झिगू अकुशल कम

झीगु जिन्दगी छु ? आखः ब्वनाः ज्या सयेकाः ध्यबा कमे यायेगु, नयेगु, त्वनेगु, फायेगु व मचाखाचा दयेकेगु जक खःला ? नयेगु, त्वनेगु, द्यनेगु व सेक्स यायेगु ला पशुपंछिं नं यानाच्वंगु दु । झी नं उलिइ हे जक सीमित जुल धाःसा खिचा व झी छु पात ? धायेमाःगु खँ मखु, मनूयागु जीवन धइगु अमूल्य, दुर्लभ व सर्वश्रेष्ठ खः ।

थज्याःगु जीवनयात सार्थक यायेत मभिंगु कर्म छुं हे यायेमजिउ, भिंगु जक यायेमाः धयातःगु दु । थ्व विषयय् भगवानं धयाबिज्याःगु दु—
सब्व पापास्स अकरणं, कसलस्स उपसम्पदा ।
सचित्त परियोदपनं, एतं बुद्धान शासनं ।।
अर्थात् छुं नं प्रकारयागु पाप कर्म मयायेगु, भिंगु कर्म जक यायेगु, थःगु चित्त परिशुद्ध यायेगु, थ्व हे बुद्धपिनिगु शिक्षा खः । (धम्मपद गाथा ल्याः १८३)

गुगु ज्या यानाः थःत नं भिं जुइ, करपिंत नं बांलाः व कुशल कर्म खःसा गुगु ज्यां थःगु क्लेश अप्वइ, मन आकुल ब्याकुल जुइ अले मेपिंत नं दुःख जुइ व पाप खः, अकुशल कर्म खः । थज्याःगु कर्म झीसं गुगुं हालतय् नं याये मजिउ । अय्नं मनूत धइपिं स्वार्थी जुइ यः । कतिलाःपाकः जुइयः । करपिंत यग्गु थजु, थःत जक बांलाःसा जिउ धकाः बिचाः याइपिं नं यक्व दु । बुद्ध शिक्षाय् उल्लेख जू कथं अकुशल कर्म धइगु झिताजिया दु । उकी मध्ये नं म्हं याइगु स्वंगू, बचनं याइगु प्यंगू व मनं याइगु स्वंगू दु ।

म्हं याइगु अकुशल कर्म ः
१) पाणातिपाता ः मेपिंत दायेगु, पालेगु, स्यायेगु व मनय् चोट लाकेगु, थुपिं म्हं याइगु अकुशल कर्म खः । थःगु ज्यानया माया, थःगु म्हया माया धइगु न्ह्याम्हेस्यां दइ । सीगु धीगु सुयां यइ मखु । उकिसनं अकालं सीगु, करनिगु ल्हातं सीगु झन् सुयां यइ मखु । अथे जूगुलिं दायेगु, स्यायेगु, पालेगु मनुखं मनूयात जक मखु, पशुपंछियात नं यायेमजिउ, सुयातं मजिउ । म्वाःमदुगु ज्या यानाः करपिनिगु नुगलय् चोट लाकेगु नं हिंसा खः । गुगुं नं प्रकारयागु हिंसा जुइमा, व म्हं याइगु अकुशल जुइफु ।

थ्व विषयय् जितः धाये मास्ते वःगु छता खँ छु धाःसां गुलिसिनं पशुपंछि थःगु ल्हातं स्याये मजिउ तर ला नये जिउ, थुकिं शील भंग जुइ मखु धाइपिं नं दु । पशुपंछि मस्याःसा ला गनं वइ ? अले मांशाहारी जुइबलय् व पापया छुं प्रतिशत थम्हं भोगे याये म्वाःली ला ? अय्नं जिं ला नयेगु त्वःताबलय् छम्ह निम्हेसिनं ब्वः बिल । भन्तेपिंसं ला नः, माधव दाइनं छाय् त्वःतेमाःगु ? तर जितः हिंसा याये मजिउ धासेंलि झी साकाहारी हे जुइमाः थें च्वं ।

२) अदिन्नादाना ः करपिनिगु वस्तु थुवालं मबीक कायेगु, खुया कायेगुयात अदिन्नदाना धाइ । धायेबलय् सुयागुं सम्पत्ति, ध्यबा, तिसा, वसः न्ह्यागु नं जुइमा, उकिया थुवाःयात ठगे यानाः वा झंगः लानाः कायेगुयात नं अदिन्नादाना धायेमाः । थ्व नं म्हं याइगु अकुशल कर्म खः । थांैकन्हय् झीथाय् स्वनिगलय् न्हापा थें छँेय् छेँय् खू वइपिं उस्त मदयेधुंकल धाःसां जिउ । बरु थीथी कथं ठगे याइपिं ठगतय्गु धाःसा बिगिबिगि दु ।

गथे कि, थः ग्राहकतय्त १५ प्रतिशत, १६ प्रतिशत ब्याज बीगु धकाः प्रचार यानाः चायेकातःगु फाइनान्स कम्पनी, सहकारी संस्था मध्ये गुलिसिनं करपिनिगु लाखौं, करोडौं दां दुकयाः कुइँच जूपिं दु । हिचःति हायेकाः कमे यानाः मुंकातःगु दां उमिसं नया बिउबलय् सह याये मफयाः हर्ट आट्याक जुयाः सीगु नं दु । अज्याःपिं फाइनान्स कम्पनी, सहकारी संस्थाया थुवाःया ख्वाःपाः पुनातःपिं ठगतय्त राज्यं कडा कारवाही यायेमाःगु खः । तर उमिगु हे हालिमुहाली जुयाच्वन । थःपिंसं यानागु कर्मया भोग गुगुं हालतय् नं मयासें गाइ मखु । उपिंपाखें पीडित जूपिंसं मेगु छुं याये मफुसां सीमा झोकनीमा धकाः सराः बियाच्वंगु दइ । मेखे महात्मा धाःपिंसं ठगे यानाच्वंगु नं जिं खना ।

