं जूगु दु । अले डोजर आतंक बन्द यायेमाःगु, सर्वोच्च अदालतया फैसलाया पूर्णपाठ तत्काल बीमाःगु माग यासें थ्यंमथ्यं गुला तक स्वनिगःया आदिवासी नेवाःत नापं गैर न्यायिक सतक विस्तारपाखें पीडित मनूत लगातार आन्दोलनय् कुहां वःगु खः । सर्वोच्चया फैसलाया पूर्णपाठ मवःगु अवस्थाय् न्ह्याथाय् न्ह्याक्व डोजर चले याःसां जिउ धकाः उपत्यका विकास प्राधिकरणं तायेकूगु खनेदु ।

उकिं थ्वहे दथुइ थाय्थासय् डोजर आतंक जुल । उलि जक मखु यदि नेवाःत स्वनिगःया आदिवासी मखु धायेफत धाःसा कन्हय् वनाः स्वनिगलय् न्ह्यःनेलाःथे थःपिनिगु चाहना कथं विकासया नामय् सतक तब्या याये फइ धइगु तायेकाः स्वनिगलय् सुं नं आदिवासी मदु तकं धायेत लिफः मस्वःगु अवस्था खः ।

अले बानेश्वरय् ला सतक विस्तार विरुद्धया आन्दोलनय् आः तकया हे दकलय् तःधंगु दमन जूगु अवस्था खः । सर्वोच्चया फुल बेञ्चं याःगु फैसलाया पूर्णपाठ माग यानाः गुला तक सतकय् कुहां वयेमाःगु अवस्था गुकथं खनेदत थुकिं हे नेपाःया कानुन नापं शासकत गुज्वःगु अवस्थाय् दु धकाः स्पष्ट याना बिउगु दु ।

२०७४ असोज २ गते सर्वोच्च अदालतं मुआब्जा व क्षतिपूर्ति बियाः जक सतक विस्तार या धकाः फैसला याःगु खःसा छुकिया आधारय् मुआब्जा व क्षतिपूर्ति बीगु धकाः स्पष्ट रुपं मवःगु अर्थात पूर्णपाठ मवःगु अवस्थाय् सतकय् छेँ लाःपिं मनूत ग्याका च्वनेमाःगु नापं मदिक्क आन्दोलनय् कुहां वयेमाःगु खः ।

गैर न्यायिक उपत्यकाव्यापी सडक विस्तार पीडितया पक्षय् याःगु फैसलाया पूर्णपाठ गुला लिपा असार १२ गते मंगलवाः जक बिल । सर्वोच्चया थुगु पूर्णपाठय् यक्वसिनं चिउताः तइगु स्वाभाविक हे खः । सर्वोच्च अदालतं बिउगु पूर्णपाठय् स्वनिगःवासी ब्यक्तिया जग्गा व छेँया हकय् जक मखु स्वनिगःया सम्पदांनिसें थनया वातावरणया बारे तकं स्पष्ट रुपं न्ववाना तःगु दु ।

न्हापा न्हापा नं सर्वोच्चया एकल इजलासं पीडित पक्षयात क्षतिपूर्ति व मुआब्जा बियाः जक सतक विस्तार या मधाःगु मखु । अबले विशेष यानाः ब्यक्तिया हकय् जक जुयाच्वंगु खःसा आः वयाः सामुहिक रुपं हे तःगु मुद्दा जूगुलिं सामुहिक खँ नापनापं वातावरण व सम्पदा बारे नं न्ववाःगु दु ।

सर्वोच्च अदालतं बिउगु पूर्णपाठय् सार्वजनिक सतक ऐन २०३१ या दफा ४ पाखें सतक सीमाया निंतिं जग्गा प्राप्त यायेमाःगु व्यवस्था दुगुलिं कानुन बमोजिम जग्गा प्राप्त यानाः जक सतक सीमा तोके या धकाः आदेश बिउगु दु । आवासया हकपाखें बञ्चित जुइगु खँय् तसकं संवेदनशिल कथं नालाः विकल्प मदुगु अवस्थाय् बाहेक आवासया सुरक्षायात प्रतिकुल लिच्वः लाइगु कथं ज्या मयायेत व मयाकेत तकं निर्देशनात्मक आदेश बिउगु दु ।

आवास क्षेत्रपाखें सतक निर्माण यायेमाःगु अवस्थाय् मस्तय्गु शिक्षाया हकयात तकं आत्मासात यानाः माःगु विकल्पया व्यवस्था यानाः यक्व ई बियाः प्रतिकुल लिच्वः मलाइगु व्यवस्था यायेमाः धाःगु दु ।

