राजतन्त्रया भूत

धाइनापं कि, ताहाः सीसां वयागु न्हिप्यं म्वानाच्वनी । थौं गणतन्त्र स्थापना जुयाः राजतन्त्रया अन्त्य जूगु झिंन्यादँ दयेधुंकल । अथेखःसां नं आतकं पुलांगु राजतन्त्रया पक्षपातीतय्सं थःपिनि गतिविधि याना जुइगु धाःसा त्वःमतूनि । थ्व झ्वलय् मेची महाकाली अभियान हे चले यानाः नं इमिसं गणतन्त्र व वर्तमान दलीय सरकार विरुद्ध धावा बोले यानाच्वंगु दु । प्रजातान्त्रिक देय् जूगु कारणं छुं नं दल, समाज वा दबाव समूहयात इमिगु असन्तोष बारे लेख रचना च्वयेगु, न्ववायेगु वा थीथीकथं अभिव्यक्ति व्यक्त यायेगु अधिकार दु। तर अधिकार दु धायेवं न्ह्यःने लाःथे प्रजातान्त्रिक मूल्य मान्यताया अःखः सना जुइगु धाःसा उलि बांलाःगु खँ मखु । ७० दँनिसें थातिं लानाच्वंगु झीगु देय्या संविधानसभाया माग पूवनाः संविधानसभां तयार याःगु संविधान दुने च्वनाः छुं माग, असन्तोष व्यक्त याःगु खःसा उकियात सराहणीय ज्या धाये फइ । तर गणतन्त्रया खिलाफय् वनेगु धइगु खँ थ्व इलय् पाय्छि मखुनि ।

जनता तयार जुयाः प्रजातान्त्रिक व्यवस्था मखु कि देसय् तानाशाही कम्युनिष्ट व्यवस्था हे लागू यायेगु अवस्था सिर्जना जुइगु इलय् वर्तमान संविधान माने यायेमखु धायेगु जनताया राजनीतिक अधिकार जुइफु। तर थ्व ई धइगु आः नकतिनि जक गणतन्त्र लागू जुयाः पुलांगु अर्ध सामन्ती व अर्ध उपनिवेशिक व्यवस्थां पूँजीवादया विकसित रुपय् पदार्पण यायेत्यंगु ई खः । अथे जुयाः थ्व इलय् थ्व मजिउ, व मजिउ अले थ्व मगाः व मगाः धकाः हाः जुइगु ई मखुनि । नकतिनि जक वःगु गणतान्त्रिक शासन पद्धति व चुनावं उकियात संस्थागत यायेत न्हापांगु स्थानीय निकायया चुनाव व प्रदेश व संघया चुनाव क्वचाःगु इलय् पुलांगु राजतन्त्रया पक्षं थःपिनि गतिविधियात तीव्र याःगु धइगु थःगु तुतिइ थःम्हेसियां तुं पां पालेगु ज्या थें जुइफु। घोर असन्तोष दुसां अबलय् राजतन्त्रयात बन्धनय् तयाः देसय् बहुदलीय प्रजातान्त्रिक पद्धतियात समर्थन याःगु खः । उकिं नं पुलांम्ह जुजु ज्ञानेन्द्रं थ्व इलय् देसय् जुयाच्वंगु राजतन्त्रया माग थःपिनि काबुइ मदुगु धयाच्वंगु जुइफु ।

खय्त नं देसय् गणतन्त्र हयेगु ज्याय् वर्तमान प्रजातान्त्रिक नेतातय् जक ल्हाः स्यल्लाक दुगु मखु । विदेशी चलखेल अप्वयेकेगु ताः तयाः जक विदेशीया इसारां थन राजदरवार हत्याकाण्ड याकाः राजतन्त्रयात कमजोर यानाः वयां लिपा खः थेंन्यंकं आन्दोलन जूगु इलय् लाक्क हे थौं स्वयां झिंन्यादँ न्ह्यः देसय् गणतन्त्र स्थापना जूगु खः । जुजु वनबास जूगु ख । थथे स्वयेगु खःसा झीसं अःपुक व छफुति हे हि बाः वने म्वायेक देसय् गणतन्त्रया स्थापना यानागु खः । माओवादी जनयुद्ध असफल जुयाच्वंगु व प्रजातान्त्रिक आन्दोलनं मूर्त रुप काये मफयाच्वंगु उगु इलय् निगुलिं पक्षयात छथाय् च्वनेगु वातावरण दयेकेत गणतन्त्रया नारां सार्थक याःगु खः । उकी विदेशी चलखेल दुगु पक्का नं खः । छाय्धाःसा वयां न्ह्यः जूगु राजदरवार काण्डय् ज्ञानेन्द्रया ल्हाः दुगु धकाः पाः याःगु खःसां उकी दुने थीथी एजेण्टतय्गु ल्हाः दुगु खँ सार्वजनिक जुजुं वयाच्वंगु दु। दरवार हत्याकाण्ड व वयां लिपाया खँ स्वयेगु इलय् देसय् गणतन्त्र वःगु नं नेपाली जनताया बल स्वयां नं विदेशी चलखेल अप्वयेकेत थन गणतन्त्र माःगु जुयाच्वन धइगु खने दयाच्वंगु दु ।

