ने. सं. ११४४ चौलाथ्व दशमी -

बुंगद्यःया रथ चीगु ज्याय् न्हू पुस्ता

देय्या हे दकलय् ताःहाकःगु जात्राकथं कयातःगु बुंगद्यःया जात्रा थुगुसी धाःसा याकनं सिधइगु जुयाच्वंगु दु । झण्डै निला वा व स्वयां नं ताःहाकः न्ह्याइगु जात्रा थुगुसी धाःसा याकनं क्वचायेत्यंगु दु । वंगु बैशाख ४ गते द्यः रथय् बिज्याकाः शुरु जूगु बुंगद्यःया जात्रा थुगुसीइ थ्व हे बैशाख ३० गते सिधइगु साइत पिहां वयेधुंकूगु दु ।

यदि आः ज्याउलापि सालीगु इलय् रथय् छुं समस्या मवल धाःसा थुगुसी याकनं जात्रा सिधइ । खतुं थुगुसी बुंगद्यःया खः तसकं बांलाःगु व बल्लाक दयेकातःगुलिं अज्याःगु छुं नं कथंया समस्या मवइगु जात्रालिसे स्वापू दुपिंसं धया वयाच्वंगु दु । खतुं बुंगद्यःया खः दयेकीगु कच्चा जुइगुलिं हे रथ सालेत समस्या जूगु खँ पिहां वयाच्वनीगु खः ।

आः वयाः बुंगद्यःया रथ दयेकेगु ज्याय् न्हू पुस्ता नं सक्रिय जुया वयाच्वंगु दु । बुंगद्यः व वया नापं सालीगु मीननाथया रथ चीगु ज्याय् न्हू पुस्ता नं सक्रिय जुया वयाच्वंगु दु । बुंगद्यः व मीननाथया खँ चीगु ज्या याना वयाच्वनादीम्ह चिरिकाजी महर्जनं थुगु ज्या आः वयाः वय्कःया काय व काय्चापिंत स्यनेगु व ग्वाहालि कायेगु याना वयाच्वनादीगु दु ।

बुंगद्यःया जात्राया निंतिं रथ तयार यायेगु ज्याय् सिँया ज्या सिधयेधुंकाः बाय्म्वलं चीगु ज्या यंवाःतय्सं याःगु खः । यंवाःतय्सं पुस्तौनिसें थ्व ज्या याना वयाच्वंगु दु । उमेरया कारणं नं थौंकन्हय् चिरिकाजी महर्जन रथया च्वय् गयेगु आँट मदया वनेधुंकूगु वय्कलं कनादी । वय्कलं धयादी, ‘जिपिं थेंज्याःगु उमेर वनेधुंकूपिं ज्याथपिंसं स्यनेगु व ल्याय्म्हत गयेगु खः ।’ वय्कःया पूर्खापिंसं नं थ्व ज्या याना वयाच्वंगु खः ।

वय्कःया परिवारय् वय्कःया बाज्या व कका रथ चीगु झ्वलय् रथ कुतुं वयाः घाःपाः जूसां वय्कःपिंसं थ्व ज्या धाःसा आतकं याना वयाच्वनादीगु दु । वय्कलं धयादिल, ‘आतक नं ज्या यायेगु जोश उलि हे दु, म्हो जूगु मदुनि ।’ ‘थःपिनिगु परिवारं हे याना वयाच्वंगु ज्या जूगुलिं थःपिंसं नं यायेबलय् न्ह्यइपुसे हे च्वं । बुंगद्यःया जात्राया इलय् जुइगु ज्यायात रकमेतय्सं उत्सवया रुपय् कायेगु यानाच्वंगु दु’, वय्कलं धयादी । बुंगद्यःया रथ चीगु निंतिं गुम्ह यंवाःया दरबन्दी दु ।