३) कामेसु मिच्छाचारा ः परस्त्री परपुरुषगमन यायेगु हे कामेसु मिच्छाचारा खः । थः कलाः दयेक दयेकं अथवा भाःत दयेकं मेपिं मिसा वा मिजं ल्यवः कयाः शारीरिक स्वापू तयेगु नं याये मजिउगु ज्या खः । बुद्धया उपदेश कथं नं थज्याःगु ज्या धइगु सदांया लागिं त्याग यायेमाः ।

बचनं याइगु प्यंगू अकुशल कर्म ः
१) मुसावादा ः मखुगु खँ ल्हायेगु
थ्व पञ्चशीलया प्यंगूगु शिल खः, गुगु झीगु बचनं चायेकं वा मचायेकं यानाच्वनी । यद्यपि झीसं थ्व नं सिउ कि असत्य खँ ल्हाइपिंत मनूतय्सं पत्याः याइ मखु । थुकी भचा गम्भीरनक्सां ध्यान बीमाः थें च्वं । थुथाय् जितः छता खँ लुमना वः । बौद्ध विश्वविद्यालय स्थापना यायेगु लागिं शिक्षा मन्त्रालयय् डेलिगेशन वनावःम्ह छम्ह भन्तें धाःगु लुमं– ‘जिं ला गोली नयेमाःसां मखुगु खँ ल्हाये मखु ।’ धन्य वसपोलपिं ।

२) पिसुणवाचा ः मिले जुयाच्वंपिंत फाया बी कथं चुगुलि यायेगु मनू ल्वाकेगु ज्या खः ।

३) फरुसावाचा ः कडा अपशब्द न्ववायेगु । थज्याःगु वचन तइपिं न्ह्याम्हेसियां अप्रिय जुइ ।

४) सम्फप्पलाप वाचा ः अनावश्यक निन्दा चर्चा यायेगु । थुकिं क्लेश जक अप्वयेका बी । मनय् शान्ति दइ मखु ।

च्वय् उल्लेख जूगु बचनं याइगु अकुशल कर्मं नं झी न्ह्याबलें अलग जुयाच्वनेमाः धकाः बुद्ध शिक्षाय् उल्लेख जुयाच्वंगु दु ।
मनं याइगु अकुशल कर्म थथे दु ः

क) अविज्झा ः करपिनिगु सजीव अथवा निर्जीव वस्तुइ मिखा वंकाः लोभ यायेगु । थुकिं यक्वसित स्यंकाच्वंगु दु । ततःधंगु अपराध गथेकि हत्या, लुट, डकैटी, भ्रष्टाचार, बलात्कार जुयाच्वंगुया मू हुनि थज्याःगु लोभ खः । गबले तक राज्यं अज्याःगु ज्या याइपिं अपराधीतय्त कडा कारबाही याइ मखु, अपराध अप्वया वनी । झीत तं पिहां वइबलय् मिखां छुं खनी मखु । अय्नं तं वःगु चायेकेफु । तर लोभ धइगु मचायेकं नं वयेयः खनिं । उकिसनं नियत बांलाःगु जूसा पाय्छि हे जुल । मखुसा छु जुइ धाये फइ मखु ।

ख) ब्यापाद ः करपिनिगु दोष जक लुमंकाः तं पिकयाच्वनेगु, द्वेष भावना तयेगुयात ब्यापाद धाइ । थ्व नं मनं याइगु छताजिया अकुशल खः । गुण व दोष धइगु ला न्ह्याम्हेसिकें दयेफु । तर गुणयात ल्वःमंकाः अवगुणयात जक बिचाः यायेगु धइगु नकारात्मक दृष्टिकोण खः, गुकिं द्वेष भावना उत्पन्न जुइ ।

ग) मिथ्यादृष्टि ः अःखःगु धारणा, पाय्छि मजूगु बिचाः । धर्मयात धर्म, सत्ययात सत्य, खुँयात खुँ, सज्जनयात सज्जन धकाः मथुइकुसे उकिया अःखः थुइकेगु मिथ्यादृष्टि खः । गथेकि द्यःइा मूर्तिइ पशुपंछि बलि बीगु नं धर्म जुइ मखु । यद्यपि थ्वहे ज्यायात धर्म खनीपिं नं यक्व दु । अज्याःपिंत सम्यक दृष्टि दुपिं याये मल्वः ।

अन्त्यय् झीपिं थुकी गौरवान्वित जुइमाः कि झी सकलें बुद्ध जन्म जूगु देय्या नागरिक खः । सुख, शान्ति प्राप्त यानाः थःगु अमूल्य जीवन सार्थक यायेत झीगु म्ह, बचन, मनं याइगु अकुशल कर्म याये हे मजिउगु जुयाच्वन । धात्थेंगु धर्म नं थ्वहे खः । बुद्धं नं थ्वहे धर्म प्रचार यानाः तिबः बिउगु सीदु ।