विकासया नामय् विनासया नियति

मुलुकय् न्ह्याथेंजाःगु राजनीतिक परिवर्तन वःसां नेवाःत अनेकरुपं पीडित जुइगु याः धयागु खँ आः मुलुक संघीय गणतन्त्र जुइधुंकाः नं नेवाःतय् स्थिति हिलामवंगुलिं नं प्रष्ट यानाच्वंगु दु । समृद्ध जाति नेवाःतय्सं अनेक सम्पदा निर्माण यात, मुलुकयात समृद्ध यात । अनेक राजनीतिक आन्दोलनय् ग्वाहालि यानाः सफलता ल्हातय् लाकल । आन्दोलनया हे लिच्वःकथं आन्दोलनया सहकर्मित सत्ताय् थ्यन, निर्णायक थासय् थ्यन ।

उमिसं नेवाःलगायत आदिवासी जनजातितय्त अधिकार सम्पन्न यायेगु स्वयां झन दमनया नीति जक क्वचिंकेगु यानाहल । नेवाःत मानसिकरुपं हे नं अति दमित जुल । नेपाल मण्डल, नेपाःया आदिभूमि खः । नेपाल मण्डलया आदिवासी नेवाःत खः । थुमिसं थःपिनिगु सभ्यता व भौतिक विकास लिसेलिसें अनेक सम्पदा निर्माण यात । स्वनिगः थें जाःगु चिकीचाकूगु थासय् हे न्हय्गू विश्व सम्पदा निर्माण यायेत सफल जुल, अझ मेमेगु सम्पदात नं विश्व सम्पदाया धलखय् लायेफइगु यक्व दनि ।

तर अज्याःपिनि सन्ततित थौं हाःनाः मदया विश्व सम्पदा नष्ट जुयावनाच्वंगु तुलुतुलु स्वयेत बाध्य जुयाच्वंगु मखसे थःपिनिगु छेँ बुँ तकं सरकारपाखें ‘जिउधन सरकार’ धायेकाः आत्मसमर्पण यायेत बाध्य जुयाच्वंगु दु । माःगु, म्वाःगु अनेक नियम, ऐनत निर्माण यानाः छम्ह छम्ह नेवाःतय्त, उमिगु बस्ति, छेँ बुँपाखें बिमुख यायेगु नीति राज्यं हे नालाकयाच्वंगु दु ।

आःया ई धयागु न्हापाया थें दासकालीन युग मखु । पृथ्वी नारायण शाहं छलकपट यानाः स्वनिगः व जःखः थःगु नियन्त्रणय् कयाः थनया जनतायात रैति व थनया सम्पत्ति फुक्कं शाह जुजुतय्गु जुइगु घोषणा याः थेंज्याःगु ई मखु थ्व । राणातय्गु थेंज्याःगु जहाँनिया शासनया ई नं मखु । जनताया ल्हातय् सार्वभौम सत्ता दुगु संघीय गणतन्त्र, लोकतन्त्र राज्य खः । तर नं थनया आदिवासी रैथाने नेवाःत अधिकारविहिन, शक्ति विहिन जुया म्वायेत बाध्य जुयाच्वंगु दु ।

राणातय्गु थेंज्याःगु जहाँनिया शासनया ई मखु थ्व । जनताया ल्हातय् सार्वभौम सत्ता दुगु संघीय गणतन्त्र, लोकतन्त्र राज्य खः । तर नं थनया आदिवासी रैथाने नेवाःत अधिकारविहिन, शक्ति विहिन जुया म्वायेत बाध्य जुयाच्वंगु दु ।

थःपिनिगु पहिचान तंकाः छथ्व मनूतय्सं गथे गथे धाल, अथे अथे हे च्वनेगु परिस्थितिया अंगिकार यानाच्वंगु दु । मुलुकय् सलसं दँ निसें छगू हे परिवारं सत्ता न्ह्याका विविध भाषाभाषी व जातजातिया देशय् इमिगु अस्तित्व हे न्हंकीन धकाः जनतां जुजु खलःयात हे वांछ्वया बिल । मुलुकय् राष्ट्रपति शासन न्ह्यात धकाः गर्व यात ।

जनताया मस्त आः मुलुकया सर्वोच्च पदय् थ्यंके फइगु लँपु चाल धकाः मिखा पिइकेगु ज्या जुल, तर आः नं थन छगू जाति व वर्गया हालिमुहालि न्ह्याना हे च्वंगु दनि । बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्सं थःपिनिगु मातृभाषां शिक्षा काये दइगु अधिकार ल्हातय् लाके फूगु मदुनि । मुलुकय् वःगु गणतन्त्रात्मक संविधान बापा च्याः जुयाच्वंगु कारणं ल्हाः हुस्लुं प्वाः फुस्लुंया स्थिति न्हनावंगु मदुनि ।

