
भाषिक व सांस्कृतिक आन्दोलन कथं न्ह्याःगु नेवाः आन्दोलन निरन्तर जारी जुयाच्वंगु दनि । पञ्चायतकालय् नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय मान्यता बीकेत न्ह्याःगु आन्दोलन सांस्कृतिक आन्दोलन जक मखु मूलतः राजनीतिपाखें प्रेरित जूगु आन्दोलन खः । वहे आन्दोलनया लिच्वः धायेमाः २०४६ सालय् जूगु जनआन्दोलनयात उच्चस्तरय् थ्यंकेगु जक मखु राजनीतिक हिउपाः हयेत नं ताःलात ।
राजनीतिक हिउपाः ला वल तर नेवाःतय्सं भाषा जाति समानताया गुगु मुद्दा ल्ह्वनाच्वंगु खः उगु मुद्दायात सम्बोधन यायेगु सवालय् धाःसा राजनीतिक पार्टीया नुगः चकं मजुल । नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय मान्यता बीत तकं राजनीतिक पार्टीत तयार मजू । नेवाःतय्सं न्हूदँ कुन्हु प्रधानमन्त्रीयात हे मूपाहां दयेकाः ज्याझ्वः याःसां प्रधानमन्त्री जूपिंसं सभाय् न्ववायेगु झ्वलय् आश्वासन बीगु ज्या आपालं यात ।
तर कार्यान्वयन धाःसा म्हो हे जक जुल । अथे खःसां नं छुं हे उपलब्धी मजूगु धाःसा मखु तर गुलि जुइमाःगु खः उलि धाःसा मजूगु खँय् मदुम्ह नेवाः न्ह्यलुवा पद्मरत्न तुलाधरं थाय् थासय् धायेगु याना च्वनादीगु खः । अले अज्याःगु सभाय् न्ववायेगु झ्वलय् पद्मरत्नं गुगु खँ धायेगु यानाच्वंगु खः ।
उकिया लिसः बीगु झ्वलय् राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं थःपिनिगु कमजोरी जूगु खः धकाः धायेगु यानाच्वन तर उकियात जिमिसं भिंके धकाः धाःसा गुब्सं धायेगु मयाः । मदुम्ह न्ह्यलुवा भाजु पद्मरत्न तुलाधरया हनेज्या राष्ट्रिय सभागृहय् जूगु इलय् नं थौंकन्हय् नेकपाया छम्ह अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालं न्ववायेगु झ्वलय् पद्मरत्न थः खनाः लय् मताःगु खँ कनादिल ।
खः, राजनीतिक पार्टीतय्सं भाषिक अधिकार, सामाजिक अधिकार, सांस्कृतिक अधिकार, जातीय अधिकारयात न्हापा थःपिंसं विद्रोह यानाच्वंगु इलय् पूवंके धाःगु अज्याःगु मुद्दात राजनीतिक पार्टीतय्सं पूमवंकूगुलिं वय्कः लय्मताःगु खः । जनआन्दोलन धुंकाःया राजनीतिक पार्टी खनाः वय्कः लय्ताये मफु ।
आः गुलि नं आन्दोलनय् कुहां वयाच्वंगु दु अप्वः धइथें स्वयम् पीडित हे जक खनेदु । थ्व आन्दोलनयात पीडिततय्गु जक आन्दोलन दयेके मजिउ । थ्व मूलतः समग्र नेवाःतय्गु आन्दोलन खः, तर अथे धकाः थु्इके फयाच्वंगु मदु ।
तर थौं नेपाःया आदिवासी जनजाति आन्दोलनया सर्वमान्य न्ह्यलुवा जुयाच्वंम्ह पद्मरत्न तुलाधर मदयेधुकाः आः नेवाः आन्दोलन गुकथं न्ह्याकेगु धइगु न्ह्यसः दनाच्वंगु दु । आः नं नेवाःत आन्दोलित जुयाच्वंगु दनि । तर आः जुयाच्वंगु आन्दोलनं नेवाः मुद्दायात स्थापित याये फइगु खः वा मखु धइगु न्ह्यसः धाःसा ब्वलनाच्वंगु दु ।
आः नेवाःतय्सं यानाच्वंगु आन्दोलन धइगु आन्दोलनया रुप काये फयाच्वंगु मदु । थ्व छाय् जुल धइगु न्ह्यसः नं थन ब्वलनाच्वंगु दु ।
खः, आः नेवाः आन्दोलन गतिलाक न्ह्याये मफुगु कारण धइगु नेवाः आन्दोलनया गतिलाःगु नेतृत्व मदयाः खः । पद्मरत्न तुलाधर मदयेधुंकाः छगू कथं धायेगु खःसा नेवाः नेतृत्व शून्य जूवंगु महसुस जुयाच्वंगु जक मखु नेवाःतय्सं न्ह्याकाच्वंगु आन्दोलन स्वयां क्रियाप्रतिक्रिया जक जुयाच्वंगु् दु ।
