मलेसियाय् हाकनं छक्वः महाथिर

मलेसियाय् ९२ दँया पुंलाम्ह प्रधानमन्त्री मोहम्मद महाथिरं हाकनं छक्वः सत्ताय् पुनरागमन याःगु दु । वय्कलं वंगु बिहिवाः हे शपथ ग्रहण यानाः प्रधानमन्त्रीया भाला नं लःल्हाना कायेधुंकूगु दु । प्यन्हु न्ह्यव जूगु आम चुनावय् थःगु हे पुलांगु पार्टी व थः हे शिष्य निवर्तनमान प्रधानमन्त्री नाजिब रज्जाकयात पराजित यासें महाथिरं हाकनं सत्तारोहण याःगु खः ।

९२ दँया वैशय् नं महाथिरं सत्ताय् पुनरागमन याःगु अथें धाःसा मखु । छगू इलय् वया हे शिष्य जुयाच्वंम्ह निर्वतमान प्रधानमन्त्री नाजिब यानाच्वंगु भ्रष्टाचारं आजित जुयाः महाथिर हाकनं चुनावी मैदानय् कुहां वंगु खः । थःम्हं दयेकाथकूगु देय् भ्रष्टाचारया दलदलय् दुना वनाच्वंगु स्वयेमफयेवं ज्याथया उमेरय् नं महाथिर राजनीतिइ कुहां वयेत तयार जूगु खः ।

सन् १९५७ य् बेलायतपाखें देश स्वतन्त्र जुइधुंकाः निसें संयुक्त मलेसिया राष्ट्रिय संगठन (युएनएनओ) मलेसियाय् एकछत्र राज यानाच्वंगु खः । थ्व हे गठबन्धनया नेतृत्व यानाः महाथिरं हे २२ दँ धयाथें मलेसियाय् शासन यात । छगू इलय् महाथिरया हे शिष्य जुयाच्वंम्ह निर्वतमान प्रधानमन्त्री नाजिबं नं थ्वहे गठबन्धनया नेतृत्व यानाः सरकार चले यानाच्वंगु खः । नाजिब प्रधानमन्त्री जुयाच्वंगु इलय् तक नं महाथिर सत्तारुढ युएनएनओया शक्तिशाली नेता जुयाच्वंगु खः ।

तर नाजिब भ्रष्टाचारय् लिप्त जुइवं महाथिर थःगु पुलांगु पार्टी व थः शिष्य विरुद्ध हे कुहां वयेमाल । वं पार्टी दुने च्वनाः हे नाजिबयात सत्तां चिइकेत स्वःगु खः, तर नाजिबं थः समर्थकतय्त हे कारवाही यायेगु सुरु याना हयेवं महाथिरं मेगु गठबन्धन दयेकः वंगु खः । व नं थःगु शासनया इलय् न्ह्याबलें थःगु विरोध यानाच्वनीपिं विपक्षीतय्लिसे । महाथिरं नाजिबयात सत्तां हाकुतिनेगु निंतिं जेलय् लानाच्वंम्ह विपक्षी दलया नेता अनवर इब्राहिमलिसे गठबन्धन याःगु खः ।

नाजिबयात दकलय् तःधंगु भ्रष्टाचारया द्वपं धयागु छगू विकास कोषया ध्यबा थःगु नामय् यंकूगु धयागु खँय् लानाच्वंगु दु । वान मलेसिया डेभलपमेन्ट बर्हाद नांया कोषया ७ करोड डलर नाजिबं विदेशय् च्वंगु थःगु खाताय् सरे याःगु द्वपं बियातःगु दु । नाजिबं न्ह्याबलें थ्व द्वपंयात अस्वीकार यानाच्वंसां थःगु कर्तुत पिहां वइधकाः गुलिखे उच्च सरकारी अधिकृततय्त बर्खास्त तकं यानाबिउगु खः । थज्याः थज्याःगु हे खँया कारणं नाजिबयात सत्तां च्यूत यायेत बयोवृद्ध उमेरय् नं महाथिर सतकय् कुहां वःगु खः । थ्व झ्वलय् महाथिरं ततःधंगु प्रदर्शनया नेतृत्व यानाः नाजिबया सत्ता क्वःथलेत जनतायात इनाप याःगु खः ।
मलेसिया दक्षिण पूर्वी एशियाया स्वंगूगु दकलय् धनी देय् खः । मलेसियायात थुगु अवस्थाय् थ्यंकेत महाथिरं हे थःगु शासनकालय् तःधंगु योगदान याःगु खः । उकिं महाथिरयात आधुनिक मलेसियाया जन्मदाता नं धाइ । वंगु झिंन्यादँ दुने मलेसियाय् प्रतिव्यक्ति आम्दानी प्यद्वः डलरं थहां वनाः झिंन्याद्वः डलर थ्यनेधुंकूगु दु । थनया गरिब जनसंख्या १ प्रतिशत स्वयां म्हो दु । थ्व फुक्कं महाथिरं थःगु कार्यकालय् यानाथकूगु ज्याया कारणं हे खः ।

