नेवाः पुर्खापिनि काब्यिक जीवनी

सिद्धिदास महाजु झी लँय् जः जुयाः गुम्ह खैच्वन
खः महाकवि खः व झीम्ह गर्व–स्वां गुगु ह्वैच्वन ।

ख्युंजलय् हे थःत च्याकाः
लूम्ह खः व बिहांचुलि
काब्य–तुफिचां कंत चीकाः
न्ह्याःम्ह खः व महाकवि
उगु इलय् वं ल्हाःगु सासः क्वाक्क अझ बाः वैच्वन
सिद्धिदास महाजु झी लँय् जः जुयाः गुम्ह खैच्वन ।

झीत ‘सज्जन हृदयाभरणं’
म्वाय्गु मन्तर स्यंम्ह व
काब्य सत्यसतिं मिसाया
भिं नुगः हे क्यंम्ह व
काय् व म्हाय् निम्हं बराबर वैगु कवितां धैच्वन
सिद्धिदास महाजु झी लँय् जः जुयाः गुम्ह खैच्वन ।

वैगु अमर अपार कीर्तिं
तःमि जूगु दु झीगु भाय्
वैगु उगु कीर्तिं थ्व हलिमय्
खः धस्वाय् फुगु झीगु न्हाय्
‘सिद्धिरामायण’ महान काब्य तक वं च्वैवन
सिद्धिदास महाजु झी लँय् जः जुयाः गुम्ह खैच्वन ।

झीगु नेवाः राष्ट्र–भाय्या
खः व धिसिमिसि लाःगु थां
झीगु दे नेपाल दतले
झ्वाल ज्वीमखु सिद्धि–स्वां
वैगु आत्मा झीगु भाय् खः भाय् अझं तर ख्वैच्वन
सिद्धिदास महाजु झी लँय् जः जुयाः गुम्ह खैच्वन ।

दुःख मोचन याय्त झीगु
फुक्क जीवन पाःम्ह व
झीगु भाषा म्वाय् फुसा जक
जाति म्वाइ धाःम्ह व
अझ थ्व वैगु महान–बाणी झीगु नुगलय् थ्वैच्वन
सिद्धिदास महाजु झी लँय् जः जुयाः गुम्ह खैच्वन ।

महाकवि सिद्धिदास महाजुया पुर्खाया मू थाय्बाय् ख्वपया क्वाछेँ त्वालय् खः ।वय्कःया तापाःबाज्या कृष्णबहादुर अमात्य तक अन हे च्वनादीगु खः । लिपा कृष्णबहादुरया काय सिद्धिदासया बाज्या रामनारायण अमात्य येँया केलत्वालय् च्वं झाल । वहे रामनारायणया काय लक्ष्मीनारायण अमात्य व हर्षलक्ष्मीया क्वखं ने.सं. ९८७ यंलागाः २ कुन्ह केलत्वालय् हे सिद्धिदास महाजुया जन्म जूगु खः । वय्कःयात वया अबु न्यादँ दुबलय् आखः ब्वंकेगु शुरु यानादीगु खः । ग्वःआखः म्हसीये धुंकाः उगु ईया चलन कथं वय्कलं चाणक्य नीति ब्वनादिल । लिपा गुरुपिनिपाखें भारस्वती व मुहुर्तचिन्तमणि (ज्योतिष) स्यना कयादिल । वय्कः ब्वनेगुलिइ तसकं कुतः दुम्ह खः । लजगाःया झ्वलय् दकलय् न्हापांवय्कलं थापाथली नगद तहबिलय् लेखनदासया ज्या यानादिल । अनंलि वय्कः थः अबुनापं वि.सं. १९४० पाखे जगन्नाथ झाल । अन वय्कलं थीथी विषयया मूमू वंगु सपूm न्याना हयाः अध्ययन यानादिल । अनंलि वय्कः कलकत्ता झायाः बुक वाय्ण्डिङ यायेगु ज्या सयेकादिल ।

