बुद्धशासनिक ख्यलय् भाइराजा साहुजी म्वाना हे च्वनी

भिक्षु काेण्डन्य

दिं ः २०७८ पुष ७ गते ।
मोबाइलया घण्टी न्यात…., सुथसिया ७ः४६ मिनेटया ई ।
Rinadd डिस्प्ले जूगु मिखां खनेवं झ्यातुगु नुगलं ‘हेलो रिना दिदी’ धकाः धायेगु पूवं–मवं हे धायेमफुत….., उखें ख्वकना सलं ‘भन्ते, बा मन्त ! म्हिगः बहनी हे बाः मन्त !’ धाःगु खँग्वः पिज्वल । अप्रत्याशित छुं खँ न्यनेमालीगु जुयाः हे सुथसिया उगु फोन ल्ह्वनेत नुगः झ्यातूगु जुयाच्वन ।
— आः गन ले ?
— मेडिसिटी हस्पिटलय् तिनि, छेँ महःनि, छलपोलयात खबर याये, न्हिनय् परित्राण–पाठ यायेत ई मिले यानाबिज्याहुँ, मेपिं नं ब्वनाः बिज्याहुँ, काःवने धुंकल, छेँय् थ्यनेवं हे खबर याये, भन्ते ।
— ‘मां (बसुन्धरा उपासिका) गन ले ? नापसं दु ला ?’ धकाः झूचाःगु नुगलं न्यना । ‘धैर्य यानादिसँ, नुगः चिना दिसँ, सह यायेगु न्हैं उपासिका’ धाये ला धयागु आसय खः जिगु !
— भन्ते ! मां नापं हे दु, नकतिनि हे जक मांयात बा मदुगु खबर कनागुलिं भचा थाकुयाच्वन तिनि !
— म्वाल, म्वाल, मांयात सह याये थाकुइ, धैर्य याये थाकुइ, परिवारं सम्हाले यायेगु, सम्झे यायेगु ला खः, का सा खबर वयेवं तुरुन्त छेँय् वये धकाः मोबाइल दिका ।

नुगः झ्यातुसेच्वन, बुद्धबचं नुगलय् सलल भय्बिल …..
अनिच्चावत संखारा उप्पादवय धम्मिनो ।
उप्पज्जित्वा निरुज्झन्ति, तेसं वूपसमो सुखो’ति ।।

(संस्कारजन्य वस्तुत फुक्क हे नश्वर खः, अनित्य खः, उत्पन्न जुक्व हे व्यय जुयाः हे फुनावनी, न्हनावनी, तनावनी । म्वानाच्वंपिं धाक्व सिनां वनीगु ला स्वभाव धर्म हे खः, उत्पन्न जुयाः नाश जुयावनीगु स्वयां नं यथार्थतः शान्तगु हे निर्वाणिक सुख जुयाच्वन ।)
आधुनिक नेपाःया बुद्धशासनिक ख्यलय् छम्ह दानी–महादानी दाता ९१ दँया उपासक श्री द्रव्यमान सिंह तुलाधर (श्री भाइराजा साहु) (रत्नमान सिंह अर्थात् चिकाजी व मोतिलानी तुलाधरया काय्, जन्म बि.सं. १९८८ भाद्र १९ स दगुबहाः, असंं) नं मंत का ! वय्कलं यानाथकूगु बुद्धशासनिक गुण लुमना वइ । अनिच्चावत गाथा लुमंकाच्वनाम्ह जिगु मिखा नं रसय् जुइ । वय्कःया बुद्धशासनिक गुणानुस्मरण यासें वय्कःयात सुगतिसहित जन्म, जरा, व्याधि व मरणं मुक्तगु निर्वाण कामना यायां मोबाइलय् टाइप नं याना । Kondanya Nepal फेसबुक आइडि चायेकेधुनी, साहुया किपा नं माल, अले जिगु मानसपटलय् साहुजीपिंथाय् भोजन वनाबलय् अंगलय् ब्वयातःगु, थःत यः ताःगु किपा अन वंक्वपतिं मौका चूलात कि मोबाइलय् क्लिक–क्लिक यानातयागु व हे किपा मिखाय् लुयावल । तुरुन्त मोबाइलया ग्यालरी चायेका, हथाय्चाचां, पतिंचा संकुसंकु माला, भाइराजा साहु व बसुन्धरा साहुनीया व किपा क्रप यासें भाइराजा साहुया किपासहित ‘अनिच्चावत संखारा’ शीर्षकलिसें वय्कः मदुगु बुखँ सकसियां जानकारी हेतु पोष्ट याना । प्रविधिया सदुपयोग जूगु तायेका कि भाइराजा साहु मदुगु बुखँ सेयर, कमेन्टं सम्प्रेषण न्यनावंगु हे जुल ।

