मखुगु पुसाया कारणं जक लिच्वः वइगु मखु
बौद्ध दर्शन कथं छुं नं भिंगु ज्या याःसा उकिया लिच्वः भिंगु जुइ । बांमलाःगु ज्या याःसा बांमलाःगु हे लिच्वः लाइ । अले थःम्हं छु ज्या यात वहे कथं थःयात लिच्वः लाकी । थ्व बौद्ध दर्शनया छगू महत्वपूर्ण शिक्षा खः । सामान्यतः थुकीयात कारण व लिच्वःया नियम (Law of Cause & Effect) कथं कायेगु याः । तर बौद्ध दर्शन कथं हरेक कारणया लिच्वः जक दइमखु, उकिया स्वभाव वा प्रकृति नं दयाच्वनी । थुकीयात कारण, प्रकृति व लिच्वःया नियम (Law of Cause , Condition & Effect) धायेगु याः । छगू ज्या जुइ अले उकी दुने थीथी इलय् थीथी ज्याखँ जुइ, वयां लिपा जक लिच्वः वइ धकाः बौद्ध दर्शनं ध्वाथुइकेगु यानाच्वंगु दु ।
गथेकि सिनाज्या याइगु इलय् वा ह्वलेवं तुं जाकि सइगु मखु । वा पियातःगु थाय्या चाया अवस्था, लःया मात्रा, निभाःया जः वा बुँज्या याइपिनि तकं उलि हे ल्हाः दइ । थ्व दक्वंया लिच्वः कथं जक बांलागु जाकि ह्वइगु खः । बँय् अथें वा ह्वलेवं जाकि ह्वइमखु । उकीं छगू ज्या यायेधुंकाः उकिया गज्याःगु लिच्वः वइ धकाः सिकेत अन दुनेया प्रकृति व स्वभावयात नं मूल्यांकन यायेफुसा जक पाय्छि जुइ ।
थुगु नियमयात विश्वव्यापी रूपं माने यायेगु याः । न्ह्याःगु नं कारणया लिच्वः नाप अन दुनेया स्वभावं महत्वपूर्ण भूमिका म्हिताच्वंगु दइ । नेपाःया राजनीति नं थ्व नियमपाखें बिस्कं च्वनाच्वंगु मदु । थनया राजनीतिइ अज्याःगु लिच्वःया दुने कारण जक मखु स्वभाव नं सुलाच्वंगु दु । तर राजनीतिज्ञतय्सं केवल लिच्वःया लिउने कारणयात जक मालेगु ज्या यानाच्वंगु खनेदु ।
नेपाःया संघीय व्यवस्थाया बारे नकतिनि नेकपाया नायः प्रचण्डं धयादी, ‘पियागु छताः चिज, मेगू हे चिज सयेत स्वयाच्वंगु दु ।’ वय्कलं संघीय व्यवस्था पाय्छि लँपुइ न्ह्याः मवनाच्वंगु विषययात कयाः थुगु अभिव्यक्ति प्वंकादीगु खः । गां गांमय् सिंहदरवार थ्यंकेगु धकाः प्रचार याःसां उल्टां जनतायात मारय् लानाच्वंगु व बिचाःया कथं ज्या जुइमफुगु स्वीकार यानादीगु खः ।
आःया संघीय व्यवस्थायात थौंया थुलि नाजुक अवस्थाय् हयेगु निंतिं केवल न्हय्गू प्रदेशया पुसाः जक जिम्मेवार मखु । वर्तमान सरकार व देय्या नेतृत्व यानाच्वंपिनिगु स्वभावया नं तःधंगु ल्हाः दु ।
नायः प्रचण्डया धापूयात कटाक्ष यासें वय्कःया पुलांम्ह सहकःमि नापं समाजवादी पार्टीया नायः डा. बाबुराम भट्टराईं गज्याःगु पुसा पिउगु खः अथेहे सइ धासें टिप्पणी यानादिल । वय्कलं धयादी, ‘राज्य पुनर्संरचना समिति व आयोगं पहिचान सहितया झिगू प्रदेशया संघीयताया पुसा सिफारिस याःगु तर एमाले÷नेका नाप सत्ता इनाः कायेत पञ्चायती विकास क्षेत्र मोडलया न्हय्गू प्रदेशया पुसा पियादिल । आः वहे सयाच्वंगु दु ।’