गणतन्त्र लागू याये मजिउ व नेपालय् राजतन्त्रया थासय् उलि हे सबलगु संस्था मेगु स्थापना जुइ फुगु मदुनि धकाः गुलिखे नेतातय्सं अबलय् अभिव्यक्ति बिउगु नं खः । तर इमित गणतन्त्र विरोधी जुजुवादी वा दरवारीया धइगु द्वपं बिल । आखिर खँ ला अथे हे जुयाच्वन ।

थ्व इलय् गणतन्त्र लागू याये मजिउ व नेपालय् राजतन्त्रया थासय् उलि हे सबलगु संस्था मेगु स्थापना जुइ फुगु मदुनि धकाः गुलिखे नेतातय्सं अबलय् अभिव्यक्ति बिउगु नं खः । तर इमित गणतन्त्र विरोधी जुजुवादी वा दरवारीया धइगु द्वपं बिल । आखिर खँ ला अथे हे जुयाच्वन । कम्युनिष्टया नामं पूँजीवादी शासन चले याइपिंसं मजदुर व किसान जनताया खँयात छुं नं वास्ता मयाइगु स्वाभाविक खः । अले गणतन्त्र गणतन्त्र धाधां थःपिं टिके जुइगु मू उपाय व आधार विदेशी आशिर्वाद जुयाच्वंगु खँ आः वया स्पष्ट जुइधुंकूगु दु । थौं नं सुनां भारतया अप्वः चाकरी यायेफत उम्ह राजनीतिक नेता प्रधानमन्त्री, मन्त्री जुइगु स्पष्ट जुयाच्वंगु दु । कम्युनिष्ट व कांग्रेस धइगु ला इमिगु क्यनेगु वा जक जुयाच्वंगु दु। म्हिगः गथे शेरबहादुर देउवा पार्टीयात तछ्यानाः नं प्रधानमन्त्री जुइत तयार जुयाच्वंगु खः । आः नं वयां अप्वः परिवर्तन छुं नं जूगु मदुनि । केपी ओली, प्रचण्ड वा मेमेपिं नेतातय् दथुइ खने दयाच्वंगु मेल, बेमेल वा वाक युद्ध थुकिया लिच्वः खः ।

निर्वाचित सरकारयात क्वथले मफइगु कारणं निर्वाचित सरकारयात हे अनिर्णयया बन्दी दयेकाः अस्थिरता कायम यानाः देसय् प्रतिगमनयात बढुवा बीगु ज्या वर्तमान राजनीतिक नेतातय्सं यानाच्वंगु दु । उकिं हे थौं हाकनं छक्वः देसय् राजतन्त्र वा सक्रिय जुजुया माग जुयाच्वंगु खः । थ्व आन्दोलन थौंया आन्दोलन नं मखु। म्हिगः थःपिनि ल्हातय् सत्ता लानाच्वंगु इलय् सत्ताया उपभोग यानाः व्यक्तिगत लाभ कयाच्वंपिं आपालं मनूतय्सं उकिया सवाः त्वःते फयाच्वंगु मदुनि । उकियात निरन्तरता बीगु लागिं इमिसं गबलें राष्टिय प्रजातन्त्र पार्टी धकाः पुलांपिं पंचतय् संगठन दयेकल । गबलें प्रजातान्त्रिक ख्वाःपाः पुनाः थीथी कथंया गतिविधिइ संलग्न जुया तुं च्वन । थौं नं जुजुं हे मसीक जुजुयात न्ह्यःने हयेगु कासा इमि दथुइ न्ह्यानाच्वंगु दनि । थ्व कन्हय् थःपिं सत्ताय् थ्यंकाः नं हाकनं म्हिगः थें हे राज यायेगु काइदा जक खः ।

सुं नं नेतां छुं धाल धायेवं उकियात हुबहु पालना यायेगु पाय्छि मखु। राजनीतिक सिद्धान्त, विचार व आदर्शयात दकलय् च्वय् तयाः उकिया हे लिधंसाय् देसय् न्हूगु पद्दतिया विकास यायेगु बांलाःगु पक्ष खः । तर वर्तमान इलय् डबल नेकपा दुने ब्वलनाच्वंगु अन्योल, असमझदारी वाय् द्वन्द्वयात दुवाला स्वयेगु खःसा स्वार्थी स्वार्थी दथुइया एकताया कारणं जक थथे बेमेल जूगु खः धइगु क्यं ।

म्हिगः तक थःथःगु झण्डा, थःथःगु चुनाव चिं व थःथःगु हे मान, मर्यादा व आचरणय् च्वनाच्वंपिं निगू राजनीतिक दल छथाय् च्वनेवं इमिसं थःपिनिपाखें नं छुं त्याग याये मालेफु, मेपिंत नं छुं त्वतकेगुकथं ब्यवहार याये मालेफु। तर खँ अथे मजुल । जीवन दत्तलय् थः नेता वा अध्यक्ष वा प्रधानमन्त्री जुयाच्वनेगु निहित स्वार्थं जक पार्टी एकता अले दुई तिहाई बहुमत खाकूगु खनेदत । उकिं देसय् राजतन्त्रया भूत खनेदुगु खः ।