नेपाः दयेकीपिं निर्माण कम्पनीया बेथिति

स्वनिगःया म्हगसया रुपय् हयातःगु मेलम्चीया लः हयेगु आयोजना सिधइ हे त्यन धइगु अवस्थाय् उगु ज्याया ठेक्का कयाच्वंगु इटालीया सिएमसी ठेकेदार कम्पनी ताथ जुयाः ज्या याये फइ मखुत धकाः लिहां वनेत स्वयेवं थ्व आयोजनाया ज्या हानं दित । सि हे धइनं, आः निला प्यलां मेलम्चीया लः स्वनिगलय् वइगु हे जुल धइगु अवस्थाय् थ्यंगु इलय् हे ठेकेदार कम्पनीं ल्हाः ल्ह्वना बीवं मेलम्चीया लः वयेत हानं गुलि ई काइगु खः अनिश्चित जुल ।

ठेकेदार सिएमसी इटाली कम्पनी मेलम्चीया कारणं ताथ जुइत्यंगु मखु । थ्व कम्पनी मेमेगु देसय् कयाच्वंगु ठेक्का कारणं ताथ जुइत्यंगुलिं इटलीया अदालतं हे थ्व कम्पनीयात विघटन यायेत आदेश वःगु धयाच्वंगु दु । थ्व कारणं थ्व कम्पनीं थन परिचालन यायेमाःगु पूँजीया अभावय् मेलम्ची त्वःताः बिसिउँ वने त्यन ।

मेलम्ची दयेकेत वःगु कम्पनी बिसिउँ वंगु वा ज्या मयासे ई जक छ्वःगु कम्पनी सिएमसी न्हापांगु कम्पनी मखु । थ्वहे न्ह्यः ठेक्का काःगु चाइनिज कम्पनीं सुरुङ्गया ज्या न्ह्याके मफयाः चाइनिज कम्पनी नं बिसिउँ वनेवं इटालीया थ्व सिएमसी कम्पनी वःगु खः । थुकथं थ्व आयोजनाय् ठेकेदारत हिलाः ज्या पूवनेमाःगु ई लिहां लिहां वंगुलिं थ्व आयोजनाया लागत इस्टिमेट स्वयां यक्व अप्वल ।

ठेकेदारतय्सं गुलि गुलि धाल उलि उलि हे ध्यबा पुलेत बाध्य जुल । नेपाःया विकास निर्माण ज्याय् जिम्मा काइगु निर्माण कम्पनीत मध्ये नेपाःया कम्पनीतय्सं ज्या मयात, ज्या इलय् सिमधयेकल, ज्याया गुणस्तर हे मंत धकाः आलोचना जूसां आःतक निर्माण कम्पनीतय्त कारवाही यात धाःगु न्यने मदु ।

पूँजीगत खर्च यायेत लँ, एयरपोर्ट, खानेपानी, ताँ, सिंचाइ, औद्योगिक क्षेत्र, जलविद्युत आयोजनाया निर्माणया ठेक्का काःपिं निर्माण कम्पनीत स्वदेशी जक मखुकि विदेशी नापं कार्यक्षमता कमजोर ठेकेदारत लाःगु दु ।

सार्वजनिक सरकारी ज्याया ठेक्का काइगु ततःधंगु धाःगु निर्माण कम्पनीत हे असक्षम व बेथितिया नमूना जुयाच्वंगु देसय् विदेशया नांजाःगु कम्पनीतय्सं नेपालय् वयाः ज्या याःवंसां उमिगु हालत नं वहे जुइगु जुयाच्वन । भारतीय जुइमा वा चाइनाया, इटालीया जुइमा वा मेगु छुं देसया निर्माण कम्पनीत नेपालय् वयाः ज्या याः वइबलय् उमिगु गति नं तात्विक सुधारात्मक मजू ।

मात्र गथे यानाः जिल शुरुइ लो कस्टय् बिड यानाः लिपा ज्या जिम्मा काये धुंकाः नानाथरिया त्वहः तयाः आयोजनाया लागत अप्वयेकाः ध्यबा अप्वः म्हयेगुली स्वदेशी जक मखु विदेशी निर्माण कम्पनीत नं उतिकं न्ह्यःने दु । थ्वहे अवस्थाय् मेलम्ची नं लानाच्वंगु दु । अप्वः ज्या जूगु भेरिफिकेसन याकाः व ध्यबा निं माल अले जक ज्या याये धकाः बाम्हय् कायेगु ज्या निर्माण कम्पनीतय्सं याना वयाच्वंगु दु ।

थुकथं भेरिफिकेसन अप्वयेकाः ध्यबा अप्वः पुलेत आयोजनाया सरकारी कर्मचारीनिसें नीतिगत तहया राज्य संयन्त्रय् दुपिं उच्च पदस्थ कर्मचारी व राजनीतिज्ञतय्सं थःगु थःगु स्वार्थवस ध्यबा पुलेगु परिपाटीया विकास जूगु दु । मेलम्ची अन्तिम चरणय् थ्यनेवं निर्माणया जिम्मा कयाच्वंगु सिएमसी कम्पनी हे ताथ जुल धकाः निर्माण ज्यां ल्हाः ल्ह्वनेवं सरकारं थ्व कम्पनी तयातःगु छगू अरबया धरौटी जफत यायेगु चर्चाय् नं वल ।

