कोरोनापाखें उत्पन्न संकट व बौद्ध समाधान

कोरोना वा कोभिड-१९पाखें थौंकन्हय् सारा संसार आक्रान्त जुयाच्वंगु दु। विश्वया दक्वं देय्त थुकियापाखें प्रभावित जुयाच्वंगु दु। न्हिथं द्वलंद्वः मनू सिनाच्वंगु दु। लाखसिबें अप्वः मनू न्हिथं संक्रमित जुयाच्वंगु दु। विकसित अविकिसित दक्व देय्त थुकियापाखें प्रभावित जुयाच्वंगु दु। आतकया हिसाब यायेगु खःसा खुगू लाख मनू थ्व ल्वय्या संक्रमणं सी धुंकूगु दु। विश्वया छगू करोड स्वयां अप्वः संक्रमित जुइधुंकूगु दु। विश्व स्वास्थ्य संगठनं सकसितं सामाजिक दूरी कायम यायेगु, लकडाउन पालना यानाः च्वनेगु, साव्बं लखं ल्हाः सिलेगु, स्यानिटाइजर प्रयोग यायेगु, मास्क प्रयोग यायेगु, पंजा प्रयोग यायेगु आदिया बारे सचेत यानाच्वंगु दु। नेपालय् नं करिब निलात्याया लकडाउन धुंकाः आशिक रुपं लकडाउन चायेकूगु अवस्था जुयाच्वंगु दु। तर थुकियापाखें सीपिनिगु ल्याः व संक्रमितत न्हियान्हिथं अप्वया वनाच्वंगु दु ।

थुकिया प्रभाव थुगु महामारीपाखें अप्वः प्रभाव आर्थिक क्षेत्रय् लानाच्वंगु दु। कलकारखाना, उद्योग, व्यापार-व्यवसाय ठप्प प्रायः जुयाच्वंगु दु। ज्याया अभावं आर्थिक संकटया सामना यायेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु दु। नेपाः थें विप्रेशनपाखें निर्भर जुयाच्वंगु आर्थिक ख्यः विप्रेशनया अभावं समस्याग्रस्त जुइगु सम्भावना अप्वयाच्वंगु दु। असंगठित क्षेत्रया मजदूरतय्गु अवस्था तसकं दयनीय जुयाच्वंगु दु। थुगु अवस्थाया सामना याये मफयाः आत्महत्याया लँपु लिउपिनिगु धलः नं अप्वया तुं वनाच्वंगु दु ।

विश्वन्यंकं आत्महत्या, सामाजिक कलह, थीथी अपराधया घटनात अप्वया वनाच्वंगु दु। संकटया थुगु घडीया कारणं मन कमजोर जुयाः थीथी आपराधिक घटनात बढे जुयाच्वंगु दु। नेपाःया सन्दर्भ जक कायेगु खःसा थुगु संकटया ई दुने २००० स्वयां अप्वः मनूतसें आत्महत्या यायेधुंकूगु दु। पारिवारिक कलहया कारणं माजुबाजु , ताःभत व केहेंभत जानाः भौमचायात विभत्सकथं स्याःगुया हुनि नं थ्व हे परिस्थितिया कारणं जूगु धाःसां पाइमखु। म्हिगः तक मिले जुयाः च्वपिं त्यपूया दथुइ थीथी ल्वापु अप्वया च्वंगु दु। पासाया मतिनायात साकार याःवंपिं खुम्हं मल्याक ल्याय्म्हया हत्याया कारण सामाजिक धाःसां परिस्थितिया प्रतिकूलता नं खः धकाः धायेफु। थुकथं सामाजिक अले आर्थिक कारणं व्यक्ति, परिवार, समुदाय, देश व अन्तराष्ट्रिय क्षेत्र आक्रान्त जुयाच्वंगु दु। थुजाःगु प्रतिकूल परिस्थितिपाखें गबले पार जुइफइ धकाः मनूत छटपट जुयाच्वंगु दु। मनूतसें थःगु जीवनय् गबलें भोगे मयाःगु थुगु अप्रत्याशित परिस्थिति पाखें शारीरीक, मानसिक व आर्थिक समस्यां प्रभावित जुयाच्वंगु दु ।

