थःपिंत म्हसीकेगु झ्वलय् आसामया नेवाःत

भारतया आसाम राज्य आदिवासी जनजातिया बाहुल्य दुगु राज्य खः । ३ करोड ५० लाख जनसंख्या दुगु थुगु राज्यय् नेवाःतय्सं नं बसोवास याना वयाच्वंगु दु । दक्वं यानाः ३३ जिल्ला दुगु थुगु राज्यया २३ जिल्लाय् नेवाःत च्वना वयाच्वंगु दु । अथे हे १९ गू जिल्लाय् नेवाःतय् संगठन चायेकातःगु दु । वंगु फागुन २७ गते आसामया नेवाःतय् सम्मेलन जूगु खः । आसाम राज्यया उदालगुडी जिल्लाया सामराङ धइगु थासय् उगु सम्मेलन जूगु खः । सम्मेलनय् भारतया थीथी थासय् च्वंपिं नेवाःतय्सं ब्वति काःगु खःसा नेपाःपाखें संस्कृतिविद् भाजु गणेशराम लाछिया नेतृत्वय् वंगु पुचलं ब्वति काःगु खः ।
थन नेवाःत गुबलय् निसें च्वना वयाच्वंगु खः धकाः सुनांनं धायेफुगु अवस्था मदु । थुकथं स्वयेबलय् नेवाःतय्सं थन बसोवास याना वयाच्वंगु यक्व दँ दयेधुंकूगु सीदु । आसाम राज्यय् जक नेवाःतय्गु ल्याः थ्यंमथ्यं पीप्यद्वः (४४०००) दु ।

उकी मध्ये २३०६४ मिजंत दुसा मिसात २०९२१ म्ह दु । ४५ प्रतिशत निसें ६२ प्रतिशत नेवाःत शिक्षित जूगु अनुमान स्थानीय नेवाःतय्सं याःगु दु । तर अनया नेवाःतय्सं नेवाः भाय् धाःसा ल्हाये मसः । अन च्वंपिं फुक्कं धयाथें नेवाःतय्सं खस नेपाली भाय् व आसामया भाय् ल्हायेगु याना वयाच्वंगु दु ।आसामया दकलय् अप्वः नेवाःत दुगु जिल्ला दिब्रुघर्स खः । उगु जिल्लाय् ९०७ खा छेँ दुसा दकलय् म्हो धुबारी धाःगु थासय् दकलय् म्हो १५ खा छेँ दु । आसाम न्यंकं ४५७० खा छेँ दुगु जानकारी नं अनया नेवाःतय्सं बिउगु दु । आसामय् नेवाः सम्मेलन यायेमाःगु कारण धाःसा बिस्कं दु । भारत सरकारं आसामया ११ गू जनगोष्ठी यानाः आदिवासी जनजातियात थीथी कथंया सुविधा बीगु निर्णय यात ।

आपालं आदिवासी जनजाति उगु सुविधा नं काल । तर नेवाःत उगु सुविधा कायेगुपाखें वञ्चित जुल । उकिया कारण खः अन च्वंपिं नेवाःतय् थःगु हे भाषा, संस्कृति, लिपि भेषभुषा आदि मदु । थःगु कला संस्कृति ला क्यने माःगु जुल । उकिया निंतिं छु यायेगु ? गथे यायेगु ? धइगु उपाय धाःसा चूलाके मफुत । थुकिया दथुइ अखिल भारतीय नेवार संगठनया महासचिव एसपी प्रधानयात स्वापू तयेगु ज्या जुल ।भाजु प्रधानं नेपाःया संस्कृतिविद् भाजु गणेशराम लाछियात स्वापू तयेत धासें वय्कःया मोबाइल नम्बर बिल । भाजु लाछि वंगु फागुन २४ गते झिन्याम्ह पुचःया नेतृत्व यानाः आसाम झायादीगु खःसा २७ गते जूगु महोत्सवय् वय्कःया पुचलं अन नेवाः संस्कृति न्ह्यब्वयेगुया लिसें समयबजि, तःखाः, बाजं, लाखेप्याखं, तिसा ज्वलं, नेवाः वसः आदि न्ह्यब्वयेगु व नेवाः प्याखं क्यनेगु ज्या यानादीगु खः ।

