ने. सं. ११४४ कौलाथ्व तृतीया -

गबले बी पूर्णता ?

निदँ न्ह्यः गठन जूगु भाषा आयोगं अझं पूर्णता काये फयाच्वंगु मदुनि । आयोगं पूर्णता काये मफुगुलिं प्रदेश व स्थानीय तहय् मान्यता दइगु भाय् क्वःछीगु ज्याय् तकं ढिलासुस्ती जुयाच्वंगु दु । संघीयता कार्यान्वयनलिसें उगु तहय् सरकारी मान्यता दइगु भाषा बारे सिफारिस याइगु संवैधानिक दायित्व दुगु आयोग गठन जूगु निदँ पुले धुंकूसां राजनीतिक तहपाखें निर्णय मजूगुलिं पूर्णता काये फयाच्वंगु खः ।

प्रदेश व स्थानीय सरकारं सरकारी मान्यता दइगु भाय्या बारे कानुन व उकिया बारे निर्णय काये न्ह्यः उगु आयोगया सिफरिस पियाच्वँच्वंगु दु । आयोग गठन जूगु इलंनिसें हे अध्यक्षया जक नेतृत्व दुगुलिं भाषाया अध्ययन व सिफारिसया निंतिं आयोगं निर्णय याये फयाच्वंगु मदु ।
सरकारं वि.सं. २०७३ भदौ २३ आयोगया अध्यक्षय् पुलांम्ह सचिव डा लवदेव अवस्थीयात नियुक्त याःसां नं दुजःपिं आतक नियुक्त जुइ फयाच्वंगु मदु ।

आयोगय् न्हय्गू प्रदेशपाखें प्रतिनिधित्व जुइकथं सदस्य नियुक्त यायेमाःगु संवैधानिक व्यवस्था दु । सरकारी कामकाजया रुपय् भाषांं मान्यता कायेत सम्बन्धित भाय् नवाःपिं वक्ताया ल्याः, भाषिक पहिचान, लेखक प्रणाली, भाषिक सवलता व ग्रहणशीलता, ऐतिहासिकता, बोधगम्यता थेंज्याःगु पक्षय् थप सहलह यायेत आयोगं सिफारिस यायेगु तयारी याःगु दु ।

संस्थाय् पूर्णता मदुगुलिं अज्याःगु ज्या प्रभावित जुयाच्वंगु आयोगया वार्षिक प्रतिवेदन–२०७४ य् हे न्ह्यथनाः राष्ट्रपति समक्षा सुझाव बिउगु खः ।नेपाःया संविधानया धारा २८७ (६) आयोगयात नेपाल सरकारसमक्ष सरकारी कामकाजया भाय्या रुपय् मान्यता कायेत पूरा यायेमाःगु आधार निर्धारण यानाः सिफारिस यायेगु दायित्व आयोगयात बियातःगु दु ।

नेपालय् भाय्या संरक्षण, संवद्र्धन व विकासया निंतिं अविलम्ब यायेमाःगु उपायया तकं सिफारिस यायेत आयोगयात जिम्मवारी दु । आयोगया कार्यकाल खुदँया जुइगु व्यवस्था दु । अध्यक्ष डा. अवस्थीं आयोगय् सदस्यतय्गु नियुक्तिया निंतिं तालुक मन्त्रालय संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्राललिसें तःक्वः तःक्वः हे सहलह जूगु तर आतक नं नियुक्ति मजूगु कनादिल ।

वय्कलं धयादिल, ‘मन्त्रीजु (रविन्द्र अधिकारी) लगे जुयाच्वनादीगु दु, आशा याये याकनं पूर्णता काये खनी ।’ मन्त्री अधिकारीं वंगु असारतकया दुने पूर्णता बीत पहल यायेगु सार्वजनिक प्रतिवद्धता व्यक्त यानादीगु खः ।मन्त्रालयया सचिव कृष्णप्रसाद देवकोटां थःपिंसं आयोगयात पूर्णता बीगु बारे गृहकार्य याना वयाच्वनागु धासें याकनं निष्कर्ष पिकायेगु ज्याय् थ्यनी धयादिल ।

वय्कलं धयादिल, ‘जिमिसं ज्या यानाच्वनागु दु, निर्णय जूगु दिं पूर्णता दइ, तर गबले जुइ धकाः जिं क्वःछिनाः हे धाये फइगु अवस्था धाःसा मदु ।’सरकारी कामकाजया भाय्या बारे निर्णय व सिफारिसया ज्या संवेदनशील जूगुलिं माक्व अध्ययन, सहलह, पूर्ण आयोग च्वनाः निर्णय यायेमाःगु धापू आयोगं तया वयाच्वंगु दु ।

नेपाःया संविधानया धारा ७ य् खस् नेपाली भाय्या संवैधानिक पहिचान कायम यानाः ‘देवनागरी लिपिइ च्वइगु नेपाली भाय् सरकारी कामकाजया भाय् जुइ’ धकाः न्ह्यथनातःगु दु । धारा ६ लय् ‘नेपालय् नवाइगु दक्वं मातृभाषा राष्ट्रभाषा जुइगु’ धकाः नेपालय् नवाइगु भाय्यात राष्ट्रभाषाया रुपय् संवैधानिक पहिचान बियातःगु दु ।

नेपाःया जनगणना–२०६८ लय् १२३ गू भाय् सूचीकृत जुयाच्वंगु दु । खस् नेपाली भाय् नवाइपिं मातृभाषीतय् ल्याः ४४.६ प्रतिशत दु । थ्व भाय् पहाडय् २७.२९ व तराईलय् १३.१९ प्रतिशत नवाइपिं दु ।