धर्मकीर्ति विहारय् भोजन नयाच्वँच्व रिना दिदीया हाकनं फोन वल …. ‘भन्ते, चीवर छज्वः नं ज्वनाबिज्याहुँ ।’
‘ज्यू, ज्वनावये, पांसुकुल कापः (मृतकवस्त्र, तुयुकापः) नं लिसें ज्वनावये’ धकाः लिसः बियाकथं हाकनं बुद्धविहारय् दुस्वःवना । चीवर व तुयुकापः कया । उबले खादा छपु नं ज्वना वनेमाली का धयागु मत्तिइ छु वल, मंगोलिया वनाबलय्  (20 June, 2019) तःजिक लसकुुसलिसें हम्बो लामाया गुम्बाय् च्वंवनाबलय् प्राप्त खादा बुद्धविहार उलेज्या जुइबलय् भाइराजा साहुयात क्वखायेके धकाः जतन यानातयागु विशेष प्रकारया उगु तासयागु खादा हे ज्वना वना । साहुयात क्वखायेके मखनीगु खादा वय्कःया पार्थिव शरीरय् फायेकेगु सम्म जुइ धयागु मतिं नुगःमछिंगु छथी, मेखे झूचाःगु नुगः झंझं फ्यातु थें जुजुं हे सम मार्ग, गैह्रीधारा निवास थ्यन ।

न्हापा अन थ्यनीबलय् मूध्वाखाय् थ्यनेधुंकाः जक चालीगु चाय्कीगु व ध्वाखा थौं झ्वातां चायाच्वन । थः परिवारपिंत सुव्यवस्थितरुपं दयेकाथकूगु ज्वलाःगु छेँय् खुरुखुरुं दुहां वना । गुखे थें धकाः न्यने म्वायेक हे स्तब्ध, शान्त, निःशब्द लिसें भावुक मुद्राय् अन मुनाच्वनेधुंकूपिनिगु इशारां भाइराजा साहुया सीम्ह ग्वतुकातःथाय् थ्यंका । देवं फायेकाः स्वां व खादाया द्यःने हे जिं नं मंगोलियां ज्वना वयागु व हे खादा साहुजीया पार्थिव शरीरय् फायेका । पलख दिनाः हे अनिच्चावत संखारा …….ब्वँब्वं वय्कःया म्हय् च्वं–क्वय्, क्वं–च्वय्तक अनुलोम प्रतिलोमकथं मिखाफुति मयासे सीम्ह स्वस्वं गाथा उच्चारण याना । आयु, उष्णता (क्वाःगु) व विज्ञान (चेतना शून्य) स्वतां अलग जुइधुंकूम्ह साहुजीया भौतिक देह स्वयां तुं च्वना । धात्थें ला बुद्धभासं नष्ट, भेद, अन्तरधान, लोप, मृत्यु, स्कन्ध विनाश, जीवित इन्द्रीय त्वाःदलाः पूर्णरुपं चब्बुइगु, च्यूत जुइगु, चेतना शून्य जुइगु थ्व अवस्था धयागु हे मरण खः । मृत्यु धाःगु थ्व हे का स्व ! धका भाइराजा साहुजीं अप्रत्यक्ष रुपं सन्देश ह्वलाच्वं थें महसुस याना ।