सन् १९९९ य् न्हापांखुसी प्रधानमन्त्री जुइधुंकाः महाथिरं मलेसियाया आर्थिक अवस्था सुधार यायेत यक्व ज्या याःगु खः । थुकिया निंतिं महाथिरं ‘पूर्वपाखे स्वये’ धयाः थःगु बिस्कं हे विकासया अवधारणा लागू याःगु खः । वय्कःया विकासया अवधारणा पश्चिमा देय्या स्वयां पूवंक हे बिस्कं खः । उकिं थःगु विकास मोडलयात वय्कलं ‘पूर्वपाखे स्वये’ धकाः न्ह्याकूगु खः ।

पश्चिमी विकास मोडल स्वयां फरक ढंगं विकास यायेगु झ्वलय् वय्कलं चिधंगु व मझौला उद्यमीतय् निंतिं बांलाःगु वातावरण दयेकाबिल । थुकिया निंतिं उद्योग दर्ता ज्या तसकं अःपुकाबिल । अले कर्मचारीतन्त्रपाखें जुइगु समस्यायात नं मदयेकाबिल । गुकिया लिच्वः कथं यक्व हे व्यवसायीतय्सं दर्ता याःवल, न्हूगु व्यवसायत दुहां वल । न्हापा छगू कम्पनी दर्ता यायेत स्वीन्हु तक लगे जुइगुलिइ छन्हुं हे कम्पनी दर्ता यायेफइगु अवस्था यानाबिल । थुकिं आर्थिकदर नं वृद्धि जुल, अले सरकारया राजश्व नं थहां वन । थ्व झ्वलय् कम्पनी दर्ता यायेगु शुल्क जक म्हो यायेगु मखु, कर पुले नं अपुइकाबिल । औद्योगिक ज्याया निंतिं याउँक मतया व्यवस्था यानाबिल ।

महाथिरया थज्याःगु हे सुधारया ज्यां २००८ तकया दुने उद्योग दर्ता याःपिं ५८ प्रतिशत अप्वल । उद्योग दर्ता जुल धाःसा उद्यमीतय्त यक्व कथंया लबः जुइ । दर्ता जूगु उद्योगयात बैंकतय्सं लगानी यानाबी, जोखिम व्यवस्थापनया निंतिं बीमाया सुविधा दइ । थुकिया लिसें सरकारी निकायं बिइगु थीथी अनुदान नं कायेफइगु जुल । महाथिरया थ्व हे विकासया मोडलं यक्व उद्यमीत दर्ता प्रक्रियाय् वयाः थीथी लबः काल अले थःगु उत्पादनयात वृद्धि यानायंकल । गुकिं देय्यात नं तःधंगु फाइदा बिल ।

थःगु हे बिस्कं विकासया मोडल ज्वनाः देय्यात आर्थिक रुपं शक्तिशाली याःम्ह महाथिरं देय् भ्रष्टाचारया किलं नयावंगु स्वयेफइगु ला खँ हे मन्त । महाथिरं न्हापा यानावंगु ज्याया कारणं जनतां थ्व पालय् नं साथ बिल । सत्ताय् वयेधुंकाः महाथिरं थःपिं परिवर्तनया निंतिं मखु, विधि शासन चले यायेत वयागु खः धयादीगु दु । महाथिरं थःम्हं आः निदँ जक हे सत्ता चले यायेगु बिचाः यानाच्वंगु दु । निदँ लिपा अनवरयात हे सत्ता हस्तान्तरण यायेगु वय्कःया इच्छा दु । थुकिया निंतिं अनवरयात आममाफी बियाः उपचुनावपाखें संसदय् दुत हयेगु तयारी वय्कःया दु ।