लः विश्वव्यापी चिउताःया विषय

ईश्वी संवत्कथं थौं मार्च २२ तारिख । अर्थात विश्व लः दिवस । सन् १९९२ डिसेम्बर २२ कुन्हु संयुक्त राष्ट्र संघं थौंया दिं अर्थात मार्च २२ यात विश्व लः दिवसया रुपय् हनेगु निर्णय याःगु खः । अनं लिपा सन् १९९३ निसें थौंया दिंयात विश्व लः दिवसया रुपय् हनेगु याना वयाच्वंगु खः । मनू व प्रकृतिया निंतिं अतिआवश्यक लः थौं विश्वव्यापी समस्या व चिउताःया विषय जुयाच्वंगु दु । थौं विश्वया करिब निगू अर्ब १० करोड मनू सुरक्षित लः त्वनेगुपाखें बञ्चित जुयाच्वंगु दु । अथे हे संसारया छगू अर्ब चय्गू करोड मनुखं फोहर लः उकिसनं खि, च्व थें ज्याःगु अंश ल्वाकज्याःगु लः त्वनेत बाध्य जुयाच्वंगु दु । असुरक्षित लः व कमजोर सरसफाइया कारणं दँय्दसं विश्वय् ८ गू लाख पीनिद्वः मनू सीगु यानाच्वंगु विश्व स्वास्थ्य संगठनं न्ह्यथंगु दु । विश्वय् तीव्ररुपं अप्वया वनाच्वंगु जनसंख्यालिसें त्वनेगु लःया चुनौति नं अप्वया वनाच्वंगु दु । सन् २०५० तकया दुने विश्वया जनसंख्या ९ अर्ब थ्यनीगु व लःया माग आः स्वयां नं ३० प्रतिशतं अप्वइ । आः हे नं करिब १ अर्ब ८० करोड मनू मरुभूमिकरणया जाखिमय् लानाच्वंगु अवस्थाय् वइगु दिनय् लःया समस्या झन जटिल जुया वनीगु निश्चित दु । राजनीतिक विश्लेषकतय्सं स्वक्वःगु विश्वयुद्ध जुइगु अवस्थाय् व लःया निंतिं हे जुइगु धयाच्वंगु दु ।

पृथ्वीया कुल ७५ प्रतिशत भूभाग लखं जायाच्वंगु जूसां नं उकिया ३ प्रतिशत लः जक खास प्रयोगय् वये फइ । समुद्रय् दुगु ९७ प्रतिशत लः त्वने योग्य दयेकेत तःधंगु मात्राय् लगानी यायेमाःगु आवश्यक खनेदु । शुद्ध लः धयातःगु ३० प्रतिशत भूमिगत दु, उकियात उपयोगय् हयेत उर्जाया आवश्यक जुइ । आः प्रयोगय् हयाच्वंगु लःमध्ये सिँचाइलय् ६९ प्रतिशत, उद्योगय् २० प्रतिशत, घरायसी प्रयोजनय् १० प्रतिशत व त्वने योग्य १ प्रतिशत जक दु । लःया उपयोग व उकिया स्रोतया संरक्षणय् चेतना अभिवृद्धि यायेगु उद्देश्यं थौं अर्थात २२ तारिखकुन्हु विश्व लः दिवस हनाच्वंगु दु । सन् १९९२ लय् ब्राजिलया रियो दि जेनेरियोय् जूगु संयुक्त राष्ट्र संघया वातावरण व विकाससम्बन्धी सम्मेलनं लः दिवस हनेत सिफारिस याःकथं सन् १९९३ य् संयुक्त राष्ट्र संघया साधारणसभां २२ मार्चयात विश्व लः दिवसया रुपय् हनेगु घोषणा यायेवं विश्वन्यंकं थ्व दिवस हनेगु शुरु जूगु खः ।
विश्वन्यंकं लःया स्रोत धमाधमा सुना वनाच्वंगुलिं उकिया संरक्षणय् संसारया दक्वं राष्ट्र अग्रसर जुइमाःगु खँय् बः बिसें राष्ट्र संघीय वातावरण व विकास महासभां सन् १९९३ मार्च २२ या न्हियात विश्व लः दिवस हनेगु घोषणा याःगु खः ।

लःया महत्वबारे जनचेतना ब्वलंकेगु व स्रोतया दिगो व्यवस्थापन यायेत नीति निर्माण तहया ध्यानाकर्षण याकेत छवाःयंकं दिवस न्यायेकेत्यनागु जल तथा उर्जा आयोगया सहसचिवलिसें प्रवक्ता माधव बेल्वासें कनादिल । दँय्दसं मार्च २२य् हनीगु विश्व लः दिवस व मार्च २३ य् माने याइगु मौस दिवसया हे सन्दर्भय् लाकाः नेपालय् नं लः मौसम दिवस नापनापं माने यायेगु यानाच्वंगु दु । प्रकृति व लःया अन्तरसम्बन्धयात महत्व बिसें थुगु दँय् विश्व लः दिवसया नारा ‘लःया निंतिं प्रकृति’ क्वःछिनातःगु दु । प्रकृतिं लःया स्रोतत संरक्षण यायेगु व प्रकृतिया उचित संरक्षण यायेत नं लः हे माः धइगु नारा सान्दर्भिक जू । लःया स्रोत व मुहान बचे यायेत प्रकृतिया संरक्षण नं अपरिहार्य जू । उगु नारां थौंकन्हय् विश्वं फयेमालाच्वंगु स्वच्छ लःया निंतिं प्रकृतिइ आधारित समाधान मालेत प्रेरित याइगु विश्वास यानातःगु दु ।

राष्ट्र संघया कथं विश्वन्यंकं ७६ करोड स्वयां अप्वः मनुखं स्वच्छ, सफा व सुधार यानातःगु श्रोतया लः उपभोग याये खनाच्वंगु मदु । जलवायु परिवर्तन व औद्योगिक प्रदूषणं विश्वय् लःया मुहान सुना वनाच्वंगुलिं मानवीय जीवन नं तसकं कष्टकर जुया वनाच्वंगु दु । लःया स्रोतया उचित संरक्षण जुइ मफुगुलिं विश्वव्यापी रुपं हे त्वनेगु लःया हाहाकार जुया वनाच्वंगु दु । नेपालय् लःया उपलब्धता प्रशस्त ात्राय् दुसां खुसि, पुखू, तुं व समग्र लःया उचित व्यवस्थापन जुइ मफयाच्वंगुलिं लःया समस्या देय्न्यंकं अप्वया वनाच्वंगु दु । नेपाःया संविधानय् धारा ३५ (४) य् प्रत्येक नागरिकयात स्वच्छ त्वनेगु लः व सरसफाइलय् पहुँचया हक दइकथं स्वास्थ्य सम्बन्धी हकया सुनिश्चितता यानातःगु दु ।