आदिवासी लिम्बुतपाखें सयेकेमाःगु खँ
थुगुसी संयुक्त राष्ट्र संघं ‘सुं नं त्वःमफिके, आदिवासी जनजाति व न्हूगु सामाजिक सम्झौताया आह्वान’ धयागु नारा बिउगु दु ।
राष्ट्र संघ बिउगु थ्व नाराया आसय ‘सुयातं नं त्वःमफिके अले आदिवासी जनजातितलिसे न्हूकथंया सामाजिक सम्झौता यायेमाः’ धयागु खः । विश्वन्यंकंया आदिवासी जनजातितलिसे उपिं च्वनाच्वंगु राज्यं उमित न्ह्यःने हयेगु नितिं न्हूगु कथंया सामाजिक सम्झौता यायेमाः धाःगु खः ।
राज्य धयागु हे सामाजिक सम्झौता जुयाः निर्माण जुइगु खः । राज्यं नागरिक व समुदाययात संरक्षण यायेगु भाला काइ अले राज्ययात कर पुलेगु नागरिक व समुदायपाखें याइ । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा आदिवासी जनजातितलिसे न्हापांनिसें गुगु कथं राज्यं सामाजिक सम्झौता याना वयाच्वंगु खः, आः उलिं मगात, उमिगु पहिचान, सभ्यतानिसें उमित न्ह्यःने यंकेगु निंतिं न्हूगु सम्झौता यायेमाः धाःगु खः ।
थ्व हे भावयात थुइका थुगुसी राज्यलिसे न्हूगु कथंया सम्झौता यायेगु कुतः लिम्बु आदिवासीतय्सं याःगु खनेदु । लिम्बु आदिवासीतय्सं वंगु मंसीर १७ व १८ गते लिम्बु÷याक्थुङया थरगत संस्थातय्गु प्रतिनिधि कथं छकलीटाय् भूमि सम्बन्धि ऐतिहासिक बैठक÷भेला यात । तेह्रथुम जिल्लाय् याःगु उगु बैठकयात उमिसं २०२५ सालया छकलीटार बैठकया निरन्तरताया रुपय् काःगु दु ।
२०२५ सालया मंसीर १७ व १८ गते छकलीतारय् झिगू लिम्बु व झिंन्हय्गू गतू थुमया अधिवेशन यानाः राज्यं भूमिसुधारया नामय् थःपिनिगु भूमि लाकाकायेत दयेकूगु भूमि सम्वन्धी ऐन २०२१ या विरुद्ध मंकाः कथं निर्णय यानाः राज्यया उगु पलाःयात कयाः विधिवत कथं हे असहमति प्वंकूगु खः । व हे न्हि लाकाः थुगु्सी लिम्बु÷याक्थुङतय्सं व हे थाय् छकलीताय् वनाः भूमि सम्बन्धि भेला÷बैठक यानाः तसकं महत्वपूर्णगु निर्णय याःगुदु ।
उमिसं थ्व बैठकं यक्व कथंया निर्णय यानाः लिम्बुतय्गु सामूहिक, सांस्कृतिक व परम्परागत भूमिया संरक्षण यायेगु नापं नियन्त्रणय् कायेगु निंतिं लँपु नं तयार याःगु दु । उमिसं याःगु मूल निर्णय धयागु लिम्बु आदिवासीतय्गु पुख्यौली नापं सांस्कृतिक थातथलो, भूमि, भूभाग नाप स्वानाच्वंगु सम्पदा, अध्यात्मिक, ऐतिहासिक नापं पुरातात्विक थाय् व प्राकृतिक स्रोततय्गु सवालय् थःपिनिगु हकदावी यायेगु खः । विक्रम संवतु १८४२ य् सेनकालिन राज्यलिसे जूगु सम्झौता, विक्रम संवतु १८३१ य् तसल्ली मुलुकी अर्थात लालमोहरपाखें प्रमाणित मुलुकलिसेया सन्धि सम्झौतालगायत राज्यपाखें जारी दस्तावेजतपाखें स्वीकार याःगु पुरापुर्वकालनिसेंया रितिथिति नापं स्वायत्तता व स्वशासितया रुपय् दुगु लिम्बुवान भूमि÷याक्थुङ विशिष्ट सन्धि भूमि नं खः धकाः दावी याःगु दु ।