बुद्धशिक्षाया सान्दर्भिकता कोरोनाया कारणं मनूतय् मनय् उत्पन्न जुयाच्वंगु निराशा, शोक, सन्ताप, दुःख, भय व रोगपाखें गुकथं प्रभावित मजुसे च्वने फइगु क्षमताया विकास यायेमाःगु आवश्यक जुयाच्वंगु दु। थुगु अवस्थाय् महाकारुणिक बुद्धया शिक्षाया सान्दर्भिकता अझं बढे जुयाच्वंगु दु। वसपोलपाखें क्यनाबिज्याःगु सार्वजनीन व सार्वकालिक उपदेशपाखें मनूतय्गु हृदययात प्याकेमाःगु आवश्यकता दु। आर्थिक संकटया कारणं उत्पन्न मानसिक संकटयात भगवान बुद्धया गुगु उपदेशत न्ह्यब्वयाः समस्याया समाधान गुकथं न्यून यायेफइ धइगु विषयय् मनूतय्त जागरुक यायेमाःगु आवश्यक दु। भगवान बुद्धं बुद्धत्व प्राप्ति धुंकाः ख्वीम्ह अर्हन्त भिक्षु दुगु अवस्थाय् समग्र प्राणीपिनिगु अर्थ हित, सामजिक हित व आध्यात्मिक हित जुइकथं धर्मयात प्रकाशया धकाः उद्घोषण यानाबिज्यागु खः । त्रिपिटकया महावग्गय् उल्लेख जुयाच्वंगु थुगु घोषणा अनुरुप वसपोलपाखें आपालं उपदेशहत अर्थ हित जुइगु विषयय् केन्द्रित जुयाच्वंगु खंकेफु। विषम परिस्थितिइ गुकथं जीवन म्वायेगु बारे बौद्ध साहित्यय् महत्वपूर्ण समाधानया उपाय उल्लेख जुयाच्वंगु दु ।

बुद्धकालीन इलय् नं महामारीपाखें मनूत इलय्व्य लय् आक्रान्त जूवंगु दु । अहिवातक महामारी जूगु इलय् बुद्धया उपदेशपाखें प्रभावित जुयाः सेठतपाखें राहत सामग्री इना बिउगु प्रशंगत उल्लेख दु ।

दान (राहत) विया सहयोग यायेगु भगवान बुद्धं जिघच्छा परमा रोगा धयाबिज्यासें पित्याः व प्याःचा थें तःधंगु रोग मेगु मदु धयाबिज्यागु खः । आवश्यक वस्तुया अभावं मानसिक विक्षिप्तता अप्वयाः समग्र वातावरण हे अशान्त यानाबीगु खँ वसपोलं कनाबिज्याःगु खः । उकिया निदानया लागि दुपिंसं मदुपिंत बीमाःगु सन्देश बियाबिज्याःगु खः । कोरोना प्रभावित जुयाच्वंगु थुगु अवस्थाय् अभाव जुयाच्वंपिंत थम्हं फु थे सहयोग याना ढाढस बीगु मानवीय कर्तव्य खः । उकिया लागि मनूतय्गु हृदयय् मैत्री व करुणा जायेके माःगु दु। बुद्ध शिक्षां निर्देशित मैत्री व करुणाया अभ्यास यानाः थज्याःगु परिस्थितिया सामना सजककथं जूवनीगु खँय् निगू मत जुइमखु ।

