आयोग दु, ज्या धाःसा मजू

देय्न्यंकंया जनतायात वितरण याःगु त्वनेगु लः गुणस्तर जू वा मजू धइगु अनुगमन याइगु खानेपानी महसुल निर्धारण आयोग स्थापना जूगु ११ दँय् दयेधुंकाः नं वयागु ज्या किसिया क्यनेगु वा थें जक जूगु दु । मेलम्ची खानेपानी आयोजना कार्यान्वयनया झ्वलय् दातां त्वनेगु लःया गुणस्तर व सेवाया अनुगमन नापं महसुल निर्धारण यायेगु निंतिं बिस्कं छगू निकाय दयेमाःगु शर्त तयेवं सरकारं २०६३ सालय् खानेपानी महसुल निर्धारण आयोग स्थापना याःगु खः ।

आयोगलिसें लः गुणस्तरीय जू वा मजू धइगु अनुगमन यायेत आवश्यक जनशक्ति व आर्थिक स्रोत निगुलिं मदुगुलिं यानाः अलपत्रय् लाःगु खः । स्थापना जूगु ११ दँ दयेधुंकाः नं अध्यक्ष, लेखापाल, चालक व कार्यालय सहयोगी छम्ह छम्ह यानाः मात्र प्यम्हेसिया भरय् आयोग चले जुयाच्वंगु दु ।

आयोगया अध्यक्ष उपेन्द्रकुमार अधिकारीं आवश्यक जनशक्तिया अभावया कारणं ऐन नियमय् क्वःछिनातःगु ज्यातकं याये मफयाच्वंगु धयादी । ‘आयोगयात नेपाल खानेपानी संस्थानया २२ गू शाखा, काठमाडौं उपत्यका खानेपानी व्यवस्थापन बोर्ड, काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेड, हेटौंडा खानेपानी व्यवस्थापन बोर्ड व भरतपुर खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डपाखें महसुल मार्फत वःगु ध्यबाया २ प्रतिशत बजेट उपलब्ध याकेगु धकाः निर्णय जूगु खःसां काये फयाच्वंगु मदु’ वय्कलं धयादी ।

आवश्यक बजेटतकं मदुगु धासें अध्यक्ष अधिकारीं धयादिल, ‘आयोगयात सरकारं बजेट बीमखु, महसुलया २ प्रतिशत काये दइगु व्यवस्था ऐनय् जूसां नं थ्व स्वयां न्ह्यः आयोगया बैठकं १ प्रतिशत जक कायेगु निर्णय याःगु खःसां व तकं काये खनाच्वंगु मदु ।’

संविधानसभापाखें २०७२ असोज ३ गते जारी जूगु संविधानया मौलिक हकअन्तर्गतया धारा ३५ य् स्वास्थ्यसम्बन्धी हकया उपधारा ४ य् ‘प्रत्येक नागरिकयात स्वच्छ त्वनेगु लः व सरसफाइया पहुँचया हक दइ’ धकाः त्वनेगु लः व सरसफाइया हक सुनिश्चित यानातःगु दु, तर आयोगय् आवश्यक जनशक्तिया व्यवस्था याना बिउगुलिं उपभोक्ता उगु अधिकारपाखें बञ्चित जुइमालाच्वंगु दु ।

आयोगया ऐनय् ‘त्वनेगु लःया सेवा धायेबलय् प्राकृतिक लःयात प्रशोधन व शुद्धिकरण यानाः उपभोक्तायात उपलब्ध याकेगु ज्यायात लुमंकेमाः’ धकाः परिभाषित यानातःगु दु । तर राजधानीया हे उपभोक्ताया हितिइ बुलुसे च्वंगु लः वयाच्वंसां उकिया अनुगमन याइगु ज्याकूया छुं अत्तापत्ता मदुगु उपभोक्ता मंचया केन्द्रीय उपाध्यक्ष रोशन पोखरेलं धयादी ।