बुंगद्यःया जात्राया तयारी यायेगुनिसें कयाः जात्राज्वःछि थीथीकथंया ज्याय् आवद्ध जुयाच्वनीपिं थुपिं बुंगद्यःया ज्या याये खंगुलिं हे लय्ताः । परम्परानिसें हे बुंगद्यःया रथ दयेकेगु थीथीकथंया ज्याय् बिस्कं बिस्कं जातयात जिम्मेवारी बियातःगु दु । बुंगद्यःया सेवकयात गुथि संस्थानया भाषाकथं रकमे धाइगु खः ।

उकी मध्ये खुम्हेसिनं ज्यालां ज्या यानाः मुक्कं झिंन्याम्हेसिनं मीननाथया रथ चीगु ज्यातकं याना वयाच्वंगु दु । इमिगु खान्कीया रुपय् छुं जग्गा धाःसा मदु ।वय्कलं न्ह्यःने धयादी, ‘असुरक्षित जूसां नं बुंगद्यःया इतिहास ल्यंकातये निंतिं ज्या याना वयाच्वनागु दु ।’बुंगद्यःया जात्राया तयारी यायेगुनिसें कयाः जात्राज्वःछि थीथीकथंया ज्याय् आवद्ध जुयाच्वनीपिं थुपिं बुंगद्यःया ज्या याये खंगुलिं हे लय्ताः ।

परम्परानिसें हे बुंगद्यःया रथ दयेकेगु थीथीकथंया ज्याय् बिस्कं बिस्कं जातयात जिम्मेवारी बियातःगु दु । बुंगद्यःया सेवकयात गुथि संस्थानया भाषाकथं रकमे धाइगु खः । इपिं मध्ये आपाःसिया नामय् न्हापा जग्गा दुगु खः । इपिं थःपिंसं हे म्हय्पाखें कुत बुझे याना काइगु खः । थौंकन्हय् गुलिखे जग्गाय् रैकर जुइधुंकूगु दु । रैकर मजूनिगु गुलिखे जग्गा रकमे थःपिंसं व गुलिखेलय् ज्याकुथिं हे कुत बुझे यानाच्वंगु दु ।

ज्याकुथिं रकमेतय् निंतिं खान्की उपलब्ध याना वयाच्वंगु दु । जग्गा दुपिं व मदुपिंसं थःपिंसं याना वयाच्वंगु ज्याय् गर्व यायेगु यानाच्वंगु दु । पुर्खां कःघाना वयाच्वंगु संस्कृतियात ल्यंकातयेगु ज्याय् थःपिं नं लगे जुइखंगुलिइ हे इमिसं गर्व यायेगु यानाच्वंगु दु । बुंगद्यःया जात्राया निंतिं म्येय् स्यायेगु ज्या याना वयाच्वनादीम्ह ८७ दँ दयेधुंकूम्ह भोसी शाहीं आतक नं थ्व ज्या याना वयाच्वनादीगु दु ।

वय्कः थम्हं भासं थुगु इलंनिसें थ्व ज्या याना वयाच्वनादीगु खः । द्यःया ज्या याये खंगुलिं थः लय्ताःगु वय्कलं धयादी । ‘द्यःया ज्या यानाः हे सी दत धाःसा तसकं आनन्द जुइ’ वय्कलं धयादी । महर्जनया न्हू पुस्तां रथ चीगु ज्या याना वया च्वं थें शाही लिपा वय्कःया हे सन्तानं थ्व ज्या याइ । ज्या याःगु वापत जग्गा मदुसां नं पारिश्रमिक कयाः थ्व ज्या याना वयाच्वनादीगु दु ।

नेपाल पञ्चांग निर्णायक समितिया दुजःतकं जुयाच्वनादीम्ह दैवज्ञ ज्योतिष कीर्तिमदन जोशीया परिवारं बुंगद्यःया जात्राया निंतिं साइत स्वयेगु याना वयाच्वनादीगु दु । वय्कःया अबु, वय्कः लिपा आः वय्कःया किजां साइत स्वयेगु ज्या यानादी । गणक, च्वमि, न्यनामि व स्वकुमि यानाः प्यम्ह ज्योतिषया दरबन्दीया व्यवस्था गुथि संस्थानं यानातःगु दु ।