भगवान बुद्धं झिगू पुण्यक्रियाय् दानयात न्हापांगु पुण्य, झिगू पारमिताय् दानयात न्हापांगु पारमिताकथं कयाबिज्याःगु दु। थःगु आम्दानीयात प्यब्वय् थला छगू ब्व लोककल्याणया लागि खर्च यायेमाःगु उपदेश, थम्हं कमे यानागु आम्दानी थम्हं जक परिभोग मयासे न्यागू पक्षयापिंत सहयोग यायेमाःगु आदि त्याग भावनाया विकास यायेमाःगु शिक्षा बियाबिज्याःगु दु । गुगु थुगु महामारीया इलय् तसकं सान्दर्भिक जूवंगु दु। बुद्धकालीन इलय् नं महामारीपाखें मनूत इलय् व्यलय् आक्रान्त जूवंगु दु। अहिवातक महामारी जूगु इलय् बुद्धया उपदेशपाखें प्रभावित जुयाः सेठतपाखें राहत सामग्री इना बिउगु प्रशंगत उल्लेख दु। कौशाम्बिइ श्यामावती, उदेन जुजुया महारानी जुइ न्ह्यवः महामारीं प्रभावित जुयाः राहत फ्वना नयेमाःगु घटना उल्लेख जुयाच्वंगु दु ।

अल्पेक्षताया अभ्यास यायेगु आम्दानीया श्रोत सुना वनाः आर्थिक समस्यां सकलें ग्रस्त जुयाच्वंगु थ्व इलय् कम उपभोग वा अल्पेक्षी जुयाः जीवन व्यवस्थापन यायेमाःगु आवश्यक जू । अल्पेच्छा वा कम इच्छाया अभ्यास बुद्धया महत्वपूर्ण शिक्षा खः । अल्पेक्षता सरल जीवनया आवश्यकता खः । अप्वः चाहना यानाः जीवनयापन यायेगु प्रवृतिपाखें तापानाः दु थें नया च्वनेगु व उकी हे सन्तोष जुयाच्वनेगु लागि बुद्धं आपालं उपदेश बियाबिज्याःगु दु। बुद्धं धयाबिज्याःगु सन्तुट्ठि परमं धनं वा म्हो वस्तुपाखें सन्तोष जुयाः म्वायेगु धयागु तःधंगु धन खः । थज्याःगु प्रवृति विकास याये फःसा आर्थिक, सामाजिक व मानसिक समस्यात कम जुयावनी ।

अष्टलोक धर्मयात मनन यायेगु बुद्धया शिक्षा धयागु प्रतिकूलतायात अनूकुलताय् परिणत यानाः सकारात्मक रुपं म्वायेगु कला खः । भगवान बुद्धया धापूकथं लाभ-अलाभ, यश-अयश, निन्दा-प्रशंसा व सुखदुःख धइगु च्यागू स्वभाव खः । गुकियात अष्टलोक धर्म धाइ । न्ह्याम्ह मनूतय्गु जीवनय् नं उत्पन्न जुइगु थुगु च्यागू स्वभाव धर्मप्रति तटस्थ जुयाच्वनेगु शिक्षा बुद्धं कनाबिज्याःगु खः । थुगु अवस्थाय् उत्पन्न जुयाच्वंगु विषम परिस्थितियात नं बुद्धया अष्टलोक धर्मया उपदेशयात नालाः मनयात क्वातुकाः सहजरुपं म्वाये सयेके माःगु आवश्यक दु। व्यापार व्यवसायया घाटा, जागीर त्वःफीगु अवस्था, थःगु सम्पत्तिया उचित प्रतिफल मवइगु थज्याःगु परिस्थितिइ प्रतिक्रिया मयासे तनावरहित जुयाः म्वायेगु व थज्याःगु घटना धइगु थःगु कर्मया फलं हे जूगु खः धकाः मनयात सान्त्वना बी सयेकेगु हे धाथें म्वायेगु खः धका बुद्धं कनाबिज्याःगु दु ।

थुकथं कोरोनाया कारणं उत्पन्न विभिन्न आर्थिक, सामाजिक व मानसिक समस्यात बुद्धया शिक्षायात व्यवहारय् प्रयोग यानाः म्हो यायेफु। बुद्धया शील, ध्यान, ज्ञानपाखें निश्चित रुपं थज्याःगु विषम परिस्थितियात सहज याये फइगु खँय् निगू मत मदु ।