डा. भट्टाराईं धयादी थें दकलय् न्हापा पुसा पिउगु हे गलत जूगु खः । नेपाःया जातीय, भाषिक व संस्कृति विविधतायात सम्वोधन यायेगु निंतिं हे संघीय व्यवस्थाय् वनेमाःगु खः । नेपालय् जुयाच्वंगु एकल जातीय राज्ययात क्वःथला समानुपातिक व समावेशी राज्य निर्माण यायेगु निंतिं संघीय व्यवस्था लागू जूगु खः । वहे ल्याखं राज्यं दयेकेगु राज्य पुनर्संरचना समिति व राज्य पुनर्संरचना आयोगं पहिचानया थीथी आधार कथं राज्यया पुनर्संरचना जुइमाःगु सुझाव बिउगु खः ।राज्यपाखें गुलि नं समिति व आयोग दयेकूगु खः फुक्कसिनं पहिचानया लिधंसाय् हे राज्यया पुनर्संरचना यायेमाःगु सुझाव बिउगु खः । तर अज्याःगु फुक्कं सुझावयात ध्याकुने वांछ्वयाः नेतातय् खल्तिं हःगु न्हय्गू प्रदेशया पुसा पिउगु हे दकलय् तःधंगु गल्ती जूगु खः । छगू इलय् जातीय पहिचान सहितया राज्य दयेमाः धकाः नीति दयेकातःगु पार्टीया नायः प्रचण्डं दकलय् न्हापा थ्वखँ वाःचायेकेमाःगु खः ।
खल्तिं लिकानाः न्हय्गू प्रदेश दयेकाः पुसा पीगु ज्या ला जुल । तर वधुंकाः नं संघीय व्यवस्थायात व्यवस्थित यायेगु निंतिं मेमेगु पलाः ल्ह्वनेफुगु खः । न्हय्गू प्रदेश दुने नं प्रदेशयात जातिय व भाषिक क्लस्टर कथं सिमांकन यायेफुगु खः । भाषिक व जातीय पहिचानया नापं ऐतिहासिक लिधंसायात सम्वोधन जुइ कथं अनया नामाकरण यायेफुगु खः । भाषिक सवालय् प्रदेश व स्थानीय तहलय् थीथी भाय्यात मान्यता बीफुगु खः । शिक्षाय् थीथी भासं आखः ब्वंकेगु व्यवस्था यायेफुगु खः । तर विडम्बना ! थःगु पार्टीया दुई तिहाइया सरकार दुगु इलय् तकं कमरेड प्रचण्डं छुं यानामदी ।
संविधानय् हे प्रदेश दुने स्वायत्त क्षेत्र, उप स्वायत्त क्षेत्र नापं ईकाइत गठन यायेगु व्यवस्था दु । तर थज्याःगु व्यवस्था यायेगु पाखे वर्तमान राज्य छपलाः तकं अग्रसर जुयाच्वंगु मदु । संविधानय् सकारात्मक विभेदया सिद्धान्त कथं राज्यया थीथी निकायलय् आरक्षणया व्यवस्था यानातःगु दु । अथेसां आःया सरकार उकिया अःखः आदिवासी जनजाति, मधेशी, दलित आदिया संवैधानिक अधिकार तकं लाकाकायेगु पाखे न्ह्याः वनाच्वंगु दु । संविधान सम्मत अधिकारया ग्यारेण्टी तकं आःया वर्तमान राज्य सत्तां मयासें संघीय व्यवस्थायात झन् झन् कमजोर यायेगु ज्या यानाच्वंगु दु ।
न्हय्गु प्रदेशया पुसा पीगु ज्या जुइधुंकाः वर्तमान सरकारं यायेफुगु ज्या तकं मयासें थौंया अवस्था सृजना याःगु खः । मतलव, बौद्ध दर्शन कथं कारणं यानाः जक लिच्वः वइगु मखु । उकी दुने दुगु प्रकृति व स्वभावया नं तःधंगु ल्हाः दइ । आःया संघीय व्यवस्थायात थौंया थुलि नाजुक अवस्थाय् हयेगु निंतिं केवल न्हय्गू प्रदेशया पुसाः जक जिम्मेवार मखु । वर्तमान सरकार व देय्या नेतृत्व यानाच्वंपिनिगु स्वभावया नं तःधंगु ल्हाः दु ।
छगू इलय् थः बुद्ध जुइगु चाहना प्वंकादीम्ह कमरेड प्रचण्डं बौद्ध दर्शन बारे थुइकेत छुं भचाः जक ई बियादीगु जूसाः थौं संघीय व्यवस्था थुगु नाजुक अवस्थाय् मथ्यनीगु जुइ । वय्कलं न्हय्गू प्रदेशया पुसा पियादिसां उकियात बांलाक म्हालासाला यानाः आः तक जूगु उपलब्धियात संस्थागत यायेगुपाखे पलाः छिनादीफुगु खः । तर आःया राज्य सत्तापाखें संघीय व्यवस्था प्रति क्यनाच्वंगु अनुदारतां हे थौंया थ्व अवस्था ब्वंकूगु खः । गलत पुसाः पीगु निसें उकियात गलत तरिकां ब्वलंकेगु निंतिं स्वयम कमरेड प्रचण्ड नं उलि हे जिम्मेवार जू ।
LEAVE YOUR COMMENTS