ने. सं. ११४४ कौलाथ्व सप्तमी - फूलपाती

सहकारीइ खनेदूगु समस्यां सहकारी आन्दोलनया औचित्ययात क्वत्यले फइमखु : उपप्रधान व अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेल

उपप्रधान व अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेललिसे राससपाखें काःगु अन्तर्वार्ताया सम्पादित अंश ।

देय्या समग्र अर्थतन्त्रयात छिं गथे स्वयादी ? आःया अवस्था छु खः ? समस्या गन दु ?
– नेपाःया अर्थतन्त्र आः दबाबय् लानाच्वंगु दु । छुं आर्थिक सूचकत नकारात्मक दु । समग्र माग म्हो जूगु दु । राष्ट्रिय उत्पादन म्हो जुजुं वनाच्वंगु दु । थुकिया लिच्वः रोजगारीइ लाःगु दु । लक्ष्य कथं राजश्व संकलन जुइ फयाच्वंगु मदुनि । झीसं पूँजीगत खर्च सन्तोषजनक रुपं याये फयाच्वंगु मदु । समग्र नेपाःया अर्थतन्त्रय् आः दबाब लाःगु दु । देय्यात थ्व अवस्थां पिने हयाः अर्थतन्त्रयात चले याकेगु आवश्यक दु, अले अर्थतन्त्रय् न्ह्यागु हे समस्या खनेदत धाःसां हरेक समस्याय् दुहां वनाः उकिया समाधान मालाः न्ह्याः वनेगु आवश्यक दु । आःया मू हाथ्या धइगु शिथिल अर्थतन्त्रयात गतिशील व व्यवहारिक दयेकेगु खः । थुकिया निंतिं अर्थतन्त्रया फुक्क क्षेत्रय् दुगु समस्याया समाधान मालेगुलिइ झीसं ध्यान केन्द्रित यायेमाः ।

निजी क्षेत्र अर्थतन्त्रया छगू महत्वपूर्ण स्तम्भ खः । सरकारं गुकथं निजी क्षेत्रलिसे सहकार्य व समन्वय यायेगु कुतः यानाच्वंगु दु ? आर्थिक मन्दीया थ्व इलय् आम नागरिकया मनोबल थकायेगु गुकथं ? सरकारया योजना छु दु ?
– निजी क्षेत्र झीगु अर्थतन्त्रया छगू महत्वपूर्ण जग खः । निजी क्षेत्रया मनोबल अप्वयेकेगु, उत्पादनयात उत्तेजित यायेगु व समग्र अर्थतन्त्रयात व्यवहारिक दयेकेगु थ्व इलय् महत्वपूर्ण प्राथमिकता खः । जिं अर्थ मन्त्रालयया जिम्मेवारी कायेधुंकाः निजी क्षेत्रलिसे नियमित रुपं संवाद यानाच्वनागु दु । उमिसं छु छु समस्या फयाच्वंगु दु, समस्या समाधान यायेत निजी क्षेत्रं छु अपेक्षा यानाच्वंगु दु व उगु अपेक्षा पूवंकेगु सम्भव दु कि मदु धयागु दृष्टिकोणं नियमित रुपं सम्पर्क यानाच्वनागु दु । थुकियात समाधान यायेगु कुतः बुलुहुं न्ह्याः वंगु दु ।
नेपाल राष्ट्र बैंकं छुं दिं न्ह्यः चालु दँया मौद्रिक नीति सार्वजनिक याःगु दु । अर्थतन्त्रलिसे स्वापू दुगु मौद्रिक क्षेत्रया समस्या समाधान यायेत मौद्रिक नीतिं तःधंगु ल्याखय् भूमिका म्हितूगु दु । समग्रय् धायेगु खःसा सरकार निजी क्षेत्रया विश्वसनीय अभिभावक खः धइगु सन्देश बी मास्ति वः । आःया प्रतिनिधिसभापाखें दयेके फइगु सशक्त व स्थिर सरकार थ्वहे खः । ताःहाकःगु इतिहास दुगु व व्यवस्था हिलेगु ज्याय् योगदान बिउगु निगू तःधंगु दल जानाः सरकार गठन याःगु दु । पञ्चायत व राजतन्त्र अन्त्य यायेत ल्वाःगु निगू पुलांगु दल नेपाली कांग्रेस व नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले) आः सरकारय् दु । थ्व सरकारं राजनीतिक अस्थिरताया कारणं अर्थतन्त्रय् लिच्वः लाके बीमखु धइगु सन्देश बियाच्वंगु दु । सरकारं निजी क्षेत्रयात उत्पादन व लगानीइ केन्द्रित जुइत प्रोत्साहित याइ । थ्व सरकारं अभिभावकत्वया भूमिका म्हिताच्वंगु दु धयागु भावना निजी क्षेत्रयात नं थ्यंके मास्ति वः ।