जिगु मिखां उपासिका बसुन्धरा साहुनी मालाच्वन, क्वथाय् हे नापलायेत वना । सुंकसुंक ख्वयाच्वंगु सः पिज्वयाच्वन । दुःखंकःम्ह साहुनीयात धैर्य यायेमाः का धकाः खोकना सलं हःपाः बिबिउँ हे दुने दुपिंसं ‘का का भन्तेपिं बिज्यात स्व, ख्वये मज्यू’ धकाः ला धाल, तर ह्वाँय् ह्वाँय् ख्वःसः चिच्चादन । अन असह्य विरहभाव पिज्वयाच्वन, मानवीय संवेदना बडो अजीव जुयाच्वनी धाःगु थ्व हे जा खः नि ! धाये ला अःपु, हःपाः बी ला अःपु तर चखुंबखुं थें जीवन ह्वनाच्वंपिनि दथुइ बाया च्वनेमालीगु पीडां साहुनीयात छु गुलि थाकुयाच्वन व ला भुक्तभोगीं जक अनुभूति यायेफइगु जुयाच्वन ।

मेपिंसं ला स्याःचाः घालय् मलमपत्ति तये थें हःपाः बीगु, नुगः चीमाः, धैर्य यानादी माल का धकाः धम्मवती गुरुमांलगायत अन मेमेपिसं धयाच्वंगु व हे झ्वलय् जि नं झ्वःछुनाः ख्वयाच्वंम्ह उपासिकाया ब्वहलय् ल्हातिं उसिउसि यानाः हे ख्वयादी मजिउ, धैर्य यानादिसँ, साहुजीं यानाथकूगु उलिमछि धर्मकर्म÷पुण्यधर्म लुमंकाः मन चीगु का ! सकल परिवारं पूmगु चाःगु जिक्वधाक्व कुतः याःगु हे खः, सुसाःकुसाः यायेगुलिइ नं छुं छुं हे मगाःमचाः मदयेक ज्या याःगु हे खः, मन कमजोर यायेमजिउ, मन बलाकादिसँ धकाः याउँक हे धया । तर वय्कःया व विरह स्वस्वं मत्ति वन कि भावनात्मक स्वापू नं दुःख धाःगु थ्व हे खः, न्हापालिपा नं ह्वाँय्ह्वाँय् ख्वयाच्वंपिनि दथुइ नं अनित्यस्मरण लिसें मरणानुस्मृतिसम्बन्धी बुद्धशिक्षाय् लिधनाः उपदेश कनाच्वनाम्ह जितः नं उकथंया उपदेश लिसाकाकां थःत थःम्हं कनेमाःथें जुयावल ।

साहुजी म्हंमफुबलय् फोनय् जक नुगः मछिंका साहुनी ख्वःगु सः ताःम्ह जिं प्रत्यक्षरुपं विरही उपासिका ख्वःगु अनुभूतिं असह्य विरहभाव प्रवाहित जुल । जितः लुमं साहुजीया छेँय् छवाःयंक न्ह्याःगु महापरित्राण पाठ, २०७४ असार २ गते क्वचायेकेगु न्हि । सामूहिक पाठ जुयाच्वंगु उबलय् पाठ न्यनाच्वनादीम्ह साहुजीया लाः प्यालां वःथें विस्तारं मचायावंम्ह थें जुयावन । बा, बा धका सती, उसिउसि यायां तुरुन्त हे कायपिंसं हस्पिटल ब्वाकल । पाठ यानाच्वनापिं जिपिं भन्ते गुरुमांपिं अक्क न बक्क, छु याये गथे याये थें पलख ला पाठ हे दिकेमाःथें जुल । छेँजःपिनि सकसियां खोकना सः । ‘अनइजि कण्डिशन’ ब्वलन । मेमेपिं ख्वःसां तबि उबले साहुनी धाःसा थीरधीर जुयाः थःत थःम्हं भाःपिउगु व लू जिगु मानसपटलय् चित्रित जुल । उबलय् तुरुन्त हे साहुजी खतरामुक्त धयागु खबर अन च्वँच्वं न्यनेदत । तर अथे सां उगु लू, छु जूगु खःल्याः धयाथें इलय्ब्यलय् लुमना च्वनीगु ।

