येँदेय् साक्षर घोषणाय् चुनौति

नेपाःया कुल ७७ जिल्लामध्ये आतक ४८ गू जिल्ला पूर्ण साक्षर घोषणा जुइधुंकूसां नं देय्या हे राजधानी येँ धाःसा थ्व अभियानय् लिउने लानाच्वंगु खनेदु । बसाइँसराइ, तथ्यांकीय अन्योलता, शिक्षा सेवाया जनशक्ति व उचित समन्वयया अभावय् येँ देय्यात साक्षर घोषणा मजूगु खः ।ग्रामीण क्षेत्रया तुलनाय् सहरी क्षेत्रय् साक्षरता दर अप्वः जुइगु आम प्रवृत्ति खने दयाच्वंगु स्थितिइ साक्षरताया दृष्टिइ येँ देय् कमजोर मजू, तर थनया स्थानीय तह व जिल्ला तहयात पूर्ण साक्षरता घोषणाया निंतिं सम्बन्धित निकायया चिउताः व तालमेलया कमि खने दयाच्वंगु दु ।

केन्द्रीय तथ्यांक विभागं वि.सं. २०७२ य् याःगु छेँखाया सर्वेक्षणकथं येँय् न्यादँ स्वयां च्वय्या उमेर समूहया नागरिकया साक्षरता दर ६८ दशमलव २५ प्रतिशत दु । थुकी मिसातय्गु ल्याः ८९ दशमलव ०७ व मिजंतय् ल्याः ९२ दशमलव १७ प्रतिशत साक्षरता दर दु ।जिल्लाय् सक्व (शंखरापुर) व दक्षिणकाली नगरपालिकाय् निरक्षरताया ल्याः अप्वः व गोकर्णेश्वर नगरपालिकाय् साक्षरता ल्याः अप्वः दुगु खनेदु ।

साक्षरता दरया लिधंसाय् येँ सरदर स्वयां १८ प्रतिशतं च्वय् दुसां नं ल्यं दुपिं नागरिकयात साक्षर दयेकाः पूर्ण साक्षर जिल्ला घोषणाया निंतिं जिम्मेवार निकायया तदारुकता जुइ मफुगु खँ सीदुगु दु । येँय् महानगरपालिकालिसें झिगू नगरपालिका दु । गुलिखे नगरपालिकाय् शिक्षा विभाग स्थापना व कर्मचारी खटे यायेगु ज्या लिबानाच्वंगु व साक्षरताया यकिन तथ्यांकया अभावय् जिल्लायात साक्षर घोषणाया निंतिं हाथ्या खने दयाच्वंगु दु ।

विगतय् नं घोषणा जुयाः पुरा जुइ मफुगु ‘साक्षर नेपाल’ अभियान आः वइगु दँ २०७६ य् पुरा यायेत सरकारं हाकनं अभियान संचालन यानाः पूर्ण साक्षर जुइ ल्यं दुगु २९ गू जिल्लाय् सघन ज्याझ्वः संचालन यानाः स्थानीय तहया जनप्रतिनिधिं भौतिक पूर्वाधार विकासय् प्राथमिकता बिया वयाच्वंसां नं शिक्षा, स्वास्थ्य थेंज्याःगु सामाजिक क्षेत्र व खास यानाः विगतय् केन्द्र सरकारं जिम्मेवारी काःगु ज्याझ्वः व अभियान संचालनया निंतिं बल्ल ध्यान बीगु यानाहःगु दु ।

अस्थायी बसोबार यानाच्वंपिं करिब ४० गू लाख जनसंख्या दुसां नं स्थायी बसोबास याइपिं १७ गू लाखया हाराहारीइ जनसंख्या दुगुलिं गुगु तथ्यांकया लिधंसा कयाः साक्षर व निरक्षर व्यक्तिया पहिचान यायेगु धइगु सम्बन्धय् सरकारी निकाय व जनप्रतिनिधि दथुइ मतैक्य खनेमदु ।

जिल्ला शिक्षा व समन्वय इकाइया प्रमुख नन्दलाल पौडेलं येँया छेँखाया लिधंसाय् जक निरक्षरताया आँकडा कायेगु वा बालं च्वनाच्वंपिंत नं गणना यायेगु धइगु खँय् अन्योल खने दुगु धासें धयादी, ‘स्थायी बसोबास दुपिंत जक आधार माने यायेगु खःसा जिपिं जिल्लायात याकनं हे साक्षर घोषणा यायेत सक्षम जुइ, तर थन बसाइँसराइ जुयातुं च्वनीगु व अस्थायी वासिन्दाया साक्षरताया निंतिं छु यायेगु धइगु खँय् अन्योल खने दयाच्वंगु दु ।’

येँया सुकुम्वासी, श्रमिक, दलित लगायतया वस्तीइ निरक्षरता अप्वः दुगु माने ायना वयाच्वंगु दु । साक्षरता अभियानया कार्यविधिइ स्थायी वासिन्दायात जक माने यानाः ज्याझ्वः संचालन यायेमाः धयातःगुलिं येँया अस्थायी निरक्षर नागरिकयात सुनां सेवा बीगु धइगु खँय् अन्योल दुगु जिल्ला समन्वय समितिया प्रमुख शिशिरसुन्दर वैद्यं स्वीकार यानादी ।

