धारा २७४ संशोधन जुइ ला ?

एमाले व माओवादी केन्द्र दथुइ एकता जुइ ला मजुइ ला धाधां हे अन्ततः एकता जुल । निगू दल दथुइ एकता जुयाः नेकपा निर्माण जुइ धुंसांनिसें राजनीतिइ न्हूगु तरङ वःगु दु । जनतां आः सरकार स्थीर जुइगु व केन्द्र, प्रदेश स्थानीय सरकारय् नेकपाया हे बहुमत दुगुलिं यक्व ज्या जुइ धकाः आशा याइगु नं स्वाभाविक हे खः ।

आशा यक्व यानाच्वंगु जूसां नं संघीय संरचनाय् थ्व स्वंगुलिं सरकारं थःथःगु कथंया कानून धाःसा दयेके फयाच्वंगु मदुनि । स्थानीय सरकार गठन जूगु दछि फुइधुंकूगु अवस्थाय् नं प्रदेशं कानून मदयेकूनिगु जुयाः थःपिंसं प्रदेशलिसे ल्वाइकथं कानून दयेके मजिउगु जुयाः समस्या जुयाच्वंगु व स्थानीय सरकारं नं जनतायात सरकार महसुस याके फइ कथं ज्या याये फुगु मदुनि ।

कानूनया खँ ल्हायेबलय् नेपाःया मूल कानून धइगु हे संविधान खः । संविधानयात आदिवासी जनजातिंनिसें मधेसी व उत्पीडित समुदायं नं थःपिनि माग सम्बोधन मयाः धकाः कुंखिनेगु याः । संविधानय् पहिचान व प्रदेशया सवालय् मूल रुपं संशोधन यायेमाःगु बुँदा धइगु धारा २७४ खः ।

यदि संविधानया थ्व धारा संशोधन यायेफत धाःसा आः थत्थेंया नितिं नेवाः प्रदेश मवःसां कन्हय् थःपिं बल्लाइगु अवस्थाय् वैधानिक रुपं ल्वानाः कायेगु संवैधानिक लुखा चाली । संसफो आः संविधानया थुगु धारा संशोधन मयासे सरकारय् वन धाःसा व नं पदया नितिं जक वंगु ठहर जुइ ।

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) व संविधान संशोधनया मुद्दा ल्ह्वना वयाच्वंगु संघीय समाजवादी फोरम दथुइ सहमति जूगु दु । उगु सहमतिइ धयातःगु दु ः

१) संघीय समाजवादी फोरम नेपालंं आन्दोलनया झ्वलय् ल्ह्वंगु माग व मुद्दाया सम्बन्धय् संविधान संशोधननाप सम्बन्धित विषयत देश व जनताया पक्षय् थवंथवय् सहमतिया आधारय् संविधान संशोधन यायेगु जुइ । सरकारपाखें यायेफगु ज्यात सरकारया नीति तथा कार्यक्रमय् समावेश यायेगु जुइ । थ्व सम्बन्धय् आन्तरिक गृहकार्य यानाः सहमतिइ समाधान यायेगु जुइ ।

२) उगु सहमतिया आधारय् संघीय समाजवादी फोरम नेपाल सरकारय् वनेगु जुइ । संघीय समाजवादी फोरम नेपालं संविधानया धारा २७४ संशोधन यायेमाः धकाः न्हापांनिसें माग याना वयाच्वंगु खः । नेकपा व संसफो दथुइ आः धारा २७४ संशोधन संशोधन यायेत हे थ्व सहमति जूगु धकाः थुइकेमाः । थ्व संविधानया धारा २७४ स छु खँ दु ले ?

धारा २७४ य् धयातःगु दु ः संविधान संशोधन

(१) नेपाःया सार्वभौमिकता, भौगोलिक अखण्डता, स्वाधीनता व जनताय् निहित सार्वभौमसत्ताया प्रतिकूल जुइगु कथं थ्व संविधान संशोधन याये फइ मखु ।

(२) उपधारा १ व थुगु संविधानया मेगु धाराया अधिनय् च्वनाः थुगु संविधानया छुं नं धारायात संशोधन वा खारेज यायेगु विधयेक संघीय संसदया छुं नं संदनय् पेस याये फइ । तर, उपधारा १ यात संशोधन याइ मखु ।

(३) उपधारा २ कथं पेश जूगु विधयेक सम्बन्धय् सदनय् प्रस्तुत जूगु स्वीन्हुया दुने सर्वसाधारण जनतायात जानकारीया नितिं सार्वजनिक रुपं प्रकाशित यायेमाः ।

(४) उपधारा २ बमोजिम पेस जूगु विधयकय् छुं नं प्रदेशया सिमाना हिले माल वा अनुसूची ६ स उल्लेख जुयाच्वंगु विषय सम्बन्धित जुल धाःसा उज्वःगु विधयेक संघीय संसदय् प्रस्तुत जूगु स्वीन्हुया दुने सम्बन्धित सदनया सभामुख वा अध्यक्षं सहमतिया नितिं प्रदेशसभाय् छ्वयेमाः ।