बजेट विनियोजन यथार्थवादी मजू, विकास निर्माणया ज्या इलय् क्वचाये मफयाच्वंगु व लागत अप्वया वनाच्वंगु, ग्यारेन्टी स्रोत दुगु आयोजनाया नितिं कम बजेट प्रस्ताव यायेगु व न्हूगु आयोजनाया निंतिं थप बजेट प्रस्ताव यायेगु प्रवृत्ति दु । थुपिं समस्या समाधान यायेत सरकारं गुकथं ज्या याइ ?
– गज्याःगु आयोजना वा कार्यक्रमय् स्रोत साधन सुनिश्चित यायेगु वा मयायेगु, छाय् यायेगु वा छाय् मयायेगु धयागु बारे स्पष्ट दृष्टिकोण ज्वनाः न्ह्याः वनेमाल । दच्छिया दुने पूवंके मफइगु, तर परियोजना दयेकेमाःगु अवस्थाय् झीसं बहुवर्षीय परियोजना कथं न्ह्याः वनेगु यानाच्वना । थज्याःगु बहुवर्षीय परियोजनाय् स्रोत साधन विनियोजन यायेबलय् झीसं ध्यान बीमाःगु खँ छु धाःसा उगु योजना वा कार्यक्रम झीगु नितिं आवश्यक जुइफु, तर व झीगु क्षमता दुने दु लाकि मदु धकाः स्वयेमाः । असीमित ल्याखय् बहुवर्षीय परियोजनाया निंतिं स्रोत सुनिश्चित यायेगु झ्वलय् तःधंगु धलः तयार यायेगु, तर स्रोत साधनया व्यवस्थापन याये मफयाः कार्यान्वयनय् वने मफयाच्वंगु अवस्थाय् दु । न्हापा खने दयाच्वंगु थ्व दुःखया अवस्था आः हे अन्त्य यायेमाः । उकिं स्रोतयात मिखा तिस्सिना जाँच यायेगु अभ्यासय् वने मज्यू । पर्याप्त अध्ययन जूगु, बांलाःगु प्रतिफल बीगु, राष्ट्रिय महत्व व प्राथमिकता दुगु परियोजनायात राज्यया सामथ्र्य दुने च्वनाः स्रोत साधन विनियोजन यायेगु विधिपाखे वनेमाः । स्रोत साधनया बारे बिचाः मयासे व परियोजनाया महत्व व प्राथमिकताया विश्लेषण मयासे स्रोत साधन सुनिश्चित यायेबलय् झीगु सीमित स्रोत साधनया उचित उपयोग सुनिश्चित जुइमखु । झीगु स्रोत साधनया सीमायात ध्यानय् तयाः अधिकतम प्रतिफल बीगु थासय् स्रोत परिचालन यायेमाः । झीसं उकथंया वितरण कौशलता क्यनेमाः ।