उलि जक मखुकि थ्व धरौटी जफत याये दइ मखु धकाः कम्पनी अदालतय् मुद्दा तयेवं हे अदालतं नं आसे धरौटी जफत याये मत्यःनि धकाः आदेश बिउगु नेपाःया पक्षय् खने मदु । निर्माण कम्पनीतय्सं ज्या याये मफुत, बिसिउँ वन धाःसा धरौटी जफत यायेगु कानुनी प्रावधान हलिंन्यंकं हे दु । थ्वया न्ह्यः नं चाइनिज कम्पनीं ज्या याये मफयाः मेलम्चीं लिकया छ्वये माल ।

उबले चाइनिज कम्पनीं मेलम्ची त्वःताः वंगुलिं धरौटीया रुपय् तयातःगु ध्यबा सरकारं जफत याःसां नेपाःया बैंकतय्सं चाइनाया बैंकयाके काये मफुगु इतिहास दु । उगु चाइनिज कम्पनीं तयातःगु नेपाली बैंकयाके ला सरकारं धरौटी वापतया ध्यबा लिफ्यने फत तर नेपाली बैंकतय्सं उगु धरौटी वापत चाइनाया बैंकयाके धाःसा ध्यबा काये मफुत ।

थ्वहे घटनाया पुनरावृत्ति इटालीयन कम्पनी नं जुइगु अवस्थाय् ध्यन । इटालियन कम्पनीं ज्या वापत सरकारयाके ध्यबा काइगु तर अन सब कन्ट्याक्टरतय्त धाःसा अरबौं ध्यबा मपुसे ल्यंका तःगु खनेदत । गुकिया इलय् हे मनिटरिङ्ग मजूगुलिं उकिया ब्याड इन्प्याक्ट परियोजनाया ल्यंगु ज्याय् लाइगु जूगु दु ।

सब कन्ट्याक्टर व सामान सप्लाइ याइपिंसं इटलियन कम्पनी सिएमसीयात व सरकारी परियोजना जूगुलिं न्ह्यागु नं हालतय् ध्यबा बीगु विश्वासय् यक्व ध्यबा ल्यं दःसां सामान सप्लाइ व ज्या यानाच्वंगु खः । सामान बियाः नं ध्यबा मबिउगुलिं थ्वया न्ह्यःनं सामान सप्लाइ याइपिंसं सिएमसीया येँय् च्वंगु कार्यालयय् ग्वःक ग्वःकः डेलिगेसन वनेमाःगु खः ।

नेपाःया हे गुलिखे निर्माण कम्पनीतय्सं दयेकूगु ताँ, व नहरय् कैफियत पिदनाः ज्या दिनाच्वंगु दुसा गुलिखे निर्माण कम्पनीतय्सं ज्याया ठेक्का कयाः शुरु हे मयाःगु, भतिचा शुरु यानाः अथें वानातःगु, दथुइ हे ज्या दिकातःगु थासय् दुर्घटना जुयाः गुलिखे नेपाःमिया ज्यान वंसां उज्वःपिं ठेकेदारतय्त सरकारं ठेगानाय् हये मफुगु विडम्बना हे खः ।

गुलिखे ठेकेदारतयत कानुनी कारवाही यायेत ऐन कानूनं नं पना तल वा अदालत हे ठेकेदारया पक्षय् वंगु कथंया आदेशत नं जारी जूगुलिं ठेकेदार कम्पनीत ज्या प्रति जवाफदेही व जिम्मेवार जुइ मफुगु खःला ?

कर्मचारी बाधक ः
पूँजीगत खर्चय् सुधार मदु । बैंकय् तरलताया अभाव । मेखे सरकार पूँजीगत खर्च याये मफया सरकारी कोषय् ध्यबा द्वचिना च्वन । अर्थतन्त्र गतिशील मजुल । दुई तिहाई दुगु स्थायी सरकारया भनक तकं मन्त ।

पूँजीगत खर्च यायेत लँ, एयरपोर्ट, खानेपानी, ताँ, सिंचाइ, औद्योगिक क्षेत्र, जलविद्युत आयोजनाया निर्माणया ठेक्का काःपिं निर्माण कम्पनीत स्वदेशी जक मखुकि विदेशी नापं कार्यक्षमता कमजोर ठेकेदारत लाःगु दु । नेपाःया सरकारी ठेक्का प्रक्रियाया लूप होल खःला वा नेपाःया ठेकेदारतय्के दयेमाःगु व्यावसायिक व प्राविधिक अले आर्थिक क्षमताया अभाव खः थुइके हे थाकु । थ्व नेपाःया नियती खः कि व्यवस्थापनया कमजोरी खः ।