मनं खंकीगु सुख

छकू क्वथा । भुतू नं अन । नये—त्वने द्यने सकतां अन हे । ज्या मछिं । नये त्वने मछिं । पलख याउँक झासु लनेगु लकस मदु । अबले विचाः याइ । निकू क्वथा दःसा गुलि जिउ । जब निकू क्वथा दइ । अले बिचाः हिली । मेगु छकू क्वथा दःसा ? बैठक छगू नं चट्ट च्वंगु । अन याउँक झासु लने दइ । आरामं च्वने खनी ।

थथे हे छगू तल्ला दुम्हेसियां न्यातँजाःया इच्छा याइ । न्यातँजाः छेँ दुम्ह वं नं थाकु चाइ । स्वाहाने गये थाकु । क्यब दुगु छँे । चट्ट च्वंगु क्वथा । एसी नापं बांलाःगु सोफा । हिसिचा दुगु टीभी खाता आदि । अन च्वने दःसा गुलि याउँक द्यने । थुकथं मनूपतिं इच्छा पाः । नये, त्वने द्यने पुने चाःहिले, ब्वने आदिया इच्छा ।

सकसियां थःथःगु कथंया इच्छा । उगु इच्छा पूवंकेत न्हियान्हिथं लिमलाः । छता पूवनी मेगु इच्छां थाय् काइ । छन्हु निन्हु जक मखु, लां लां नं मखु । दँ दँ तक अझ जीवनकाःछि इच्छा शक्तिया लिउ लिउ जुइ । सुख शान्तिया पलेसा पूमवंगु इच्छां दुःखी जुइ । थिकेगु सोफा । नाइसे च्वंगु लासा बांलाःगु खाता । थ्व सकतां पूवनी ।

तर नाइसे च्वंगु लासाय् याउँक न्ह्यः वयेके फइ मखु । थिकेगु सोफां मनूयात यचुके थाकुइ । चिटिक्क च्वंगु छेँ मनया इच्छा शक्ति दिकी मखु । थ्व सकतां दयाः नं सन्तुष्टि दइ मखु । समाजया मिखाय् सम्पन्न थें च्वनी । वया जीवन याउँ । सकतां पूवं । आनन्दं द्यनी । याउँक द्यनी थें च्वं । अय्नं वया न्ह्यः छखे लानाच्वनी । थ्व सकतांया कारण दु ।

थुगु कारणयात तथागतं हस्तक राज– कुमारयात नं धयाबिज्याःगु दु । छन्हु तथागत आलवी राष्ट्रया सिसापावनय् बिज्यात । अन सा इरुथिरु जुइगु लँ दु । उगु लँय् उगुंथुगुं ल्वहँ लानाच्वंगु । तथागतं उगु ल्वहंत लँय् लानाबिज्यात । अन छगू आसन दयेकाबिज्यात । उगु आसनय् याउँक च्वनाबिज्यात ।

उगु हे इलय् हस्तक आलवकं चाःहिलाः अन थ्यंकः वल । आलवकं तथागतयात खन । आलवक तथागतयाथाय् वन । वसपोलयात बन्दना यात । अले अजूचायाः न्ह्यसः न्यन, ‘भगवान, छपिं सुखपूर्वक शयन यानाबिज्याना ला ?तथागतं धयाबिज्यात, ‘हे राजकुमार, जि सुखपूर्वक शयन याना । संसारय् सुखपूर्वक शयन याइपिं मध्ये जि नं छम्ह खः ।’

मनूया जीवन शैली सकसियां उत्थें जुइ मखु ।
अय्नं गृहस्थी जुइवं समाजय् च्वनेमाल । समाजया पुचलय् । समाजं नालावःगु मूल्य व मान्यतायात कःघाये माल । थन नाना कथंया विभेद दु । थनं छम्हं मेम्हेसित याइगु व्यवहार पाः ।

थ्व खँ न्यनाः आलवक अजू चाल । उगु ई हेमन्त ऋतुया ई । हिमपात जुइगु ई । सा जुइगु थासय्् । सम्म गनं मदु । थथ्याः क्वथ्याः जमीन । ल्वहं लानातःगु । छुं भचा हः हायाच्वंगु । छचालं फय् वयाच्वंगु दु । तथागतया काषायवस्त्र नं ख्वाउँसे च्वं । थज्याःगु इलय् नं तथागतं सुखपूर्वक शयन यानाबिज्याना धयाबिज्यात ।

हस्तक आलवक अजू चाल । थ्व खनाः तथागतं धयाबिज्यात, ‘हे राजकुमार, यदि सुं गृहपतिया तखागु छेँ दु । अन बांलाक बँ इलातमःगु दु । फय् गनं वइगु थाय् मदु । चुकू तयातःगु दु । झ्याः तिनातःगु दु । अन खाता दु । ख्वातुसे च्वंगु ऊनया लासा दु । अन च्वय् उत्तमगु कदालि मृगकं छ्यंगू लानातःगु दु । खाताय् फुंगा तयातःगु दु ।

चिकं मत च्याकातःगु दु । प्यम्ह भार्यापिंसं बांलाक सेवा यानाच्वंगु दु । थुकथं च्वनीम्ह मनू सुखपूर्वक च्वनी कि मच्वनी ?’ थ्व खँ न्यनाः हस्तकं अःपुक लिसः बिल, ‘संसारय् दकले सुखकथं च्वनीपिं मध्ये व नं छम्ह खः ।’ तथागतं हानं धयाबिज्यात, ‘यदि उम्ह गृहपतिया रागजन्य कायिका वा मानसिक दाह जुल धाःसा व गुकथं च्वनी ? दुःखी जुयाच्वनी मखुला ?’