बजेटय् अर्थतन्त्र सुधारया नितिं बांलाःगु योजना व ज्याझ्वःत दुसां कार्यान्वयनय् धाःसा चुनौति दु । चालु दँया बजेट कार्यान्वयनय् छु छु हाथ्या खनेदत ?
– चालु दँया बजेट कार्यान्वयनया निंतिं स्रोत साधनया प्रबन्धन व व्यवस्थापन झीगु नितिं छगू हाथ्या खः । वंगु दँय् जिमिसं यानागु राजस्वया प्रारम्भिक अनुमान, संशोधित अनुमान व वास्तविक प्राप्ति दथुइ तःधंगु अन्तर दु । वंगु दँय् वःगु वास्तविक राजस्वया तुलनाय् चालु दँया निंतिं क्वःछिनातःगु राजस्व वृद्धि लक्ष्य थ्यंमथ्यं ३० प्रतिशत दु । आम्दानीया थ्व लक्ष्य पूवंके उलि अःपु मजू । उकिया नितिं यक्व हे मेहनत यायेमाली । राजस्व संकलनया लक्ष्य तसकं महत्वाकांक्षी व तःधं । अन्तर्राष्ट्रिय, क्षेत्रीय व राष्ट्रिय अवस्थायात नं स्वयेमाः । न्हापा न्हापा झीसं यानागु करदर संशोधनया विश्लेषण यायेमाःगु आवश्यकता जिं खनागु दु । थुकिया नापनापं राजस्व प्रशासनया प्रभावकारी संचालन नं आवश्यक जू । लक्ष्य कथं राजश्व मुंकेत गन गन असफल जुल धयागु स्वयेमालीगु जुइ । गन चुहावट दु धकाः मालेमाली । थुकियात नियन्त्रण यायेत होस यायेमाः । स्वदेशी उत्पादनयात प्रवद्र्धन यानाः राजश्व लक्ष्य प्राप्त यायेमाः ।

लिपांगु इलय् विश्वन्यंकं अन्तर्राष्ट्रिय ग्वाहालि परिचालन यायेगु ज्याय् संकुचन जूगु दु । झीसं थःगु आवश्यकता व प्राथमिकताया आधारय् अन्तर्राष्ट्रिय ग्वाहालि स्वीकार यायेमाः अले उकिया नितिं झीसं थःगु क्षमता विकास यायेमाः । थुगु ल्याखं झीगु क्षमता अप्वयेकेगु व अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्यया दायरा विस्तार यायेगु हाथ्या झीके दु । मेगु खँ झीगु सामान्य खर्च व अनिवार्य दायित्वय् तःधंगु ल्याखय् ध्यबा फ्यायेमालाच्वंगु दु । आन्तरिक राजस्वपाखें साधारण खर्च पूवंके माःगु अवस्थाय् थ्यनेधुंकल । सार्वजनिक त्यासा व वित्तीय प्रणालिइ दायित्व निरन्तर रुपं अप्वया वनाच्वंगु दु । पूँजीगत खर्चया ल्याखं भौतिक पूर्वाधार व विकास निर्माणया निंतिं योजना व ज्याझ्वलय् पर्याप्त बजेटया व्यवस्था याये थाकुया वनाच्वंगु दु ।

मेगु हाथ्या धयागु झीगु योजना व ज्याझ्वःया निंतिं माःगु स्रोत साधनया ब्यवस्थापन यायेगु खः । स्रोत साधनया व्यवस्थापन यायेधुंकाः नं उगु योजना व ज्याझ्वःयात प्रभावकारी रुपं कार्यान्वयन यायेगु वातावरण दयेकेमाः । अध्ययन हे मयाःगु व तयारी हे मयाःगु गुलिखे परियोजना नंं बजेटय् दुथ्याकातःगु दु । उकियात गुकथं कार्यान्वयन यायेगु धयागु नं विश्लेषण यायेमाःगु आवश्यकता दु । समग्रय् स्रोत व्यवस्थापनया दृष्टिकोणं, अन्तर्राष्ट्रिय ग्वाहालि परिचालन यायेगु ल्याखं, निर्धारित योजना व ज्याझ्वःत कार्यान्वयन यायेगु ल्याखं नं हाथ्यात दु । क्वःछिनातःगु राजश्व संकलन लक्ष्य पूवंकेत राजस्व प्रशासनयात चुस्त यायेमालीगु जूगु दु । आम्दानीया स्रोत बांलाक पहिचान यानाः करया दायरा विस्तार यायेमाः । विकास साझेदार व दातृ निकायतय्सं दकलय् न्हापां थःगु नुगः चायेकाः ग्वाहालि यायेत इनाप यायेगु क्षमता विकास यायेमाः ।

