विकासया ठोस योजना दुम्ह नेता माः

पंचायतकालय् राजतन्त्रया कारणं देय् विकास मजूगु द्वपं बीगु यानाच्वंगु खः । उगु इलय् थौंकन्हय् सत्ताय् च्वनाच्वंगु राजनीतिक दललिसें प्रतिपक्ष नेपाली कांग्रेसं राजतन्त्र दुगुलिं देश विकास मजू धासें राजतन्त्र विरुद्ध आन्दोलन यानाः प्रजातन्त्र हयेमाः धकाः जनतायात ग्वाकल । राजनीतिक पार्टीया आह्वानकथं देय्न्यंकं आन्दोलनया उभार नं वल । लिच्वःकथं तत्कालिन जुजु वीरेन्द्र शाह बहुदल घोषणा यायेत बाध्य जुल । बहुदल घोषणा लिपा न्हापांगु चुनावय् नेपाली कांग्रेसं बहुमत हल । नेपाली कांग्रेसया बहुमत वयेवं देय् विकासया लँपुइ न्ह्याइगु आशा जनतां याःगु खः । तर अथे जुइ मफुत । कांग्रेस पार्टी दुने ब्वलंगु अन्तरद्वन्द्वया कारण तत्कालिन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालां २०५० सालय् थःगु बहुमत दुगु संसद विघटन यानाः मध्यावधि निर्वाचनया घोषणा यात ।

मध्यावधि निर्वाचन लिपा तत्कालिन एकीकृत मार्क्सवादी लेलिनवादी (एमालें) बहुमत हल । मनमोहन अधिकारीया नेतृत्वय् सरकार नीस्वनेगु ज्या नं जुल । तर जनतां आशा याःथें मनमोहनया पालय् नं छुं छुं भोट बैंक अप्वयेगु निंतिं माःगु निर्णय यायेगु बाहेक देय् व जनताया विकास यायेगुकथं योजना हयेगु ज्याय् धाःसा असफल जुल । अथे ला मनमोहन अधिकारीया नेतृत्वय् न्ह्याःगु सरकारया आयु धइगु गुला जक खः । अथेखःसां नं गुलाया दुने देय् विकास यायेगु निंतिं दयेकेमाःगु योजना खास हे दयेके मफु। वयां लिपा गुदँतक थीथी व्यक्तिया नेतृत्वय् सरकार गठन यायेगु ज्या जुल । तर नं जनताया चाहनाकथं गुगुं नं सरकारं देश विकास यायेगु ठोस योजना हयेमफुगु जक मखु नेपाःया राजनीति नं स्वत्तुमत्तु स्वया वनेगु क्रम अप्वया वन । गुकिया लिच्वः जुजु ज्ञानेन्द्रं शासनसत्ता थःगु ल्हातय् काल ।

२०५८ साल जेठ १९ गते दरवार हत्याकाण्ड लिपा ज्ञानेन्द्र जुजु जुल । ज्ञानेन्द्र जुजु जुइवं प्रधानमन्त्री नयेत नेपाली कांग्रेस व एमालेया नेतातय् दौडधुप शुरु जुल । देय् विकास यायेगु निंतिं मखु। मुक्कं राज्यसत्ताय् थःपिनिगु उपस्थिति निरन्तर जुइमा धइगु ल्याखं जक ।

थ्व सरकार असफल जक मखु, देय् विकास यायेगु सोच हे मदुनि । थुकथं २०४६ साल लिपा राजनीतिक घटनाक्रमयात विश्लेषण यानाः स्वयेगु खःसा राजनीतिक नेतात देय् विकास यायेगुपाखे मखु थः गुकथं सत्ताय् च्वनेफइ धकाः जक बिचाः यानाच्वंगु स्पष्ट दु ।

२०४६-४७ सालया सफल जनआन्दोलन लिपा खास हे देय् विकासया लँपुइ न्ह्याः वनेमफुगु कारणं हे २०५१ सालय् माओवादीं सशस्त्र आन्दोलन न्ह्याकल । देय् विकास मजूगुया बाधक राजतन्त्र हे खः धकाः उगु इलय् माओवादीं जनयुद्ध न्ह्याकूगु खःसा माओवादीं न्ह्याकूगु जनयुद्धया झ्वलय् वःगु जातीय स्वशासनया मुद्दाया कारणं जनयुद्ध चरमोत्कर्षय् थ्यन । गुकिया लिच्वः स्वरुप जुजु ज्ञानेन्द्रया शासन क्वःथलेत तकं सफल जुल । माओवादीं तत्कालिन इलय् ज्वंगु जातीय स्वशासनया मुद्दायात आपालं आदिवासी जनजातिं तिबः बिउगु जक मखु। न्हापांगु संविधानसभाय् दकलय् तःधंगु पार्टी तकं जुइत सफल जुल । तत्कालिन माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वया सरकारं देशय् छुं हिउपाः हयेफइगु आशा जनतां याःगु खः । तर दाहाल नेतृत्वया सरकार क्वःदलेवं देशय् मेगु हे कथं राजनीतिक अवस्था ब्वलना । थ्वयां लिपा तत्कालिन माओवादीया हे डा. बाबुराम भट्टराई प्रधानमन्त्री जुल । डा. भट्टराईया पालय् धाःसा छुं छुं योजना वःगु खःसां नं पूवंके मफुगु अवस्था जुल ।