निम्हतिपुया जीवनय् बायेमालीगु अवस्था असह्य व हृदयविदारक हे जुइगुसम्बन्धी धम्मवती गुरुमांलिसे खँल्हाबल्हा जुयाच्वनीबले जिगु मिखां क्वथादुछिं इमाःमन्दः काःबलय् खाताया खवपाखे बसुन्धरा उपासिकाया बांलाःगु किपा यख्खानातःगु स्वस्वं जवय् धाःसा खाली खना । अन न्हापा दुगु साहुजी किपा पिने चिकिधंगु मेचय् च्यानाच्वंगु देवा न्ह्यःने खादां क्वखायेकातःगु जुयाच्वन । खवय् उपासिकाया सालीन किपा स्वस्वं जिगु नुगलय् धौबजि वाल, ‘गुलि ल्वयेक निम्हेसिया फोटो जवंखवं ब्वयातःगु, आः जवय् खाली खाली, शून्य शून्य ।’ क्वथा छगुलिं, बांलाःगु व छेँ, अनया सारा सारा लकस हे शून्य थें महसुस जुल । ‘खाताया च्वसं गुलि जक स्वयाच्वनागु हाँ ! स्वयाच्वने म्वाःल पिने हुँ ! पिने हुँ !’ धाःथें थःत थःम्हं घ्वानाहःम्ह थें जुल, अले ला जि खुरुक्क क्वथां पिहां वया ।

साहुजीया सीम्ह सतिक भिक्षुसंघ मुनाच्वंथाय् फ्यतूवना । भिक्षुसंघ व अनागारिका गुरुमांपिनिपाखें संयुक्तरुपं सुगतिसहित निर्वाण साक्षात्कार हेतु मराणानुस्मृतिसहित परित्राण पाठ जुइ, मृतकवस्त्र दानंल्यू वज्राचार्य गुरुजुपिनिपाखें नं परिशोधन पाठ जूगु इलय् हे अनित्यस्मरणसहित साहुजीया बुद्धशासनिक योगदानयात च्वछासें उपदेश कनेगु सुअवसर चूलात । नेपाःया आधुनिक बुद्धशासनिक ख्यलय् दानी महादानी श्रद्धालु दाता उपासक द्रव्यमान सिंह तुलाधर (भाइराजा साहु) छम्ह स्येलाःम्ह, दुकुलाःम्ह, बुद्धशासनया भिंचितामि उपासकया शासनिक योगदान लुमंकुसें बुद्धं संयुक्तनिकायय् आज्ञा जुयाबिज्याःकथं रुपं जीरति मच्चानं नाम गोत्तं न जीरति … अर्थात् मनूया रुप जीर्ण जुया मदयावंसां तबिनं वया नां व गोत्र सुकीर्ति ल्यना हे च्वनी थें भाइराजा साहुजी मंत, थ्व यथार्थ खः, तर वय्कःया बुद्धशासनिक सुकीर्ति ल्यना हे च्वनी, वय्कःया लुमन्ति ल्यना हे च्वनी, बुद्धशासनिक ख्यलय् भाइराजा साहुजी म्वाना हे च्वनी …… दुःखं कयाच्वंम्ह मांयात याकःति महसुस मजुइकथं अझ आपाः कःघायेगु जक मखु साहुजीं यानाथकूगु व लेगेसी, व विरासतयात च्वन्ह्याकेगु ब्वहलय् वःगु उपिं सकतां गहन जिम्मेवारीयात पूवंकेगु धयागु हे धात्थेंगु श्रद्धाञ्जली जुइ ……’ बःचाहाकलं उपदेश क्वचायेका सुगतिसहित निर्वाण कामना याना ।

