महापुरुषया गुणं निर्वाण ध्वदुकेगु लँपुइ

महाप्राज्ञ सुयात धाइ ?

गुम्ह ब्यक्ति वितर्कपिनिगु अपसम्मन (शान्त) यायेगुली रत दु अले गुम्ह स्मृतिवान (सजग) जुयाः अशुभ भावना याइ, अज्याःपिंसं वास्तवय् हे तृष्णाया विनाश याइगु जुल । अले अज्याःपिंसं वास्तवय् हे मारया बन्धनयात चफुना बीगु जुल । गुम्हेसिया ज्या क्वचायेके धुंकल (अर्हत लक्ष्य प्राप्त यायेधुंकल) गुम्ह त्रास मदयेधुंकूम्ह जुल ।

गुम्ह तृष्णा मदयेधुंकूम्ह जुल । अले गुम्ह राग द्वेष रुपी मल मदये धुंकूम्ह जुल । वं हे भव सागररुपी आत्मायात ध्यना छ्वयेधुंकूम्ह जुल । अज्याःपिनिगु थ्व अन्तिम जिन्दगानी जुल । गुम्ह व्यक्ति तृष्णारहित जुल, गुम्ह परिग्रहरहित जुल, गुम्ह निरुक्ति व पद कोबिद जुल अले आखःयात न्ह्यःने लिउने मिले यानाः क्रमपूर्वक तयेसःम्ह जुल वहे अन्तिम देहधारी, महाप्राज्ञ तथा महापुरुष धकाः धाइगु जुल ।

तृष्णा क्षय ः तःधंगु पुरुषार्थ

जि राग आदि दक्व अभिभूत (परास्त) याइम्ह खः, दुःखपाखे मुक्ति जुइधुंकल दक्व खँया ज्ञान दुम्ह (सर्वज्ञ) खः, दक्व धर्मया अलिस तथा सर्वत्यागी खः, जिगु दक्व तृष्णाया क्षय जूगुलिं विमुक्त खः, परम ज्ञानीयात अभिज्ञा अथवा विमल ज्ञान थुइका जुइम्ह जिं सुयात गुरु धायेगु ? धर्मया दानं दक्व दानयात त्याकीगु जुल अथवा धर्मया दान दक्व दान मध्ये श्रेष्ठ खः ।

धर्मया रसं दक्व रसयात त्याकीगु जुल अथवा धर्मया रस दक्व रसयाबे श्रेष्ठ खः, धर्मया आनन्दं दक्व आनन्दयात त्याकीगु जुल । अथवा दक्व रतिइ धर्म रति श्रेष्ठ जुल । तृष्णाया क्षयं दक्व दुःखयात त्याकीगु जुल अथवा तृष्णाया क्षय जुइगु दकले तःधंगु श्रेष्ठ जुल ।

दान बीबहःपिं गुज्वःपिं ः

संसारयात पार यायेगु प्रयत्न याइमखुम्हेसिनं दुर्बुद्धियात थःगु भोगं नष्ट याइगु जुल । भोगया तृष्णाय् परे जुयाः थज्याःगु दुर्बुद्धिं थःहे थःगु पराई समान जुयाः थःगु हे हनय् याइगु जुल । कंझाः आदि बुँया दोष खः । राग मनूया दोष खः । थज्याःम्ह दोषी मनूयात दान बियां तःधंगु फल प्राप्त जुइ मखु । उकिं बीतराग दुम्ह ब्यक्तियात हे दान बीमाःगु जुल ।

थज्याःगु दान बियाः यथार्थय् महान फल प्राप्त जुइगु जुल । झार बुँया दोष खः । द्वेष मनूया दोष खः । थज्याःपिं दोषी मनूतय्त दान बियाः तःधंगु फल प्राप्त जुइ मखु । उकिं बीतद्वेष दुपिं ब्यक्तियात हे दान बीमाःगु जुल । थज्याःगु दान बियां वास्तवय् महान फल प्राप्त जुइगु जुल ।

