सडक पीडित आन्दोलन व पुलिस दमन

सरकारया स्वनिगः विकासया महत्वकांक्षी योजना वास्तविकरुपं विकासया योजनामखसे थनया आदिवासी नेवाः लगायत रैथानेतय्त विस्थापित यायेगु सुनियोजित योजना खः धकाः थुइकाः स्वनिगःया गैरन्यायीक सडकपीडित सकलें छथासं च्वनाः याःगु विरोधयात पुलिसतय्सं त्रूmर दमन यात । ज्येष्ठ नागरिक लगायत मिस्तय्त तक्कं अमानवीय ब्यवहार यानाः घाःपा यानाबिल । झिम्हं मयाक मनूत घाःपाः जुल सा झिंनिम्हं मयाक मनूत पुलिसतय्सं हिरासतय् तल ।नेपाःया सरकारं थनया स्ववासी, आदिवासीतय्त विस्थापित यायेत सुनियोजित ढंग हे विकासया नामय् अनेक योजनात सार्वजनिक यानाच्वंगु दु । थुकिया शुरुवाट आः जक मखसे न्हापांनिसें हे जुयाच्वंगु वास्तविकता खः । स्वनिगः विकासया नामय् न्हापा विधेयक हे पास यानाः थनया लँ तब्या यायेगु, पुलांगु छेँ थुनेगु नियतं माओवादीया नेतृ हिसिला यमि भौतिक मन्त्री जुयाच्वंगु इलय् सडक विस्तारया योजना हःगु खः । थुकियात नेवाःतय्सं आम हाडतालयाना विफल याना बिइवं निगूगु चक्रपथं दयेकेगु योजना हयाः कार्यान्वयन यायेगु कुतः यात । निगूगु चक्रपथ लिपा थनया स्थानीय ब्यक्ति, कला सम्पदाया संरक्षण गुकथं यायेगु धकाः थनया स्ववासीतय्गु न्ह्यसः ब्यापक जुइवं थुकिं नं विकासया नामय् नेवाःतय्त विस्थापित याये मफयेवं माओवादी नेता डा. बाबुराम भट्टराई प्रधानमन्त्री जुयाच्वंगु इलय् पंचायत कालीन कानूनया लिधंसाय् सडक तब्या यायेगु नामय् स्ववासी नेवाःतय्गु आपालं छेँ बुल्डोजरं नकाः पाताःयाना अन सडक विकास यात ।

तर विडम्वना धायेमाः, अज्यागु सडक विकासया याःथाय् मोटर गुडेजुइगु थासय् अझं यातायात साधनत पार्किङ्ग यानातःगु आः नं खंके फइ । सडक तब्या जुल कि यातायात साधन अपुक न्ह्याके फइ धकाः आम जनतायात भ्रभित याःगु खः । तर नेवाःतय्गु छेँ थुनाः सडक तब्या यातनं न्हापा स्वयां दोब्बर सडक जाम जुइवं सरकारं नेवाःतय्त झंग लाःगु खँ प्रष्ट जुल । थुमिगु योजना नेवाःतय्त विकासया नामय् विनास यायेगु खः धयागु यकिन जुल । नेवाःतय्त राजनीतिक कारण विभाजित यानातःगु हुनि उगु इलय् सडक तब्या यायेगु नामय् डोजरं छेँ थुंवःसां उकिया सशक्त प्रतिकार जुइमफुत । थुकिंयानाः नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु मानसिकता क्वबियाच्वंपिं छथ्व मनूतय्सं थप कार्यक्रमत विकासया नामय् हयाः नेवाःतय्त न्हंका हे छ्वयेगु योजना सार्वजनिक यानाहल । ‘काठमाडौं तराई फास्ट ट्रयाक’, ‘पिनेया निगूगु चक्रपथ विकास योजना’, ‘बागमति कोरिडोर’, ‘स्याटलाइट सिटि’, ‘हाइटेन्सन पावर लाइन पोजेक्ट’ व वर्तमान सडक विस्तार कार्यक्रम’ थुकिया ज्वलन्त दसू खः । थुपिं फुक्क हे योजनाया परिणाम थनया नेवाःत विस्थापित जुइगु व थनया कला सम्पदा, रिति, जात्रा नष्ट जुइगु खः । थ्व योजनाया निंतिं माःगु जग्गा जमिनत फुक्क हे थनया रैथानेतय्गु खःसा थुकियात माःकथंया मुआबजा तकं मबिसें सरकारं जर्वजस्ती लाका कयाच्वंगु खः ।