थुकियात धात्थें आन्दोलनया रुप बीत छम्ह स्यलाःम्ह नेता माः । तर नेवाःतय्सं अज्याःम्ह नेता आः तक लुइके फयाच्वंगु दनि । सतक विस्तार विरुद्ध स्थानीय नेवाःतय्सं आन्दोलन यानाच्वंगु दु । तर थुकिया नेतृत्वय् च्वनाच्वंपिंके थःपिंसं न्ह्याकाच्वनागु आन्दोलन बारे धाःसा स्पष्ट दृष्टिकोण खने मदु ।
सतक विस्तार विरुद्धया आन्दोलनयात धात्थें आन्दोलनया रुपय् गुकथं विकास यायेगु धइगु भिजन मदयेकं जनता आन्दोलनय् कुहां वइ मखु । आः गुलि नं आन्दोलनय् कुहां वयाच्वंगु दु अप्वः धइथें स्वयम् पीडित हे जक खनेदु । थ्व आन्दोलनयात पीडिततय्गु जक आन्दोलन दयेके मजिउ । थ्व मूलतः समग्र नेवाःतय्गु आन्दोलन खः, तर अथे धकाः थु्इके फयाच्वंगु मदु ।
अथेहे स्वनिगःया नेवाःतय्सं द्वलंद्वःदँ न्ह्यवंनिसें सी उना वयाच्वंगु थासय् सी उइके बी मखु धकाः च्यादँ झिदँ न्ह्यः तिनि अन च्वं वःपिंसं पनेगु ज्या यात । तर थुकियात नं नेवाःतय्सं क्रिया वा प्रतिक्रिया बीगु ज्या बाहेक आन्दोलन वा उगु दिप स्थापित यायेगु कथंया ज्याझ्वः याये फयाच्वंगु अवस्था मदु ।
अथेहे थँबहिली आः छायाँदेवी कम्प्लेक्स दयेकूगु थासय् नं न्हापा पुखू दुगु खः । अन पुखू ल्हानाः छेँ दनेगु शुरु जूबलय् नं स्थानीय जनतां सम्पदा नष्ट यानाः छेँ दन धासें उकिया विरोध यानाः सर्वोच्च अदालतय् मुद्दा तकं तयेगु ज्या याःगु खः । तर उकिया लिच्वः नं आः तक छुं वःगु मदु ।
अझ अजू चायापूगु खँ ला छु धाःसां सर्वोच्च अदालतं पुखू ल्हानाः कम्प्लेक्स दयेकेगु ज्या दिकि धकाः अन्तरिम आदेश बिलं तकं कम्प्लेक्स निर्माण यायेगु ज्या निरन्तर न्ह्यानाच्वन । उकियात दिके मफु । खः, कम्प्लेक्स दयेकेगु ज्या न्ह्याकूगु इलय् स्थानीय जनतां विरोध यात । तर उगु विरोधया सः गन थ्यनेमाःगु खः अन थ्यने मफुत ।
अथे धइगु झीगु आन्दोलन सीमित घेराय् लिकुन । कम्प्लेक्स दयेकूगु इलय् थ्व आन्दोलनयात तच्वयेक न्ह्याके फूगु खःसा थौं थज्याःगु परिस्थिति मवइगु खः । तर उकियात नं नेतृत्वया हे सवाल थन न्ह्यःने दं वइ । थौं वयाः झीसं नेवाःतय् समस्यायात दुवाला स्वयेगु खःसा समग्र रुपं नेवाःत विस्थापित जुइगु अवस्थाय् थ्यनेधुंकल ।
थःगु पुस्तांनिसें च्वना वयाच्वनागु छेँ जक मखु । जीवनया अन्त्य लिपा अन्तिम संस्कार याइगु दिपय् तकं झीत थाय् मदइगु अवस्था थ्यनेधुंकल । यदि थुकियात इलय् पनेगु कुतः झीसं मयात धाःसा वा नेवाःतय्सं आः हे संगठित रुपं न्ह्याः वनेगु कुतः मजुल धाःसा निश्चित दु, छगू इलय् नेपाःया गौरव जुयाच्वंपिं नेवाःत स्वनिगलं तनेमालीगु अवस्था वइ ।
थुकिया निंतिं नं आः झी नेवाःतय्सं छगू सक्षम नेतृत्व ल्ययेत हथाय् जुइधुंकूगु दु । अले नेवाः आन्दोलनयात मुक्कं राजनीतिक पार्टीया कार्यकर्ता जुयाः मखु नेवाः जुयाः आन्दोलनय् कुहां वयेमाःगु आवश्यकता थौं जुयाच्वंगु दु ।
मखु, नेवाःत आः नं थःपिनिगु मुद्दा व अधिकारया सवालय् सचेत मजुइगु खःसा थौं चाबहीया दिपय् गुकथं आप्रवासीतय्सं अन्तिम संस्कार याके बीमखु धकाः न्ह्यःने वल, थ्व मेथाय् नं मजुइ धाये फइगु अवस्था मदु । थौं स्वनिगःन्यंकंया नेवाःतय् अवस्था बिस्कं मखु । पीडा छगू हे खः तर झी पीडा छगू हे ज्वनाः नं ब्यागलं ब्यागलं जुयाच्वन ।
LEAVE YOUR COMMENTS