युएनड्रिपया धारा ३७ य् अज्याःगु कथंया सन्धि सम्झौता कार्यान्वयन याकेगु अधिकार सम्वन्धित आदिवासीतय्के दइगु जूगुलिं राज्यं उकियात कार्यान्वयन यायेमाः धकाः च्वयातःगु दु । उकिं हे लिम्बुतय्सं न्हापा थःपिंलिसे राज्यं याःगु सम्झौतायात आधार कया आः अज्याःगु भूमियात समुदायया निंतिं हे लित कायेगु कथंया नीति दयेकूगु दु । उकिया नितिं लिम्बुत छप्पँ छधी जुयाः वनेगु अले राष्ट्रिय निसें अन्तर्राष्ट्रिय कानुनयात नाला वनेगु धकाः धाःगु दु ।
आदिवासी लिम्बुतय्गु सृष्टि जीवनलिसे स्वानाच्वंगु भूमि, भूभाग नापं थातथलो परापूर्वकालनिसें हे प्रथाजनिक व्यवस्था कथं समुदायपाखें हे संरक्षण, सम्वद्र्धन, हकभोग कायम याना वयाच्वंगु पुख्यौली नापं प्रथाजनित सामुदायिक खः । थुगु भूमि आदिवासी लिम्बुतय्गु इतिहास, अस्तित्व व पहिचाननाप स्वानाच्वंगु अले गबलें नं ब्यागलं तये हे फइमखु । लिम्बु व राज्यया दथुइ विक्रम संवत् १८२४ या स्यारा मोहर, वि. सं. १८३१ या तसल्ली मुलुकी लगायतया तत्कालिन व वर्तमान राज्यलिसे जूगु सन्धि सम्झौताय् स्वीकार यानातःगु आन्तरिक सार्वभौमिकता, स्वायत्तता, स्वशासन नापं पुलांगु अधिकारयात अभ्यास यानाः नेपाःया संविधानया प्रस्तावनाय् लिपिबद्ध जूगु जनताया सार्वभौमिक अधिकार, स्वायत्तता व स्वशासनया अधिकार नापं धारा ५६ या ५ य् स्वायत्तता, विशेष व संरक्षित क्षेत्रया अभ्यासयात ध्यानय् तयाः धकाः अथे भेला याना थःपिनिगु लँपु तयार याःगु खः ।
अथे हे नेपाल पक्ष राष्ट्र दुगु नागरिक राजनीतिक अधिकार सम्वन्धी अनुवन्ध १९६६, आर्थिक, सामाजिक नापं सांस्कृतिक अधिकार सम्वन्धी अनुबन्ध १९९६, फुक्क कथंया नश्लीय विभेद उन्मुलन यायेत महासन्धी १९६९, आदिवासी जनता नापं ट्राइबल अधिकार सम्वन्धि अन्तर्राष्ट्रि श्रम संगठन १६९, आदिवासी अधिकार सम्वन्धी संयुक्त राष्ट्रसंघीय घोषणा पत्र २००७ लगायतया मानव अधिकारया दस्ताबेजयात आत्मासाथ यानाः उगु कथंया योजना दयेकूगु खः ।
लिम्बु÷याक्थुङ नापं उगु भूभाग दुपिं मेपिं आदिवासीतय्गु प्रथाजनित भूमी अधिकारयात उच्च सम्मान यासें थःपिनिगु पुर्खा व अग्रजतय्सं इतिहासनिसें वर्तमान तक नं थःपिनिगु सामुहिक भूमि ल्यंका तयेत याःगु त्याग, बलिदान, प्रतिरोेधया थीथी आन्दोलनयात तकं लुमंकूगु दु । थ्व फुक्क कथंया ज्या धयागु लिम्बुतय्सं आः थःपिंलिसे राज्यं न्हूगु कथंया सम्झौता यायेमाः धकाः सः थ्वयेकेगु कथंया योजना खः धकाः धायेफइ ।
