विमुक्ति व निर्वाण ध्वदुकेत परामर्श सत्य

‘कारण’ न्हिपनं उत्पन्न सकतां
संबृतिसत्य तथा परमार्थ सत्य कथं निगू सत्य दु । सर्वसाधारण मनुखं थुइके थाकुगु अगोचर बस्तुयात तत्व (परमार्थसत्य) धाइ । थुइके फइगु विषयवस्तु संबृति सत्य जुल । गुगुं नं जीव अथवा बस्तुया यथार्थ ज्ञान दइगु स्वभावयात त्वपुया तइ । अले त्वपुया तइगु प्रबृत्ति यथार्थ खः धकाः भ्रम उत्पन्न जुइ ।

अज्याःगु बस्तुयात संबृति सत्य धयातल । मदुगु वस्तुयात दु धकाः सम्झे जुइगु स्वभाव दुगुलिं संबृतिसत्ययात अज्ञान, अविद्या, मोह, उल्टो धयातःगु खः । अले खःगु खँ त्वपुया तइगु जुल । उदाहरणया लागिं म्हासुगु ल्वचं कयाच्वंम्ह (कमपलपित्त जूम्ह) मनुखं तुयूगु बस्तुयात म्हासुगु सम्झे जुइ ।

थुगु कथं अविद्यां मनूतय्त सत्ययात असत्य क्यना बीगु जुल । प्रतीत्य समुत्पन्न बस्तु दक्व संबृतिसत्य खः । थ्व लोक सत्य धकाः व्यवहार चले यानाच्वंगुलिं लोक समृतिसत्य जुल ।सच्चा स्वभावयात त्वपुया तःगुलिं संबृतिसत्ययात मोह धयातःगु खः । कृत्रिम बस्तुयात सम्झे जुयाच्वंगु दु ।

गुगुं नं रुप बस्तुलय् आशक्त मजुइगु विपश्यनाया आशय जुल धकाः जक चिन्तन यायेबलय् यथार्थ खँ मसियाः मनूया जीवन सार्थक जुइ मखु । सम्मुनत तथा शान्तिपूर्ण समाज सिर्जना याये नं फइ मखु ।

यथार्थ रुपं थुइकेमाःगु खँ हेतु प्रत्ययपाखें उत्पति जूगु फुक्कं संबृतिसत्य खः । अझ स्पष्ट याइम्ह माया (जादु), मरिचि (औल), प्रतिविम्व (न्हाय्कनय् खने दइगु किचः) नं सच्चा धकाः सम्झे जुइगु संबृति सत्य जुल । अले यावत (दक्व) काल्पनिक सिद्धान्त नं मिथ्यासंबृति धयातःगु दु ।

पराधीन मजूगु सकतां
पराधीन धइगु दयेका मतःनिगु अकृत्रिम उत्तम चिज खः । उकथं हे अविद्याग्रस्त परामर्थ सत्ययात मनुखं असत्य खनी । प्रतीत्यसमुत्पन्न बस्तु फुक्कं संबृति सत्य खः । थ्व लोक सत्य धकाः धयाः व्यवहार चले यानाच्वंगुलिं लोक संबृतिसत्य जुल ।

भवचक्रया निचाः घःचाः
परमार्थ सत्य साक्षात्कार यायेत सम्पूर्ण आवरण तथा जन्म जन्मान्तरंनिसें आचरण यानाः दृढ जूगु सत्ययात सर्वधर्म निःस्वभावत, शुद्ध यानाः न्यनाः तथागत, भूत कोटी, धर्म धातु आदि शब्दत पर्याय रुपय् प्रयोग याःगु दु । दक्व प्रतीत्य समुतपन्न बस्तुया निःस्वभावत परामर्थ रुप दयाच्वंगु दु ।

अनित्य कथं क्षण क्षणय् चाःहुलाः लिपा विलय जुया वनीगु सत्यस्वभाव यथार्थय् जूगु मखु । गुगुं नं बस्तुया स्वभाव चाःहुला वनीगु मखु, वस्तुया रुपय् वइगु इलय् वया रुप न्हापांनिसें ज्वना वइगु मखु, बस्तु स्यना वनीबलय् नं वया रुप आदि गबलें नं मुनाच्वनीगु नं मखु । हेतु प्रत्यय सामान वइबलय् नं जादु कथं वइगु खः ।