अथे हे वय्कःया पुचलं प्रत्यक्ष रुपं चतांमरि व वः छुनाः क्यनेगु ज्या याःगु खः । उगु महोत्सवय् आसाम सरकारया त्चष्दब िच्भकयगचअभ क्ष्लकतष्तगतभ या ब्ककबm विभागया प्रमुखयात नेवाःतय् संस्कृति क्यनेगु ज्या जूगु खः । थुकथं नेवाः पहिचान क्यनेमाःगु हुनि धइगु थःपिंत जनजातिया धलखय् दुथ्याकेमाःगुलिं खः ।

जनजातिइ छाय् दुथ्याकेमाल ?
आसाम सरकारं आदिवासी जनजातिया निंतिं थीथी कथंया सुविधा बीगु याना वयाच्वंगु दु । तर, उगु सुविधां धाःसा नेवाःत वञ्चित जुयाच्वंगु दु । थुकथं थःपिंत वइगु सुविधां वञ्चित जुइमाःगु मू हुनि धाःसा थःपिनिगु पहिचान मदयाः खः । थ्वहे पहिचान मालेगु झ्वलय् आसामया नेवाःतय्सं नेपाःया भाजु लाछियात स्वापू तयेगु ज्या जुल । आदिवासी धलखय् दुमथ्यायेवं अन सुविधां वञ्चित जुइगु ला द हे दत लिसें मतदान यायेगु अधिकार दु, तर आदिवासी जनजातिया धलखय् मलाःगुलिं नेवाःतय्त उम्मेदवार जुइगु अवसर धाःसा मदु । आसामया नेवाःतय् भासं धायेगु खःसा ‘दिन पाइन्छ, तर लिन पाइँदैन ।’ अथे धइगु थःपिंसं मेपिंत मत बी दु । तर मेपिनिगु मत थम्हं काये मदु । उम्मेदवार हे जुइ मदयेधुंकाः मत काये खनीगु अवसर नं मंत । तर आः आदिवासी जनजातिया धलखय् दुथ्याके फतधाःसा उम्मेदवार जुइगु अवसर नं थःपिंत वइगु खँ आसामया नेवाःतय्सं धाःगु दु ।

संस्कृति
आसामया नेवाःतय्के नेवाः संस्कृति न्हनावने धुंकूगु दु । अथे खःसां नं अन इहि यायेगु ज्या छता धाःसा जुयाच्वंगु दु । मेगु संस्कृति ल्वःमनेधुंकूगु खँ नं आसामया नेवाःतय्सं कंगु दु । अथे हे थनया आदिवासी जनजातितय् भिंद्यः पुजा यायेगु चलन दुसा नेवाःतय्सं नं छुं नं भिं ज्या यायेमाल धाःसा दकलय् न्हापां भिंद्यः पुजा यायेगु यानाच्वंगु दु ।

सलचा प्याखं
उम्मेलनया झ्वलय् अन छगू मेगु आकर्षण जुल– सलचा प्याखं । सम्मेलन जूगु थासं लगभग ७०० किलोमिटर तापाक निसें हःगु उगु सलचा प्याखं येँया सलचा प्याखं लिसे ज्वःलाः । उगु प्याखंया निंतिं छम्ह सलय् च्वनावइसा छम्हेस्यां कुसां कुइकेगु ज्या याइ । अले मेम्ह छम्ह तरबार ज्वनाः न्ह्यः न्ह्यः वनीसा छम्ह बन्दुक ज्वनाः न्ह्यः न्ह्यः वनी । थ्व छगू संस्कृति धाःसा आः तक नं म्वाकातःगु दु ।

लिपि
आसामया लिपि झीगु नेवाः कुंम्वल लिपि लिसे ज्वःलाः । गुलिखे आखः बांलाक हे थू । अनया नेवाः संघ संस्थाय् बोर्डय् धाःसा प्रचलित लिपिं च्वयातःगु दु । तर छगू संस्थाय् बोर्ड प्रचलित लिपिं च्वयातःगु दुसा उकिया क्वसं थ्व रञ्जना लिपि खः धकाः च्वयातःगु दु ।