अथे खःसां ताःई न्ह्यःनिसें निम्हेसिनं जक थ्व ज्या याना वयाच्वंगु दु । थःत लुमंकथं खान्कीया जग्गा धाःसा मदुगु जोशीं कनादी । थःगु पुस्तां याना वयाच्वंगु ज्याय् थःलिपाया पुस्तां थ्व ज्या त्वःतीगु जकं खःला धइगु ग्याःचिकु धाःसा वय्कःयाके दु । वय्कलं धयादी, ‘थौंया ल्याय्म्ह पुस्तायाके पश्चिमा संस्कृतिया प्रभाव अप्वया वनाच्वंगु दु, झीसं थःगु संस्कृतिप्रतिया मोह कुहां वइगु ज्या याये मजिउ ।’

गुथि संस्थानया यल शाखायअ अधिकृत शैलेन्द्र पौडेलं थः अबु बाज्यापिंसं याना वयाच्वंगु ज्या त्वःते मजिउ धइगु भावना रकमेतय्के दुगु धयादी । क्वःछिनातःगु जात व व हे परिवारया दुजःपिंसं जक बुंगद्यःया ज्या याये दइ । वय्कलं न्ह्यःने धयादी, ‘उकिं नं यक्वसिनं ज्या याये खंगुलिं सम्मानित जूगु महसुस तकं यायेगु याइ ।’

अध्ययन वा रोजगारीया निंतिं विदेश वनाच्वंपिं गुलिखे धाःसा ज्या यायेत्ययेकाः लिहां वयेगु नं यानाच्वंगु दु । रकमेतय्त इमिगु ज्याया लिधंसाय् पारिश्रमिकया व्यवस्था यानातयागु वय्कलं धयादी । दछियंकं यक्व ज्या यायेमाःपिंत यक्व व म्हो ज्या यायेमाःपिंत म्हो पारिश्रमिकया व्यवस्था जुइ । रकमेतय्त जाकि, बजि, चि, हलू, पालु, ला लगायतया खान्कीया व्यवस्था तकं गुथि संस्थानं याना वयाच्वंगु दु ।

बुंगद्यःया सीमित स्रोतपाखें खर्च यायेमाःगु बाध्यता दुगु संस्थानया पौडेलं कनादी । बुंगद्यःया नामय् दुगु जग्गामध्ये तैनाथी जग्गां गुथिं अप्वः आम्दानी यायेफइ । वय्कलं धयादी, ‘गुलिखे जग्गा गन दु धइगु तकं सीके फुगु मदुनि । गुलिं सी दुसां दर्ता जुइ ल्यं दनि । अले गुलिं जग्गाया ला आम्दानी तकं काये फयाच्वंगु मदु । रकमेत सकसिगुं जिम्मेवारी बिस्कं बिस्कं जुइ ।

साइत स्वयेगु ज्या ज्योतिष, पुजा याइपिं पांजु, स्वां छाइपिं गथु, रंग छीपिं न्यकूयात जिम्मा बियातःगु दु । अथे हे थलबल छाइपिं कुम्हाः, रथ सालेत निर्देशन बीपिं सेसे बाज्या, जा थुइपिं सुवाः, सिँया ज्या याइपिं बाराहि खः । थुकथं हे यंवाःतय्सं रथय् बाय्म्वलं चीगु, घःकू नं रथ नियन्त्रण यायेगु याइ । गुथि संस्थानं थ्व सकतां ज्या याइपिं रकमेया बिस्कं बिस्कं ल्याखय् दरबन्दीया व्यवस्था यानातःगु दु ।