पारिवारिक गुर्जु रोहिणी वज्राचार्यपाखें नं सिथंयंके विधिकर्म जुल । सीम्ह गाडीइ तःबलय्या व लू, व सन्नाटां अनया सारा लकस हे मौन जुयाब्यू थें, अपाय्सकं झःझःधाःगु छेँया शोभायमान बगैंचाय् पिनातःगु÷ह्वयाच्वंगु स्वांसिमाया हः कचामचा नं फितिक्क मसंसे, सकसिनं हे धर्मसंवेग उत्पन्न यानाः थुलि स्तब्ध÷शान्त÷निश्चल÷नतमस्तक भाव पिज्वेकाः अप्रत्यक्षरुपं दिवंगत छेँया हामा भाइराजा साहुजीयात ‘अल बिदा साहुजी ! अन्तिम विदाई न्हैं ला !’ धकाः पितब्यूगु थें अनुभूति जुइ । पिने तुमछ्याँय् पाकुँछ्याँय् सः झंझं तसः जुजुं थ्वयावनी । सुपुत्रपिं राजु व राजन लिसें छय्पिंलगायत तुयुगु गां न्ययाः सीम्ह दुगु गाडिया लिउलिउ न्ह्याःगु स्वस्वं मुनाच्वंपिं नं विस्तारं न्ह्याइ । छँेय् धाःसा ख्वःसः झं झं ततःसः जुयावनी, मुनाच्वंपिं सकलें कर्णदीप स्वया सनाः वनी ।

जिपिं भन्तेपिं राहुल, शोभित, सुद्धिको व जि नं ट्याक्सिं लुती थ्यंका । गुलिं बाइकं, गुलिं गाडिं अन थ्यन । ३ बजेति साहुजीया सीम्ह क्वबियाहःगु गाडि लुति थ्यन । अले शोभाभगवतीस्थित कर्णदीपपाखे सिथं यन । दिपय् सीम्ह थ्यनेन्ह्यव हे मनूत मुनाच्वनेधुंकल । नरेश गुरुजुसहितया पुचः, जिपिं ४म्ह भन्तेपिं व स्वम्ह अनागारिका गुरुमांपिं (अ. कुसुमसहित) अन थ्यन । रोहिणी गुरुजुयात न्हाय्पनय् खसुक्क धया— “गुरुजु ! छपिनि ज्या सिधयेवं मि तयेन्ह्यः (दागबत्ति) भन्तेपिंसं अनिच्चावत संखारा पाठ यानाबिज्याइ, अले गुरुजुपिसं परिशोधन पाठ यानाबिज्याइ, वयांलिउ जक मितयेगु ज्या न्ह्याकेमाली ।”

उकथं हे अन्तिम घडी हाकनं छक्वः दिपय् चिताय् थ्यनातःम्ह महादानी उपासकया पार्थिव शरीर लिक्कसं च्वनाः अनित्यस्मरण–मरणानुस्मृति पाठ जुल । उबलय् व्यवस्थापकीय पुचः योगाम्बर गुथिया अनुरोधकथं मौन धारण नं जुल । अले साहुजीया तःधिकम्ह सुपुत्र उपासक राजु तुलाधरं चिता जवं÷खवं स्वक्वःतक चाःहुलेधुंका मि तल÷दागबत्ति बिल । कुं कुं जक जुल, फ्यतुनाच्वंपिं बुलुहुँ बुलुहुँ दन । गुलिं मिखा प्यू वन, गुलिं थःथःगु लँपु लिनावन । द्रव्यमान सिंह तुलाधर (भाइराजा साहु) या नश्वर देह च्याच्यां कुं सर्गः हे छस्वा जुयावं थें हाकनं छक्वः व हे स्तब्धता, मौनता व शून्य, शून्यता हे जक थें जुल ।
भाइराजा साहुया सीम्ह चतुरमहाभूत पृथ्वीधातु, आपोधातु, वायोधातु व तेजोधातुइ (पञ्चतत्व) विलय् जुजुं वन । लिहां वयाच्वनाम्ह जिगु नुगलय् धाःसा भाइराजा साहु म्वानाच्वंम्ह थें हे दं झाल, पुलांगु लुमन्ति नस्वाःगु स्वांमा हने थें छसिंकथं थुकथं दिपाः मदयेक न्ह्यच्यूवःगु वलं हे जुल ……।