अनं नेपाः लिहां झाये धुंकाः थापाथलीइ हे लय् प्यतका व खुआना तलबय् सिपाहिं पदय् जागिर नयादिल । राजनैतिक हिउपाःयालिसें वय्कःया हाकिम समरबहादुर कप्तानयात पितिनेवं वय्कःया जागिर नं मंत । जागिर मदये धुंकाः वय्कलं हिन्दी भाषाया ‘सुखसागर’ नेपालभाषां अनुवाद यानादिल । वि.सं. १९४८ सालय् पासा मोतिलाललिसे वय्कः वीरगञ्जय् झायाः छुं ई च्वनादिल । लिपा वीर सम्सेरं थाना कापःया लं फीगु घोषणा याये धुंकाःवय्कलं थम्हं हे डिजाइन यानाः कपाय् फ्यनेगु मेसिन दयेकाः कपाय् फ्यनेगु ज्या यानादिल । लिपा थुकिं गाक्क लबः मवयेवं वि.सं. १९५७ निसें १९६३ तक कलकत्ताय् दँय् छकः सामान न्याः झायेगु यानादिल । लिपांगु इलय् कलकत्तां लिहां झाःबलय् औलो ल्वचं कयाः खुला तक लासाय् लात । अनं लिपा थ्व ज्या दिकादिल । लिपा अप्वः ई वय्कलं स्वअध्ययन व कविता च्वज्याय् बियादिल । थ्व इलय् वय्कलं काब्य सृजनाया नापं ‘प्रेमसागर’ सपूm अनुवाद यानादिल । लिपा पण्डित चक्रपाणी चालीसेयाके वार्णिक छन्द स्यना कयादिल ।

कविता च्वज्या झंझं स्यल्लाना वल । ‘सुन्दरी’ पत्रिकाय् छुं नेपाली व समस्यापूर्ति कविता च्वयाः पिथनादिल । लिपा वय्कलं ‘सत्यसति’, ‘सज्जनहृदयाभरण’ थेंजाःगु च्वन्ह्याःगु काब्य तक च्वयादिल । लिपा भानुभक्तया रामायणपाखें प्रभावित जुयाः वय्कलं ‘सिद्धिरामायण’ नं च्वयादिल । वय्कलं ५० गू स्वयां अप्वः थीथी सपूm च्वयादीगु दु । सिद्धिदास ववय्कःया किजा कृष्णदास बुइ धुंकाः मत्यवं सिद्धिदासया मां मन्त । अबुम्हं चिरिमां ब्याहा यानाहल । निम्ह मचा दयेधुंकाः चिरिमां नं मंत । हाकनं अबुम्हं मेम्ह चिरिमां ब्याहा यानाहल । वयापाखें प्यम्ह मचा बुइ धुंकाः वि.सं. १९६८ सालय् वया अबु मंत । सिद्धिदासया मचाबलय् हे गंगादेवीलिसे ब्याहा जूगु खः । म्ह्याय् छम्ह जक दुबलय् वय्कःया कलाः मंत । वय्कलं मेम्ह ब्याहा यानादिल । चिरिमामं तसकं दुःख बिल । मेखे थः कलातं नं वय्कःयात हेलाया मिखां स्वल । वय्कःछेँय् च्वनाः जीवन हने थाकुगु अवस्था वयाः योगवीर व धर्मवीरसिंहया मालसामान चलान यायेगु ज्या ज्वनाः वय्कः वीरगञ्ज झायादिल । थ्व ज्याया झ्वलय् वय्कः बेतियाय् झाःबलय् ‘सज्जनहृदयाभरण’ काब्य सपूm छापे यानादीगु खः ।

लिपा थ्व ज्या त्वःताः वासः पसलय् वासःछ्यायेगु ज्या यानादिल । पसलय् च्वँच्वं यक्व च्वज्या न्ह्याकादिल । पसलय् वःवःपिंत भाषा व साहित्य प्रचार यायेगु ज्या यानादिल । लजगालय् स्वयां अप्वः वया च्वज्याय् ध्यान वंगुलिं आर्थिक अवस्था सुथां लाके मफुत । किजापिंलिसे ब्यागलं जुल । आर्थिक अवस्था झंझं स्यना वन । ६२ दँया ज्याथःगु इलय् छेँया कचकचं दुःखित जुयाः छन्हु वय्कः थः केहें लिलावतीया छेँय् छुं दिंया निंतिं च्वं झाल । स्वास्थ्य झंझं स्यना वन । न्हय्न्हु दु कुन्हु ने.सं. १०५० कछलागा १३ कुन्हु पशुपति आर्यघाटय् वय्कः मंत । वय्कः उगु इलय् वौद्धिक रुपं नं तसकं च्वन्ह्याः । काय व म्ह्याय् समान खः, मिजं क्यनाः यः मधायेकं म्ह्याय् मस्तय्त बियाः छ्वये मजिउ, भारतया भरय् मखु नेपाःमित आत्म निर्भर जुइमाः, मिसा मिजंया चरित्र भिनेमाः आदि बिचाः थःगु कीतिइ वय्कलं अभिब्यक्त यानादीगु दु । वयकःया कीर्ति व बिचाःयात कदर यानाः नेवाः ख्यलं वय्कःयात प्यंगःथां मध्ये दकलय् धिसिलाःगु छगःथांकथं सम्मान यायेगु ज्या जूगु दु । नेपालभाषा साहित्यय् दकलय् न्हापांम्ह महाकवि जुयादीगु दु ।

सम्बन्धित बुखँ

LEAVE YOUR COMMENTS