थज्यागु हे अन्याय्या विरोधय् सकल नेवाःत छथासं मुनाः थःपिनिगु असन्तुष्ट व विरोध शान्तपूर्वक प्रदर्शन यानाच्वंगु इलय् पुलिसतय्सं बरबर दमन याःगु खः । मुलुकय् अनेक राजनीतिक परिवर्तनया निंतिं थनया आदिवासी नेवाः लगायतया विविध जातिया मनूतय्सं यक्व हे आन्दोलन यानाः सफलता नं ल्हातय् लाके धुंकूगु दु । आन्दोलनय् थुकथंया बरबर दमन जक मखु, गोलिं कयेकाः ख्यायेत स्वइगु इलय् तकं गोलि फयाः सहादत काःपिं आपालं नेवाःत झीसं लुमं । उकिं थज्यागु दमन खनाः नेवाःत विच्के जुइगु वा लिहाँ वनीगु आःतक्कया आन्दोलनया इतिहास मदु । नेवाःत न्हापांनिसें हे अन्याय व अत्याचार, दमन व शोषणया विरुद्ध आन्दोलित जुयावयाच्वंपिं खः । नेवाःत न्ह्यावलें हे मेपिनिगु निंतिं न्ह्योने धाल जुया दनेगु यानाच्वंगु दु । तर माइतिघर मण्डलाय् थःपिनिगु न्यायोचित आन्दोलनयात सुरक्षाकर्मीतय्सं बरबरतापूर्वक दमन यायेत स्वःगु इलय् उकिया प्रतिकार याःगु दु । खय्तला थुगु विरोध धर्नाया जुलुस नं नेपाःया कानूनकथं प्रमुख जिल्ला अधिकारीया स्वीकृति कयाः हे जूगु खःसा छथ्व वद्नियतया मनूतय्सं अज्यागु सरकारी आदेशयात तकं अवहेलना यानाः बरबर दमन याःगु खः । दमनया रुप अति हे बरबर जुइवं उकिया प्रतिकारकथं हे अन्याय अत्याचारय् लानाच्वंपिं सडक पीडित बाध्यात्मक रुपय् न्ह्यावयेमाःगु खः । थुकथं धायेगु खःसा नेवाःत नेवाःतय्गु अधिकार व हकया निंतिं थुकथं सुरक्षाकर्मीत नाप आमने सामने जूवःगु कम आन्दोलन मध्ये थ्व नं छगू खः ।

हजारौं मनूतय्गु उपस्थिति दूगु थुगु आन्दोलनं सडकपीडित आन्दोलनयात न्हू उत्साह ब्यूगु दु । नेवाःत थःपिनिगु अधिकार मेपिन्सं कयाबी धयागु मानसिकतां चीकाः थःपिं हे आन्दोलनय् कुहाँ वःगुलिं आः अधिकारकर्मी नेवाःतय्गु हक अधिकारया सुरक्षणय् सशक्त पलाः जुइगु विश्वास यायेफइ । स्वनिगःया विकासया नामय् नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु नामय् आः नं अनेक जाल झेल जुयाच्वंगु वास्तविकता खः । थःपिनिगु ज्यान पाना हःगु आन्दोलनया परिणामयात तकं छथ्व मनूतय्सं निम्न मूल्यांङ्कन यानाः नेवाः लगायत आदिवासी जनजातितय्गु पहिचान मबिगु, इमिगु मातृभाषाया माध्यमं शिक्षा कायेगु बन्चित यानाबीगु, सरकारी कामकाजया भाषाय् आदिवासी जनजातितय्गु भाषायात थाय् मबीगु, पहिचानया नामय् छुं छुं हे ल्यंका मतयेगु, अधिकार मबिइगु ज्या आः नं जुयाच्वंगु दु । मुलुकय् प्रजातन्त्र वल, पंचायती ब्यवस्थाया अन्त जुल, शाह जुजुतय्गु शासन अन्त जुल, बहुदल वल, लोकतन्त्र, गणतन्त्र वःगु खःसां बहुसंख्यक आदिवासीतय्त अधिकार सम्पन्न यात कि देशय् ल्वापू जुइ, विखण्डन जुइ धयागु अनेक भ्रामक प्रचार आः नं जुयाच्वंगु दनी । बहुसंख्यक आदिवासी न्हापांनिसें गुकथं राज्यपाखें उत्पीडनय् लानाच्वंगु खः, उकी ह्यूपाः वःगु मदुनी । थ्व हे कारणं राज्यपाखें स्वनिगःया नेवाः लगायत थन वर्षौ न्ह्यवनिसें वसोवास यानाच्वंपिं रैथानेतय्त चीकेगु षडयन्त्रया निरन्तरता न्ह्याना हे च्वंगु दनि । थुजोगु सन्र्दभय् आः नेवाःत हे सडकय् कुहाँ वयाः न्ह्याथेंजाःगु दमनयात नं प्रतिकार यायेगु मानसिकतां न्ह्याइगु आन्दोलन सफलतापाखे न्ह्याइगु खँय् विश्वस्त जुइफइ ।