निक्वःगु संविधानसभा धुंकाः जूगु आम निर्वाचनय् तत्कालिन एमालेया बहुमत वल । केपी शर्मा ओली प्रधानमन्त्री जुल । केपी ओली प्रधानमन्त्री जूगु निदँ क्वचायेवं देशय् हाकनं राजनीतिक घटनाक्रम अलमलय् लायेगु क्रम शुरु जुइधुंकूगु दु। २०४६ साल लिपा जक देशय् झिंप्यम्ह प्रधानमन्त्री जुल । गुलि नं प्रधानमन्त्री जुल । सुं नं पार्टीं देय् विकासया निंतिं ठोस योजना ज्वनाः ज्या याःगु खनेमदु ।

थुकिं छु खँयात संकेट यानाच्वंगु धायेबलय् आः गुलि नं राजनीतिक पार्टीया नेतात दु। इपिं देय् विकास यायेगुलिइ मखु। थः सत्ताय् गथे यानाः थ्यंकेगु धइगु प्रतिस्पर्धाय् जक लिकुनाच्वंगु स्पष्ट जुजु वनाच्वंगु दु। देय् विकास मजूगुया मूल कारण राजतन्त्र नं मखु, बहुदल नं मखु। राजनीतिक नेतातय्के मदुगु सोच खः ।

न्हापा न्हापा धायेगु यानाच्वंगु खः । छगू हे राजनीतिक पार्टीयाके स्पष्ट बहुमत मदुगुलिं देय् विकास यायेत समस्या जुयाच्वन । थ्व खँ पूवंक हे गलत जुइधुंकल धइगु खँ आः वयाः स्पष्ट जुइधुंकूगु दु। न्हापा गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री जूगु इलय् नेपाली कांग्रेसया बहुमत दयेक दयेकं प्रधानमन्त्री पदं राजीनामा बियाः थम्हं संसद भंग यानाः बिउगु खः । थौं वयाः नेकपाया नं स्पष्ट बहुमत दु। तर सरकारया ज्या स्वल धाःसा गथे जुयाच्वन धइगु नं स्पष्ट दु। थ्व सरकार असफल जक मखु, देय् विकास यायेगु सोच हे मदुनि । थुकथं २०४६ साल लिपा राजनीतिक घटनाक्रमयात विश्लेषण यानाः स्वयेगु खःसा राजनीतिक नेतात देय् विकास यायेगुपाखे मखु थः गुकथं सत्ताय् च्वनेफइ धकाः जक बिचाः यानाच्वंगु स्पष्ट दु ।

उकिं आः बिचाः यायेमाःगु अवस्था वःगु दु। छुं नं पार्टीया बहुमत दयेवं जक देय् विकास जुइगु मखु। गबलय् तक देय् विकास यायेगु निंतिं ठोस योजना दुम्ह, राजनीतिक व्यक्तित्वया उदय जुइमखु, अबलय् तक नेपाःया विकास जुइ धकाः विश्वास यायेगु गलत जुइफु। आःया राजनीतिक नेतातय् २०४६ साल स्वयां न्ह्यःया आर्थिक अवस्था व आःया अवस्था स्वःसां गाः । थन इमिसं देय् विकास यायेत राजनीति यानाच्वंगु मखुबल्कि थःगु आर्थिक विकास यायेत जक राजनीति यानाच्वंगु खः धइगु स्पष्ट जू ।

न्हापा पंचायतकालीन इलय् देशय् आपालं भ्रष्टाचार जुल धकाः खुब चर्चा यायेगु याना वयाच्वंगु खः । तर थौंया राजनीतिक अवस्थायात दुवाला स्वयेगु खःसा न्हापा स्वयां नं आः अप्वः भ्रष्टाचार तच्वया वनाच्वंगु दु। आः दुइतिहाइ दुगु सरकारया अवस्था स्वयेगु खःसा ला झन जक दयनीय अवस्था खनेदु। अथे जुयाः आःया राजनीतिक नेतापाखे देय्या विकास जुइ धकाः थुइकेगु झीगु निंतिं गलत जुइफु। अले गुगु अल्पमत वा बहुमतया सरकारया खँ वयाच्वंगु दु। थ्व नं आः वयाः फय्गं जक खः धइगु स्पष्ट जुइधुंकूगु दु। धाथें देय्या विकास यायेगु खःसा छम्ह अज्याम्ह व्यक्ति माः गुम्हेसिके सत्ताय् च्वनेगु मखु, देय् विकास यायेगु ठोस योजना दइ । अथे ला चुनावया इलय् नं थीथी पार्टीतय्सं थःपिनिगु चुनावी घोषणा पत्रय् देय् विकास यायेगु धकाः न्ह्यथनेगु यानाच्वंगु दु। तर घोषणा पत्र कथं आः तक राजनीतिक पार्टीतय्सं ज्या याःगु झीसं खंके फयाच्वंगु मदु। थ्वहे देय्या निंतिं दुर्भाग्य खः ।