नेवाःतय्गु आदिभूमि स्वनिगः दुने हरेककथं उत्पीडन राज्यपाखें फयेत बाध्य जुयाच्वंगु दु । शाह जुजुतय्सं नेपाः गाः त्याकेवं थनया फुक्क हे सम्पदा, संरचना व थनया स्थायीवासी उमि निजी च्यः थें जुल । थनया जग्गा जमिन फुक्कं उमिगु सम्पत्ति जुल । खालीगु जग्गा थुपिं शासकया थःथितिपिंत बक्सिस, दान बिइगु सम्पत्ति जुयाबिल । लिपा वनाः राणा शासनया इलय् थनया किसानतय्गु जग्गा बुँ फुक्कं उमि दरवार दयेकेगु निंतिं जनताया ल्हातं लाकाकाल ।

मुलुकय् २००७ सालया राजनीतिक परिवर्तन लिपानिसें विकासया नामय् हाकनं जनताया निजी सम्पत्ति बुँ, छेँ खालि थाय् फुक्क थीथी परियोजना, अड्डा अदालत दयेकेगुया नामय् लाका कायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । त्रिभूवन विश्वविद्यालय दयेकेगु नामय् सलंसःपि बुँ सरकारं काल, गुलिखे जग्गा थौं तकं उगु विश्वविद्यालयया प्रयोजनया निंतिं छ्यलेत अप्वःया बालं बिया कमे यानाच्वंगु दु ।

नेशनल ट्रेडिगया जग्गा सरकारं कयाः आः उगु हे जग्गा मेपिंत मी धुंकूगु दु । उच्च शिक्षाया निंतिं त्रिभूवन विश्वविद्यालं त्रिपुरेश्वरय् कयातःगु जग्गाय् आः विशाल ब्यापारिक भवन निर्माण जुयाः सरकारया आम्दानीया स्रोतया माध्यम जुयाच्वंगु दु । थज्याःगु दृष्टान्त अनेक दु । आः वया हाकनं विकासया नामय् नेवाःतय्गु मौलिक वस्ती ख्वनाय् मिखा तयेगु ज्या यानाच्वंगु दु ।

ख्वनाय् हे न्हापां नेपाली सेना माःगु स्वयां अप्वः जग्गा अधिग्रहण यानाः थःपिंत अप्वः जूगु जग्गा मेपिन्त मियाः नल धयागु खँया चर्चा ब्यापक जुयाच्वंगु दु । आः नं पिनेया चक्रपथ दयेकेगु नामय् माःगु स्वयां २५ प्रतिशत अप्वः जग्गा अधिग्रहण याना कयाः अनया स्थायीबासीतय् विचल्ली यायेगु व अधिग्रहणं अप्वः जूगु जग्गाय् थःपिनिगु रजाई यायेगु षडयन्त्रया पर्दाफास जुइधुंकूगु दु ।

अनेक त्वहया विकास, उद्योग, कल कारखाना, शिक्षा, भवन, कार्यालय मिखां छु खन उकिया निंतिं थनया आदिवासीतय्सं सरकारयात जग्गा जमिन बी मालाच्वंगु दु । गुगु जग्गा सरकारं गुन्द्रुया भावय् मुआब्जा बिया काल, गुगुं सितिकं लाका काल । देशया समृद्धिया निंतिं भौतिक पूर्वाधारया विकास जुइमा, भौतिक संरचना निर्माण जुइमाः थुकि विवाद मदु, तर विकासया नामय् थनया आदिवासीत गुलित शोषित जुइगु ? अज्याःगु विकासया प्रतिफल कायेत थःगु छेँ बुँ हे मदइगु खःसा कविकेशरी चित्तधर ‘हृदय’ जुं धयाःदी थें ‘सिना जक दइगु स्वर्ग छु यायेत ?’

आः थ्व प्रक्रिया बन्द जुइमाः । पिनें वयाः स्वनिगलय् बसोवास याइपिंत लँ चिबाला जुल धकाः थःपिनिगु छेँ बुँ थुंके बीगु ई आः मखु । विकास यायेगु नामय् सलंसः मनूत थन दुहां वइकथंया चक्रपथ, पिनेया चक्रपथ निर्माणया आवश्यकता आः थनया रैथानेतय्त आवश्यक मदु । द्रुत गतिया मार्ग निर्माणय् थःपिनिगु दुर्गतिया नियति आः वाःचायेके फयेकेमाः ।

छुं नं भौतिक संरचनाया निर्माणय् थनया रैथानेत विस्थापित जुइगु स्थिति वल धाःसा दकलय् न्हापां इमित सुरक्षित वास व सुरक्षित भविष्यया प्रत्याभूत जुइमाः । थुकिया निंतिं सकसियां छगू सः व छगू बिचाः जुइफत धाःसा हे जक थनया नेवाः, रैथानेत सुरक्षित जुइफइ । अथे जुयाः नं राज्यं दमन बराबर जुल धाःसा शाह जुजुत वांछ्वःथें राष्ट्रपति वांछ्वयेत मेगु आन्दोलन मजुइ धकाः धाये मफइ मखु ।

सम्बन्धित बुखँ

LEAVE YOUR COMMENTS