हेतु प्रत्यय मिले जुयाः जक प्रतिविम्व कथं रुप आदि पराधीन जूगु जुयाः थःगु स्वभाव (सच्चा रुप) मदु । मेपिनिगु भरय् दइगु बस्तु निःस्वभाव खः । छगू उपमा कथं कपाय्पाखें का दयेकीगु पराधीन जुल । थुगु कथं भवचक्र चाःहुलाच्वंगु दु ।

परामर्श सत्य ध्वदुके थाकु
संबृति सत्य तथा परामर्थ सत्ययात लौकीक तथा लोकोत्तर नं धाइगु जुल । थ्व निगुलिं मदुसा संसार सुचारु रुपं चले जुइ मखु । रुप, बेदना, संज्ञा, संस्कार व विज्ञान रुपी पञ्चस्कन्धया माध्यमं जीव बनस्पति पदार्थ सञ्चालन जुयाच्वंगु दु । हेतु प्रत्ययपाखें उत्पन्न जुयाः विश्वय् खनेदुगु दक्व प्राणी वनस्पति पदार्थ संबृतिसत्य कथं व्यवहार चले यायेत जक खः ।

प्रज्ञा ज्ञान मदुपिं व्यक्तियात संबृतिसत्य कथं दुगु खः । खनेदुगु धात्थें दुगु नित्य धकाः सम्झे जुयाच्वन । भौतिक विकासयात जक विश्वास दुपिंत नं व्यवहारय् खने दुगुयात बास्तविक धकाः विचाः यानाच्वन । सर्वसाधारण मनू मध्ये नं दुने मनं चिन्तन मनन यानाः यथार्थ खँ छु खः धकाः बिचाः यायेगु अवसर काये मंदुपिं हे आपाः दयाच्वनी ।

आशक्ति बाधक सरम सत्यया
गुलि नं खनेदुपिं हे व्यवहार चले जुयाच्वंपिं रुप, जीव, पदार्थ नाशवान जूगुलिं न्हापा अथवा लिपा मदया वनीगु स्वाभाविक खः । थ्व मजबुरीया खँ बोध यानाः अनित्य थुइकाः अध्यात्मिक चिन्तन मनन यानाः परामर्श सत्य थुइके फइगु जुल । धर्मचित्त उत्पन्न यानाः शील, समाधि व प्रज्ञाया चर्चा यायेगुया लक्ष्य पूरा यायेत विपश्यना भावना उत्तम उपाय जुयाच्वंगु दु ।

थ्वया मजबुटी अभ्यास हे निर्वाणया लँपुइ वनेफइगु खः । थन सदापरिभूत बोधिसत्व ध्यानय् च्वनी । तर ध्यानया बसय् च्वनी मखु धइगु मिखा तिसिनाः ध्यान च्वनां जक मगाः, चिन्तन मनन यानाः विपश्यनाया सारपूर्ण खँयात विशेष दृष्टिं स्वये फयेके माल । यथार्थ खँ ला संबृति सत्यय् प्यपुना च्वने मजिल ।

गुगुं नं रुप बस्तुलय् आशक्त मजुइगु विपश्यनाया आशय जुल धकाः जक चिन्तन यायेबलय् यथार्थ खँ मसियाः मनूया जीवन सार्थक जुइ मखु । सम्मुनत तथा शान्तिपूर्ण समाज सिर्जना याये नं फइ मखु । थ्व खँ थुइकेगु लागिं मनूतय्के दयेमाःगु विवेक बुद्धि प्रयोग याये फयेके माल ।

उकिं च्वय् न्ह्यथनातःगु संबृति सत्य तथा परमार्थ सत्य निगुलिं थुइकाः सत्मार्गय् अग्रसर जुयाः चर्चा याये फत कि जक मनुष्य जीवन सार्थक जुयाः निर्वाणया लँपुइ अग्रसर जुइफइ । अस्तु
(सन्दर्भ श्रोत ः आचार्य शान्तिदेव कृति वोधिचर्चावतार ।)