आर्थिक स्थिति व ज्या
आसामया नेवाःतय् मू पेशा धइगु कृषि हे खः । अनया ९० प्रतिशत नेवाःतय् ज्या कृषिइ आधारित जुयाच्वंगु दु । जनजातिया धलखय् मलाःगुलिं यानाः अनया नेवाःतय् आर्थिक स्थिति नं क्वय् लानाच्वंगु दु । भारतया सिक्किम व दार्जिलिङया नेवाःत स्वयां नं अनया आर्थिक स्थिति क्वय् लानाच्वंगु दु । आर्थिक स्थिति क्वय् लाःसां नं अनया नेवाःतय्के नेवाः भावना धाःसा बिलिबिलि जायाच्वंगु दु । सरकारपाखें आर्थिक रुपं गुगुं नं कथंया ग्वाहालि मदुसां नं थःपिंसं हे आर्थिक ग्वाहालि मुंकेगु यानाच्वंगु दु । विशेष कथं नेवाः मिसातय्गु सहभागिता आपालं दु । अनया आपालं मिसात हाकु पतासि सिनाः सम्मेलनय् ब्वति काःवःगु खः । आसामय् नेवाः देय् दबुलिं पिथंगु छपाः क्यालेन्डर नं ब्वयातःगु दु ।

इहिपा
अन नेवाः–नेवाः दथुइ हे इहिपा यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । अन्तरजातीय इहिपा तसकं म्हो जक जुयाच्वंगु दु । नेवाः भाय् मसः तर नेवाः भाय्या म्येँय् प्याखं हुल सम्मेलनया झ्वलय् अनया मस्तय्सं नेवाः म्येँय् प्याखं हुलाः क्यंगु खः । तर प्याखं हुलीपिं मस्तय्त म्येँ छु धाःगु धकाः न्यनेगु झ्वलय् थःपिंसं मसिउ धकाः लिसः बिउगु खः ।

भुटानलिसें आसामया नेवाःतय् स्वापू
आसामया नेवाःत अःपुक हे भुटान वये–वने यायेगु ज्या यानाच्वंगु दु । आसाम व भुटानया दथुइ छगू चिचाधंगु खुसि दु । गुलिखे आसामया नेवाःत भुटानय् च्वनाच्वंगु दुसा उमिगु जग्गा धाःसा आसामय् नं दुगु जुयाच्वन । दाजु किजा गुम्हं भुटानय् च्वनाच्वंगु दुसा गुलिखे आसामय् च्वनाच्वंगु दु । आसाम व भुटानया दथुइ खुल्ला सिमाना दुगु जक मखुसें आसाम लिक्क लाःगु भुटानया स्थानीय जनता आसामय् वयाः थीथी हलंज्वलं न्याना यंकेगु यानाच्वंगु दु । अन दुगु छगू बजारय् भुटानया स्थानीय जनतां थःगु माःगु सामान न्यायेत वयेगु याः । भुटान वनेत छम्ह पर्यटकयात २५ सय डलर पुलेमाः । तर थः नेपाःमि जूगु व आसामया नेवाःत नाप ख्वाः ज्वःलाःगुलिं यानाः भाजु लाछि अःपुक हे भुटान दुहां वनाः वया । आसामय् नेवाःतय् सम्मेलन वंगु फागुन २७ गते जूगु खःसा उगु सम्मेलनया उलेज्या नेपाःया प्रतिनिधित्व यानाः झायादीम्ह गणेशराम लाछिं रिबन चानाः यानादीगु खःसा झण्डात्तोलन धाःसा अखिल भारतीय नेवार संगठन आसामया नायः वंशीधर नेवारं यानादीगु खः ।
आसामया नेवाःत नेवाः भाय् सयेकेगुया लिसें रहन हन सयेकेगु निंतिं याकनं हे नेपाःया भ्रमणय् वयेगु तयारी यानाच्वंगु दु ।वंगु फागुन २७ गते आसामय् जूगु नेवाः सम्मेलनय् ब्वति काःझाम्ह संस्कृतिविद् गणेशराम लाछि लिसे खँल्हाबल्हा याना तयार यानागु च्वसु ।