सरकारी राजश्व संकलन लक्ष्यसिबें यक्व हे क्वय् लाःगु दु । लक्ष्य कथं त्यासा व अनुदान मुंके मफुनि । सरकारं आन्तरिक ऋण यक्व थकायेवं निजी क्षेत्रं ऋण परिचालन यायेगु उलि थाय् ल्यं दइमखु । छिं थुगु समस्यायात गथे यानाः सम्बोधन यानादी ?
– सार्वजनिक ऋणया हकय् झी गुलि फु उलि होशियार जुइमाः । सार्वजनिक ऋण, विशेष यानाः आन्तरिक ऋणया आकार अप्वयेके मबीत झीसं होशियार जुइमाःगु दु । सरकारं यक्व आन्तरिक ऋण अप्वयेकीबलय् बजारय् तरलताया अभाव जुइफु वा निजी क्षेत्रय् वइगु ऋणया दायराय् संकुचन जुइफु धइगु खँय् नं ध्यान बीमाःगु आवश्यक दु । जिमिसं बियाच्वनागु खँ धइगु बजेटं क्वःछ्यूगु सीमा दुने सार्वजनिक ऋण परिचालन यायेगु खः । परिस्थितिया आधारय् सीमा निर्धारण यानातःगु दु, अले परिस्थितिया आवश्यकताय् ध्यान बीगु जुइ । जिमिगु ध्यान आन्तरिक ऋण स्वयां नं अन्तर्राष्ट्रिय व विदेशी ग्वाहालि, सहुलियत ऋणय् केन्द्रित जुइमाः धइगु खः

लघुवित्त व सहकारी क्षेत्रय् खनेदुगु समस्या समाधान यायेत सरकारं गुज्वःगु पहल याइ ?
– लघुवित्त क्षेत्रय् खनेदूगु समस्या ज्यंकेत कुतः जुयाच्वंगु दु । विशेष यानाः त्यासा बीगु व त्यासा म्हयेगु खँय् समस्या खनेदूगु दु । जिं स्वयेबलय् लघुवित्त क्षेत्रय् खनेदूगु समस्यात यक्व हद तक समाधान जुइगु दिशाय् वंगु दु । सहकारी क्षेत्रय् धाःसा भचा जटिल व थाकुगु खनेदु । सहकारी क्षेत्रय् खनेदूगु गुलिखे समस्यां सहकारी आन्दोलनया औचित्यययात कयाः न्ह्यसः तयाच्वंगु दु । व पाय्छिगु खँ मखु । सहकारी क्षेत्रय् खनेदूगु समस्यां सहकारी आन्दोलनया औचित्ययात क्वत्यले फइमखु । समस्या गन दु अन दुहां वनाः समाधान यायेमाः । सहकारीइ खनेदूगु विकृतियात समाधान यानाः सहकारी आन्दोलनयात सशक्त व प्रभावकारी यायेमाः । थुकियात झीगु अर्थतन्त्रया छगू महत्वपूर्ण स्तम्भया रुपय् प्रवद्र्धन यायेमाः । सहकारी सहकार्यय् आधारित जुइ, सह लगानीइ आधारित जुइ । उकिं हे उपिं थःथम्हं नियमन यानाच्वंगु दु । थ्व हे आधारय् संचालन याइ । लिपांगु इलय् आत्मनियमनं जक ज्या मवः । स्वनियमनया नापनापं नियामक व्यवस्था, कानुनी व संरचनात्मक व्यवस्था नं आवश्यक जूगु महसुस जूगु दु गुकिं यानाः विकृति व विसंगति खनेदइमखु, बचत याइपिं पीडित जुइमखु । सहकारीइ खनेदुगु समस्या समाधान यायेगु कोणं बिचाः यायेबलय् नियमनया निंतिं कानूनी व्यवस्था हे आःया समाधान खः ।