अथे हे सहज, सरल, प्रभावकारी व निर्विवाद रुपय् जग्गा प्राप्ति यायेगु माध्यम वार्ता जुयाः विज्ञ पुचःपाखें सरोकारवालालिसे वार्ता यानाः जग्गा कायेगु ज्यायात उच्च प्राथमिकता बीमाःगु, जग्गा प्राप्त याइगु अवस्थाय् फुक्क जग्गा आयोजनाय् लानाः वा यक्व जग्गा लानाः छकूचा हे जग्गा ल्यं मदयाः भूमिहिन जुयाः विस्थापित जुइगु व उग थासय् निर्माणपाखें अप्वः लाभ व लाभ प्राप्त याइगु वर्गयात विभाजन यानाः विस्थापित जुइपिनिगु पुनर्वास व पुनस्र्थापनाया हकयात तकं सम्वोधन जुइ कथं समन्यायिक आधारय् जग्गा प्राप्ति
ऐन २०३४ या दफा १३, १६ व जग्गा प्राप्ति नियमावली २०२६ या व्यवस्था कथं मुआब्जा व क्षतिपूर्ति निर्धारण यायेमाः धयातःगु दु ।

अथे हे सर्वोच्च अदालतं सार्वजनिक याःगु पूर्णपाठं वातावरण व पुरातात्विक महत्व दुगु थाय्त संरक्षणयात केन्द्रविन्दुइ तयाः विकासया
योजना संचालन व निर्माण यायेमाः धकाः आदेश बिउगु दु । सर्वोच्च अदालतं वास्तवय् आःया अवस्थाय् सार्वजनिक याःगु फैसलाया पूर्णपाठ कथं धायेगु खःसा आन्दोलनरत गैरन्यायिक सतक विस्तार पीडित, मुद्दा दायर याःपिं पीडिततय्सं माग याःगु सिबें नं अप्वः जनताया पक्षय् फैसला यानाः पूर्णपाठय् च्वया बिउगु दु ।

वास्तवय् मुद्दा दायर याःपिंसं थःपिनिगु सहमति, थःपिंत क्षतिपूर्ति, मुआब्जा दयेमाःगु माग यानातःगु खःसा आः ला सम्पदा दुगु लागा, पूर्ण रुपं विस्थापित जुइपिनिगु अवस्था जक मखु वातावरणयात तकं ध्यानय् तयाः जक ज्या यायेमाः धकाः निर्देशन बिउगु धइगु माग याःगुसिबें नं छगू कथं अप्वः वःगु खः ।

सर्वोच्च अदालतया पूर्णपाठय् गुकथं खँ दुथ्यात थ्व धइगु छगू कथं आदिवासीतय्गु अधिकारया भावनायात नं दुथ्याकाः, अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलं मिखा तःगुयात नं ध्यानय् तयाः अले जनताया वास्तविक समस्यायात थुइकाः हे वःगु धकाः धाये फइगु अवस्था दु । सर्वोच्चया पूर्णपाठयात आन्दोलनरत पक्ष नापं थुगु विषययात कयाः अभियान न्ह्याकाच्वंपिंसं सकारात्मक रुपं धाःगु अवस्था खःसा नेवाः समाजय् गुलि गुलिसिनं धाःसा छु आः मुआब्जा व क्षतिपूर्ति बियाः सकल नेवाःतय्त स्वनिगलं विस्थापित याःसां जिल ला धकाः तकं न्ह्यसः तयाहःगु दु ।

वास्तवय् सर्वोच्चया फैसलाया पूर्णपाठयात स्वल धाःसा उकी स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु पहिचानयात ल्यंका तयेगु, वातावराणयात ध्यान तयेगु अले वस्तीयात क्षति मजुइगु कथंया विकल्प मालेत निर्देशन बियातःगु दु । थुगुसी सर्वोच्चया थुगु पूर्णपाठ लिपा आः सतक विस्तारया नितिं क्षतिपूर्ति, मुआब्जाया सवाल जक मखु थनया सम्पदा, वातावरणयात तकं ध्यान तयेमाःगु, विकल्प दयेक दयेकं
नेवाः वस्तीयात लिच्वः लाके मदइगु खँ ल्ह्वनेमाःगु अवस्था वःगु दु ।

अले फास्ट ट्राय्क व बाहिरी चक्रपथया सवालय् तकं सकलें छप्पँ जुयाः नेवाःतय्त विस्थापित मयाइगु कथं अले आदिवासीतय्गु अधिकारयात सुरक्षित यायेगु नितिं माःगु कथंया पलाः ल्ह्वनेमाःगु अवस्था दु । वःगु उपलब्धीयात नं काकां हे संघर्षया माध्यमं आःया अवस्थाय् आदिवासीतय्गु अधिकारयात सुनिश्चित यायेगु कथंया मंकाः लँपु ज्वनाः वनेमाःगु अवस्था वःगु दु ।

थःपिंत क्षतिपूर्ति, मुआब्जा दयेमाःगु माग यानातःगु खःसा आः ला सम्पदा दुगु लागा, पूर्ण रुपं विस्थापित जुइपिनिगु अवस्था जक मखु वातावरणयात तकं ध्यानय् तयाः जक ज्या यायेमाः धकाः निर्देशन बिउगु धइगु माग याःगुसिबें नं छगू कथं अप्वः वःगु खः ।