‘सरसफाइ सेवायात मनूया मलमूत्रपाखें वा घरेलु, व्यापारिक वा औद्योगिक उपयोग लिपा पिहां वइगु फोहर लः वा अज्याःगु लखय् ल्वाकज्याइगु सकतांकथंया फोहर पदार्थयात नष्ट यायेगु, निष्काशन यायेगु, प्रशोधन यायेगु वा शुद्धिकरण यायेगु ज्यायात लुमंकेमाः’ धकाः सरसफाइ सेवा ऐनय् न्ह्यथनातःगु दु ।

त्वनेगु लः व सरसफाइ सेवाया गुणस्तरीयता जांच याइगु सम्बन्धित निकाय आयोगय् आवश्यक जनशक्तिया अभावया कारणं उपभोक्तां गुणस्तरीय ला खँ हे त्वःते त्वनेगु लः व सरसफाइपाखें हे बञ्चित जुइमालाच्वंगु दु । सेवा प्रदायक संस्था द्यापनय् चले जुयाच्वंगुलिं महसुलया १ प्रतिशत ध्यबा नं आयोगया कोषय् जम्मा याये फयाच्वंगु मदु ।

लिमिटेडया प्रपक्ता सुरेश आचार्यं दँय्दसं ८६ करोडया बिलिङ जुइगुलिं १ प्रतिशतया दरं ८६ लाख आयोगयात बुझे यायेमाःगु जूसां महसुल संकलन म्हो जुइगुलिं बुझे याये मफयाच्वंगु स्वीकार यानादी । ‘बिलिङ ८६ करोडतका जूसां वार्षिक रुपं सरदर ७८ करोड तका जक महसुल संकलन जुइ, लिमिटेडया वार्षिक खर्च सरदर १ खर्ब १८ करोठ तका दुसा आम्दानी स्वयां खर्च अप्वः जूगुलिं बोर्ड व आयोगयात बुझे यायेमाःगु ध्यबा बुझे याये फयाच्वंगु मदु’, वय्कलं धयादी ।

सेवा प्रदायक संस्थां क्वःछिनातःगु ध्यबा पुला मबिउगुलिं उपभोक्ता गुणस्तरीय लःया सेवापाखें बञ्चित जुइमाःगु दु । जनशक्ति व बजेटया अभावय् त्वनेगु लःया गुणस्तरीयताया अनुगमन याये मफुगु आयोगया धापू । थ्व हे झ्वलय् वि.सं. २०६७ साल असोज महिनाय् मस्यौदा यानाः तत्कालीन भौतिक योजना तथा निर्माण मन्त्रालयय् स्वीकृतिया निंतिं पेश जूगु कर्मचारी सेवा शर्त नियमावली थौं च्यादँ दयेधुंकाः नं आतक नं स्वीकृत जुइफयाच्वंगु मदु ।

खानेपानी सेवा मन्त्रालयपाखें लिकया सहरी विकास जुयाः खानेपानी तथा सरसफाइ मन्त्रालयय् थ्यने धुंकूसां नं नियमावली स्वीकृत जूगु मदुनि । नियमावली या मस्यौदा संशोधन यानाः २०७३ बैशाखय् खानेपानी मन्त्रालयय् पेश यानागु वय्कलं धयादी ।

उखे आयोगया निम्ह सदस्यया पदावधि २०७३ कात्तिक २२ गते हे सिधेधुंकूसां आतक नं पदपूर्ति जुइ फुगु मदुनि । मन्त्रालयया प्रवक्ता शंकरप्रसाद सुवेदीं थ्व स्वयां न्ह्यःया सरकारया पालय् सदस्य मनोनयनया निंतिं सिफारिस समिति गठन जूगु खःसां सरकार हिउगुलिं उगु समिति नं भंग जूवंगु व उकिं यानाः सदस्यया पदपूर्ति यायेगु ज्या लिबाः वंगु खः ।