नेपाल सकारं वि.सं. २०७२ य् हे साक्षर नेपालया लक्ष्य ज्वनाः साक्षरताया ज्याझ्वः जारी याःसां नं आतक देय् साक्षर जुइ मफयेवं वंगु पुस १६ गतेया मन्त्रिपरिषद्या बैठकं हाकनं अभियानया घोषणा याःगु खः । अभियानं १५ दँ व व स्वयां च्वय्या उमेर समूहया दक्वं नेपाःमि नागरिकयात न्यूनतम साक्षरताया अवसर प्रदान यानाः २०७६ दुने साक्षर नेपाल घोषणा व दक्वं नेपाःमि नागरिकया निंतिं जीवनपर्यन्त सयेकेगु अवसर तयार यायेगु लक्ष्य काःगु दु ।

सरकारं चालु आर्थिक दँया बजेट वक्तव्यय् वइगु निदँया दुने ‘साक्षर नेपाल’ घोषणा यायेगु लक्ष्य बमोजिम थ्व हे वइगु दँ २०७६ यात उगु अभियान वर्षया रुपय् घोषणा याःगु खः। पारित साक्षर नेपाल अभियानया अवधारणाय् हरेक छम्हं मेम्ह छम्ह निरक्षरयात ब्वंकेगु (इच वान, टिच वान) लगायतया ज्याझ्वः दु । शिक्षा तथा मानवस्रोत विकास केन्द्रया उपसचिव गेहनाथ गौतमयाकथं आतक देय्या ७७ मध्ये ४७ गू जिल्ला साक्षर घोषणा जूगु दु ।

आतक ल्याय्म्ह साक्षरता (१५ दँनिसें २४ दँ उमेर समूह) ९५ प्रतिशत व प्रौढ साक्षरता (१५ निसें ६ दँ उमेर समूह) ८२ प्रतिशत दु । येँया स्थानीय तहया जनप्रतिनिधि, शिक्षाया कर्मचारीया निंतिं ग्वसाः ग्वःगु अभिमुखीकरण ज्याझ्वलय् शिक्षा, विज्ञान व प्रविधिमन्त्री गिरिराजमणि पोखरेलं येँ देय्यात आः वइगु भदौया शिक्षा दिवस तकया दुने पूर्ण साक्षर घोषणा याकेत इनाप यानादिल ।

सघन कक्षा आवश्यक जुइगु ‘घ’ समूहय् लाःगु जिल्ला धनुषा, रौतहट, सर्लाही, सिराहा, सप्तरी, बारा, पर्सा, सोलुखुम्बु, हुम्ला व डोल्पा दु । ‘ग’ समूहय् मुगु, जुम्ला, कालिकोट, अछाम, बझाङ, बाजुरा, कञ्चनपुर व महोत्तरी दु । ‘ख’ समूहय् दुगु जिल्ला घोषणा यायेगु तयारी जुयाच्वंगु दु । थुपिं जिल्लाय् कैलाली, डोटी, बाँके, येँय्, कपिलवस्तु व ताप्लेजुङ दु । ‘क’ समूहय् काभ्रेपलाञ्चोक, संखुवासभा, मोरङ, डडेल्धुरा व बैतडी दु ।

गुगुं गाउँपालिका, नगरपालिका वा जिल्लाय् स्थायी बसोबास याइपिं १५ दँ व व स्वयां च्वय्या उमेर समूहया ९५ प्रतिशत जनसंख्या साक्षर जूगु अवस्थाय् उगु तहं निर्णय मयाःसां नं अभिलेख सत्यापनया लिधंसाय् प्रदेश वा केन्द्रपाखें उगु क्षेत्रयात ‘साक्षर’ जूगु मान्यता बी फइ ।

राष्ट्रभाषा वा मातृभाषाया वर्ण व आखः ब्वनेगु व च्वयेगु, खस् नेपाली वा मातृभाषाय् च्वयातःगु मूल्यसूची व बिल ब्वनेगु, थःगु व छेँजःया नां, उमेर च्वयेगु ब्वनेगु, मोबाइल व क्याल्कुलेटरया अंक व आखः म्हसीका प्रयोग, शून्यनिसें अंक ९ तक च्वयेगु, एकनिसें १०० तक ल्याः खायेगु कालबिलया ल्याःचाः तयेफुपिंत साक्षर माने याइ ।

साक्षर व्यक्तिं सरल चित्र, पोस्टर, साइनबोर्ड व ट्राफिक संकेत ब्वनेगु व थुइकेगु, सामुदायिक ज्याझ्वलय् थःगु विचाःलिसें सक्रिय सहभागिता क्यनेत, घडी स्वयाः ई कनेगु, नगुमा स्वयाः तिथिमिति धायेफुम्ह व बैंक भौचर जायेकाः चेक च्वयेगु याये फयेकेमाः । च्वय्या मापदण्डय् ५० प्रतिशत समकक्षता हासिल याये फुम्हेसित साक्षर घोषणा यायेगु नीति दु ।