बुद्धजन्मभूमि नेपाःदेय्या आधुनिक बुद्धशासनिक ख्यलय् दानी–महादानी दाता उपासक श्री द्रब्यमान सिंह तुलाधर उबलय् तक म्वाना हे च्वनी गुबलय् तक पुनर्निर्मित धर्मकीर्ति विहार धस्वानाच्वनी (समुद्घाटन वि.सं. २०५९ मंसिर ७), गुबलय् तक पुनर्निर्मित भ्वँतस्थित ध्यानकुटी विहार धस्वानाच्वनी (वि.सं. २०७८ सालय् निर्माण सम्पन्न), गुबलय् तक पुनर्निर्मित निर्वाणमूर्ति किण्डोल विहारया बुद्धगया शैली व कुशीनगर आकृतिसहितया सम्मिश्रण वास्तुयुक्त भवन धस्वानाच्वनी (वि.सं. २०६८ पौष २१ गते उलेज्या सम्पन्न), गुबलय् तक पुनर्निर्मित गणमहाविहारया धम्महल व बुद्ध्रप्रतिमा ल्यनाच्वनी (वि.सं. २०७८ सालय् निर्माण सम्पन्न), गुबलय् तक पुनर्निर्मित बुद्धविहार भृकुटीमण्डपया धम्मागार धम्महल व तथागतया प्रतिमा ल्यनाच्वनी (वि.सं. २०७८ सालय् निर्माण सम्पन्न), गुबलय् तक पवित्र लुम्बिनी परिसरया धर्मोदय स्वय्म्भू महाचैत्यया गुम्बज दुने १६ फीटया दनाच्वंम्ह बुद्धप्रतिमा ल्यनाच्वनी (वि.सं. २०६६ पुष १ गते प्रतिस्थापन पूजा सम्पन्न), गुबलय् तक धर्मोदय महाचैत्य परिसरय् थेरवाद कम्पोनेन्ट विहार ल्यनाच्वनी (वि.सं. २०७५ मंसिर १ गते उलेज्या), गुबलय् तक लुम्बिनीया कलात्मक नेपाल वज्रयान महाविहार धस्वानाच्वनी (सरहश्रभूलोकेश्वरसहितया कुथि) ।

भाइराजा साहुजीं शासनिक, साँस्कृतिक, सामाजिक ग्वहालि याना तःकथंया संरचनात गुबलय् तक ल्यनाच्वनी, उबलय् तक भाइराजा साहुजी भौतिककथं मदयावंसां तबिनं बुद्धशासनिक ख्यः लिसें सम्बद्ध ख्यलय् वय्कःया योगदान ल्यना हे च्वनी, व हे सुकीर्ति व बिस्कंया योगदानं दानी–महादानी उपासक द्रव्यमान सिंह तुलाधर (भाइराजा साहुजी) सकसियां नुगः नुगलय् ल्यनाच्वनी, म्वाना हे च्वनी ।
दुःखंकःपिं दानीदाता उपासिका बसुन्धरा तुलाधरसहित काय्पिं राजु व राजन, भौपिं रीना व कल्पना, म्ह्याय् कल्पना व जिजाभाजु अमिताम्भ तुलाधरलगायत सकल छेँजःपिंसं अनित्यस्मरणसहित धैर्यधारण याये फयेमाः । लिसें दानी–महादानी दाता दिवंगत भाइराजा साहुजीयात सुगतिसहित जन्म, जरा, व्याधि, मरणंमुक्त निर्वाण कामना याना, निब्बाणस्स पच्चयो होतु ।। अस्तु ।।

नेपालभाषा टाइम्स

च्वमिया मेमेगु

• नवरथ÷नवरात्री मेला
• खुसिबालय् मापदण्डया भ्रम
• नीलबाराही गुथिया एसइइ सम्मान
• उद्धारय् कमजोरी जुल– ओली, सिइक सिइकं तयारी मयाः– दाहाल
• वा व चलखय् लानाः सीपिं २१९ म्ह थ्यन