थुगु न्ह्यसलय् हस्तकं ‘दुःखपूर्वक च्वनी’ धाल । अनंलि हस्तकयात थुइके कथं तथागतं धयाबिज्यात, ‘सुखं सुख प्राप्त जुइगु मखु । दुःखं जक सुख प्राप्त जुइगु नं मखु । सुख प्राप्त जुइगु मनं थुइकेगु खः । अनुभव यायेगु खः ।’तथागतयाके रागजन्य, द्वेषजन्य कायिक वा मानसिक दाहा मदये धुंकल । राग, द्वेष व मोहया हा मदये धुंकल ।

गुगु हानं ब्वलना वइ मखु । उकिं जि सुखपूर्वक शयन याना । सुख व दुःख मनया भाव । नुगलं नाला काइगु अनुभव । गुलिं न्हिं छछाः नयाः सन्तुष्ट जुइ । सुकुली द्यनाः याउँक न्ह्यः वयेकी । तर न्हिया न्हिथं थीथी ब्यञ्जन ला नइ । तजाःगु लासाय् ग्वतुली तर न्ह्यलं साथ बीमखु । सर्वसाधारण जनताया छु खँ ।

जुजु हे जूसां एकान्त सुखय् अनुभव याये फइमखु । थन महानाम व निगन्थया खँ न्ह्यथनेबहः जू । छकः महानामं निगन्थयात धाल, ‘मगध जुजु विम्विसार आयुष्मान गौतम स्वयां सुखं च्वनी । जुजु विम्विसार म्ह मसंकुसें, खँ मल्हासें, एकान्त सुखया अनुभव याये मफु ।’ तर तथागतं म्ह मसंकुसें, खँ मल्हासें छन्हु निन्हु जक मखु न्हय्न्हु तक च्वनेफु ।

एकान्त सुखया अनुभव यायेफु । उकिं जुजु विम्बसार स्वयां तथागत सुखपूर्वक च्वनाबिज्यात । कामयोगी गृहस्थीं प्यंगू कथंया गृहसुखया अनुभव याः । थुगु खँ तथागत अनाथपिण्डक महाराजयात कना बिज्याःगु दु । गुगु प्यंगू थुकथं दु — अस्ति सुख, भोग सुख, अऋण सुख, निखय् सुख ।

थःगु बाहुबलं वा थःगु हिचःति हायेकाः धर्मकर्म थम्हं सम्पत्ति मुना तयागु दु धकाः सन्तुष्टि जुयाः उकी सुखी जुइगु अस्ति सुख खः । जब गृहस्थीं थःगु हिचःति हायेकाः सम्पत्ति मुनी । उकियात उपभोग नं याइ । पुण्य कर्म नं याइ । थुगु खँय् वया सुखानुभव जुइ । थुकियात भोग सुख धाइ ।

गृहस्थीं जब सुयातं त्यासा पुले माली मखु । उगु इलय् वया मन शान्त जुइ । वया सौमनस्यभाव प्राप्त जुइ । थुगु इलय्या सुखानुभाव अऋण सुखी खः । निर्दोष कार्यकर्मं युक्त । निर्दोष बाचीकर्म व निर्दोष मनकर्म युक्त जुइगु । थुगु खँयात लुमंकाः अपार सुख प्राप्त यायेगु निखय सुख खः । मनूया जीवन शैली सकसियां उत्थें जुइ मखु ।

अय्नं गृहस्थी जुइवं समाजय् च्वनेमाल । समाजया पुचलय् । समाजं नालावःगु मूल्य व मान्यतायात कःघाये माल । थन नाना कथंया विभेद दु । थनं छम्हं मेम्हेसित याइगु व्यवहार पाः । थुकिं यानाः चित्त अशान्त जुइ । दुःखी जुइ । समाजया मिखाय् उच्च जुइत थम्हं उच्च पदय् च्वनेगु कामना याइ ।

तर पद उच्च जूसां तःमिया धलखय् लाःसां मनय् शान्ति मन्त कि सुखी जुइमखु । शान्ति दइ मखु । वैमनश्यतां त्वःती मखु । उकिं धम्मपदय् धयातःगु दु — राग थेंज्याःगु मि मेगु मदु । द्वेष थेंजाःगु अपराध मेगु मदु । पञ्चस्कन्ध थेंजाःगु दुःख मेगु मदु । शान्ति सरह सुख मेगु मदु । संस्कार तःधंगु दुःख खः । थुगु खँ थुइकाः लुइकुगु निर्माण हे परम सुख खः ।

सुनिता मानन्धर

च्वमिया मेमेगु

• धैर्यवान कुम्भघोषक
• गबलें फुना मवनीगु सम्पत्ति !
• ऋद्धि व ऋद्धिवान
• प्रव्रजित, गृहस्थी व भोजन दान
• अकुशल कर्मया विपाक