सहकारीया समस्याया समाधान थ्व हे खः धइगु कोणं सहलह न्ह्याःगु दु । सहकारी आन्दोलन दुने खनेदूगु विकृतियात नियन्त्रण व नियमन यायेत नियामक व्यवस्था यायेमाःगु दु । कानूनी ब्यवस्था यायेमाः ।
तरकारी मियाः मजदुरी यानाः सहकारीइ बचत याःपिं बचतकर्तात थौंकन्हय् दकलय् अप्वः पीडा व दुःखय् लानाच्वंगु दु । उमिगु मागयात गुबलय् तक सम्बोधन याइ ?
सहकारी क्षेत्रय् खनेदूगु थ्व समस्यायात सम्बोधन यायेगु नितिं सरकारं फयांफछि याकनं प्रभावकारी व परिणाममूलक कुतः न्ह्यःने यंकी । जिपिं लिबाकेगु पक्षय् मदु । जिमिसं याकनं हे प्रभावकारी जुइगु कुतः याये । नियमावलीया व्यवस्था यानाः वास्तविक अर्थय् सहकारी प्रवद्र्धन यायेगु ज्याय् सरकार न्ह्याः वनी ।

न्हूगु सरकार वयेधुंकाःया दिनय् शेयर बजारय् छुं भचा आशा खनेदूगु दु । थ्व स्वाभाविक खः ला ?
– प्रधानमन्त्रीं संसदपाखें हे शेयर बजाः सम्बन्धी महत्वपूर्ण अभिव्यक्ति बियादीगु दु । थौंकन्हय् शेयर बजारय् गुगु कथंया उत्साह खनेदयाच्वंगु दु, उकिया निंतिं सरकारया नीति, दृष्टिकोण, प्रधानमन्त्रीया महत्वपूर्ण भाषण व अभिव्यक्ति हे जिम्मेवार खः धइगु जिगु विश्वास दु । उत्साहया ल्यूनेया मू हुनि थ्व हे खः । जिं अर्थ मन्त्रालय कःघानागुलिं जिगु नां नं वल जुइ, तर मुख्य रुपं सरकारया नीति व प्रधानमन्त्रीया अपील व सम्बोधन हे मुख्य जिम्मेवार खः । आम लगानीकर्तातय्सं थ्व सरकारयात विश्वास याःगु दु । थ्व सरकारं छुं नं कथंया अपरिपक्व निर्णय याइमखु धयागु विश्वास लगानीकर्तायाके दु । जिमिसं धयाच्वनागु दु कि शेयर बजाः धयागु अर्थतन्त्रया न्हाय्कं खः । नीतिगत स्थिरता व राजनीतिक स्थिरता सुनिश्चित यानाः थ्व सरकार न्ह्याः वनी धयागु विश्वास दु । सरकारंं पूँजी बजाःयात अनुशासित, मर्यादित व पारदर्शी रुपं न्ह्यःने यंकी । छुं नं कथंया अदृश्य व्यापार मजुइमा, अनियमितता मजुइमा धकाः परिपक्व ढंगं न्ह्यःने यंकेमाः धयागु सरकारया धारणा दु । सुं नं लगानीकर्ता पीडित मजुइमा अले लगानी डुबे मजुइमा धकाः होशियार जुइमाः