झार बुँया दोष खः, मोह मनूया दोष खः । थज्याःगु मोह विमूढ मनूतय्त दान बियां तःधंगु फल प्राप्त जुइ मखु । उकिं बीतमोह दुपिं मनूयात हे दान बीमाःगु जुल । थज्याःगु दान बियाः यथार्थय् फल प्राप्त जुइगु जुल ।

धर्म प्रकाशकया मधुर बचन

मिखा स्वयम् बांलाःगु खः । श्रोतया संयम बांलाःगु खः । घ्राण (न्हाय्)या संयम बांलाःगु खः । मेया संयम बांलाःगु खः । बचनया संयम बांलाःगु खः । मनया संयम झन बांलाःगु खः । पवित्र अथवा दक्व इन्द्रिय संयम बांलाःगु खः । दक्व संवर पावे जूम्ह भिक्षु (साधक) फुक्कं दुःखं मुक्त जूम्ह खः ।

गुम्ह ल्हाःयात कयाः संयमी खः, गुम्ह तुतियात कयाः संयमी खः, अले वहे उत्तम संयमी जुल । अज्याःम्ह उत्तम संयमी जूम्ह आध्यात्मरत (अथवा थःगु दुनेयागु सच्चायात थुइकेत जूम्ह खः) गुम्हेसिया मन समाधियुक्त खः, गुम्ह एकान्तप्रेमि खः ।

अले गुम्ह यक्व ज्याखँय् सन्तुष्ट दु, वय्कःयात भिक्षु (सच्चा साधक) धाइगु जुल । गुम्ह भिक्षुया बोली संयमी खः, बिचाः यानाः खँ ल्हाइ, उद्धत मदु, अर्थ व धर्मयात प्रकाश यायेसःम्ह, अज्याःपिनिगु बोली मधुर जुइगु जुल ।

सहि व पक्काम्ह भिक्षु गथे जुइ ?

धर्मय् रमण याइपिं, धर्मय् रत भिक्षु (साधक) चिन्तन याइबलय् अले धर्मया अनुस्मरण याइबलय् सद्धर्मपाखें च्यूत जुइ मखु, थःगु लाभयात अवहेलना मयायेगु मेपिनिगु लाभ प्रति डाहा याइम्ह भिक्षुं समाधि प्राप्त याये फइ मखु । कम जक लाभ जूत्तले नं यदि भिक्षुं थःगु लाभयात अवहेलना मयात कि अज्याःपिं शुद्ध आजीविका तथा अलसि मजूम्ह साधकयात हे देवतापिंसं प्रशंसा याइगु जुल ।

सम्पूर्ण जगतया नाम रुपया प्रपंच प्रति ‘जि’ तथा ‘जिगु’या अहंभाव बिलकुल दइ मखु अले छुं मदुसांनं गुम्हेसिनं चिन्ता काइ मखु अज्याःम्ह भिक्षुयात हे पक्काम्ह साधक धाइगु जुल । मैत्रिभाव नापं विहार यानाः गुम्ह भिक्षु बुद्धया शिक्षाय् प्रसन्न जुइ, वं हे दक्व संसारयात शमन (शान्त) याइम्ह शान्त तथा सुखमय निर्वाण पदयात काइगु जुल ।

निर्वाण सतिक थ्यंम्हया लक्षण
न्यागू अवभागीय संयोजनयात ध्यनाः चफुइ माःगु दु । न्यागू उध्र्यभागीय संयोजनतय्त त्वःतेमाःगु दु । अनं लिपा न्यागू इन्द्रीयया भावना यायेमाःगु दु । ‘गुम्ह साधकं न्यागू आशक्तितय्गु अतिक्रमण यायेफु, प्यंगू बाढी तरे जुइधुंकूम्ह व्यक्ति धकाः धयातल ।

प्रज्ञाविहिन मनूया ध्यान दइ मखु । ध्यान याइ मखुम्ह मनूतय्के प्रज्ञा दइ मखु । गुम्हेसिके निगू ध्यान तथा प्रज्ञा दइ, वहे मनू निर्वाणया सतीक थ्यनी ।
(सन्दर्भ श्रोत ः धम्मपदं ः अनुवादक बेदनाथ आचार्य)