(५) उपधारा ४ कथं छ्वःगु विधयेक स्वलाया दुने सम्बन्धित प्रदेशसभाया तत्काल कायम जूपिं फुक्क सदस्यतय्गु बहुमतपाखें स्वीकृत व अस्वीकृत यानाः उकिया जानकारी संघीय संसदय् छ्वया हयेमाः । तर, छुं नं प्रेदशसभा कायम मजूगु अवस्थाय् उज्वःगु प्रदेशसभा गठन यानाः उकिया न्हापांगु बैठक च्वंगु मितिं स्वलाया दुने स्वीकृत वा अस्वीकृत याना छ्वया हयेमाः ।

(६) उपधारा ५ बमोजिम अवधिया दुने उज्वःगु विधयेक स्वीकृत वा अस्वीकृत जूगु जानकारी मबिल धाःसा संघीय संसदया विधेयक उत्पत्ति याःगु सदनं उज्वःगु विधेयकयात कयाः कारवाही न्ह्याकेत पंगः जुइ मखु ।

(७) उपधारा ५ बमोजिमया अवधिया दुने बहुसंख्यक प्रदेससभां उज्वःगु विधेयक अस्वीकृत याःगु सूचना संघीय संसदया सम्बन्धित सदनयात बिल धाःसा विधयेक निष्क्रिय जुइ ।

(८) प्रदेशसभाया सहमति आवश्यक म्वाःगु वा उपधारा ५ बमोजिम बहुसंख्यक प्रदेशसभापाखें स्वीकृत जुया वःगु विधेयक संघीय संसदया निगू हे सदनय् तत्काल कायम जूपिं फुक्क सदस्यत मध्ये म्होतिं नं दुई तिहाइपाखें पारित याये फइ ।

थुकथं संविधान संशोधन बारे उल्लेख यानातःगु धइगु हे प्रदेशसभाया सीमाना उखेथुखे यायेमाल धाःसा सम्बन्धित प्रदेशया सहमति जुयाः संघीय संसदं जक दुई तिहाई बहुमतं पारित यायेवं मगाः । आः दुगु न्हय्गू प्रदेश मध्ये बहुमत प्रदेश धायेबलय् प्यंगू प्रदेशं सहमति बीमाः ।

मानौं ३ नम्बर प्रदेशया सीमाना उखेथुखे यायेमाल धाःसा आः ३ नम्बर प्रदेश व मेगु प्रदेशय् ल्वाक छ्यायेगु खःसा मेगु प्रदेश नापं यानाः निगू प्रदेशया जक सहमति दयेवं मगाः । निगू प्रदेशया सीमाना नाप स्वापू दुगु जूसां प्यंगू प्रदेशपाखें हे सहमति बीमाः धाःगु खः । उकिया अर्थ प्रभावित मजूगु प्रदेशया नं सहमति दयेमाः ।

असम्बन्धित प्रदेशं सहमति बीगु धइगु म्हगसया जक खँ जुइ । प्रदेशया सिमाना हिलाबुला तकं याये मफइगु व्यवस्था थ्व संविधानय् दु । न्हूगु संविधानय् ला मुलुकय् न्हय्गू प्रदेशं आः च्यागू प्रदेश दयेके फइगु कल्पना तकं यानातःगु मदु । मानौं ३ नम्बर प्रदेश दुनेया आः नेवाः व ताम्सालिङ प्रदेश ब्यागलं जुइमाल धाःसा ३ नम्बर प्रदेशय् नेवाः व तामाङतय्सं न्ह्याक्व हे आन्दोलन याःसां पूवनीगु अवस्था मदु ।

छाय्धाःसां संविधानं मेगु प्रदेश दयेकेगु कल्पना तकं यानातःगु मदु । उकिं सुनां नं थ्व माग तयाः आन्दोलन यात धाःसा संविधानया मिखाय् उपिं विखण्डनकारी जुइ । यदि संविधानया थ्व धारा संशोधन यायेफत धाःसा आः थत्थेंया नितिं नेवाः प्रदेश मवःसां कन्हय् थःपिं बल्लाइगु अवस्थाय् वैधानिक रुपं ल्वानाः कायेगु संवैधानिक लुखा चाली ।

संसफोआः संविधानया थुगु धारा संशोधन मयासे सरकारय् वन धाःसा व नं पदया नितिं जक वंगु ठहर जुइ । उकिं संविधान संशोधनया सवालयात ज्वनाः पहिचानया निंतिं धकाः न्ह्यःने वनाच्वंगु संघीय समाजवादी फोरम संविधान संशोधनयात प्रमुख विषय दयेकाः सरकारय् वनेगुयात भचा तापाक्क तयाः वनेफत धाःसा बांलाइ । थुगु सवालय् संघीय समाजवादी फोरम नेपाल गम्भीर जुया वनेमाः ।