थुगु कथं लिम्बुतय्सं आः थःपिनिगु भूमियात लित कायेगु कथंया योजना दयेकूगु दु । आदिवासीतय्गु हकय् भूमि धयागु प्रमुख विषय खः । आदिवासीतय्सं दकलय् न्हापां भूमिइ दावी यायेमाः, अले नाप नापं संस्कृतिया खँ स्वाइ । जब भूमि व संस्कृति स्वाइ व हे आदिवासीतय्गु निंतिं अधिकारया आधार खः । राज्यं लाका कयातःगु, ख्याना कयातःगु अले थीथी कथंया षडयन्त्र यानाः कयातःगु आदिवासीतय्गु भूमियात लित कायेगु आधार नेपाःया संविधाननिसें अन्तर्राष्ट्रिय कानुनय् तकं दु धकाः लिम्बुतय्सं वैधानिक रुपं दावी याना वनेगु लँपु ज्वंगु दु ।
लिम्बु आदिवासीतय्सं भूमि राज्यपाखें लितकायेगु योजना दयेकूगुपाखें शिक्षा कयाः स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं नं नेवाःतय्गु सामुहिक भूमित लित कायेगु योजना दयेकेमाः । थीथी लागाय् थीथी कथंया योजनाया नामय् कयातःगु नेवाःतय्गु भूमिइ उगु योजना संचालन जूसां बाय् मजूसां नं कयातःगु हे दनि । गथे कि किपू नगरपालिका दुनेया हिमाल सिमेन्ट कारखानाया नामय् कयातःगु जग्गाय् आः सुख्खा बन्दरगाहा दयेकल । अथे हे भृकुटिमण्डप तयातःगु नेवाः भूमि छुकिया नितिं काःगु खः ?
त्रिभुवन विश्वविद्यालयया नामय् मुआब्जा हे मबिसे काःगु निसें कया स्वनिगःया यक्व थासय् राज्यं नेवाःतय्गु भूमि लाकातःगु खनेदु । अज्याःगु भूमि छुकिया निंतिं काल अले आः छु यानाच्वन ? नेवाः भूमि लितकायेगु नितिं अन्तर्राष्ट्रिय कानुनं छु धाइ ? अले नेपाःया कानुनं छु धाइ धयागु सवालय् नेवाःतय्सं सहलह ब्याके हथाय् जुइ धुंकल । नेवाःतय्गु भूमि थीथी योजनाया नामय् पुर्व सुसुचित जानकारी मन्जुरी हे मकासे म्हिगः कयाच्वंगु खःसा आः नं उगु हे कथंया कायेगु ज्या यानाच्वंगु दु । चाहे खोकनाया फाष्ट ट्य्राकया खँ छाय् मजुइमा, बाय् ख्वपय् रंगशाला दयेकेगु अले सक्वय् न्हूगु शहर दयेकेगु थेंजाःगु ज्या नं भूमि नाप हे स्वानाच्वंगु दु । नेवाः भूमिइ नेवाःतय्गु सहमति मदयेकं काये दइमखु धकाः ला नेवाःतय्सं सः थ्वयेका वयाच्वंगु हे दु तर राज्यं धाःसा मदिक्क नेवाः भूमिइ प्रहार याना वयाच्वंगु दु । अथे नेवाः भूमिइ प्रहार मयाकेगु नापं न्हापा कयातःगु भूमियात नं लित कायेगु योजना दयेकेगु नितिं लिम्बुतय्सं भूमिया सवालय् याःगु विशेष भेला थें हे नेवाःतय्सं नं याये हथाय् जुइ धुंकूगु दु ।
राष्ट्रसंघं बिउगु थुगुसीया नारायात ल्वयेक नेवाःतय्सं नं थःपिंलिसे राज्यं न्हूगु कथंया सम्झौता यायेमाः धयागु सन्देश बिइगु कथंया ज्या नेवाःतय्सं यायेमाः । उकिया नितिं भूमिया सवाल प्रमुख जुइ । लिम्बुतपाखें सयेकाः नेवाःत नं थःपिनिगु हक अधिकारया निंतिं न्ह्याः वनेमाःगु आवश्यकता दु । उकिया नितिं नेवाः अधिकारया नितिं सः थ्वयेका वयाच्वंपिंनिसें आन्दोलनकारी व अभियन्तापिंसं गम्भीर जुयाः बिचाः यायेमाः ।
LEAVE YOUR COMMENTS