नेवाः पुर्खापिनि काब्यिक जीवनी

केदारमान झी राष्ट्र शान
कवि ‘ब्यथित’ नामं जगन्यंक जाःम्ह ।

सासः पतिं हे
मांदे लुमंकाः
नकतिनिगु बैसं
अन्याय खंकाः
जीवन दुयाः हे ह्वानाक्क च्याःम्ह
राणा कुशाषण वांछ्वय्त न्ह्याःम्ह
केदारमान झी राष्ट्र शान
कवि ‘ब्यथित’ नामं जगन्यंक जाःम्ह ।

लाखय् लसिं थें
महिताःत खानाः
कुन वैत सर्बय्
फुक हरण यानाः
उगु जेल कष्टं कवि जन्म काःम्ह
झी चित्तधरया मतिनां नस्वाःम्ह
केदारमान झी राष्ट्र शान
कवि ‘ब्यथित’ नामं जगन्यंक जाःम्ह ।
न्हू–काब्यस्वां वं
ह्वय्कालि ‘छ्वास’
पिभ्यगः व सी वसतं
ब्वल समाज
न्हापांम्ह कुलपति प्रज्ञाय् दुचाःम्ह
कुबियाः च्वसापासा नं थकाःम्ह
केदारमान झी राष्ट्र शान
कवि ‘ब्यथित’ नामं जगन्यंक जाःम्ह ।

वं फःगु घाःपाः
अझ नं मलंनि
वं ब्वःगु लँय् झी
अझ नं मथ्यंनि
उतिग्यंक धंकाः फुक जाति ज्यान
नेपाल मंकाः देय् ज्याय् नु धाःम्ह
केदारमान झी राष्ट्र शान
कवि ‘ब्यथित’ नामं जगन्यंक जाःम्ह ।

लोककवि जकःमिया याकनं पिदनेत्यंगु नेवाः महारथिपिनिगु काव्यिक जीवनी सफू ‘पुर्खाया पलाः ख्वाँय्’ पाखें ।)

मां पद्मकुमारी व अबु सूर्यमान श्रेष्ठया क्वखं विक्रम संवत् १९७१ कार्तिक शुक्लपक्ष कुन्हु सिन्धुपाल्चोक जिल्लाया बाँसवारी गामय् कवि केदारमान ब्यथितया जन्म जूगु खः । वय्कलं न्हापा थःगु नांया लिउने श्रेष्ठ हे तयादीगु खःसा लिपा साहित्यिक कुनांकथं ‘ब्यथित’’ तयादीगु खः । देय् दुनेया दक्व भाय् व साहित्यया विकास गुलि जुइ उलि हे नेपाःया विकास जुइ धइगु उच्च बिचाः ज्वनाः वय्कलं थःगु साहित्यिक व राजनैतिक जीवन न्ह्याकादीगु खः ।

वय्कलं औपचारिक शिक्षा यक्व काये मखंसां स्वअध्ययन यानाः साहित्य, राजनीति व दर्शन विषयस दुग्यंक ज्ञान कयादीगु दु । ल्याय्म्ह वैंसंनिसें राजनैतिक चेतना दुम्ह वय्कलं राजनैतिक जीवनं हे साहित्य ख्यलय् पलाः छिनादीगु खः ।
वय्कः वि.सं. १९९४ सालय् शुक्रराज ‘शास्त्री’ जोशीं नीस्वंगु नागरिक अधिकार समितिया संगठन मन्त्री खः ।

थ्व समितिइ न्ह्यचिउगु कारणं वय्कःयात वि.सं. १९९८ सालया राजनैतिक काण्डय् सर्वश्व हरण यानाः झिंप्यदँया जेल सजाइँ घोषणा यानाः राणा सरकारं कुंगु खः । वय्कलं जेलय् च्वँच्वं झी कवि चित्तधर ‘हृदय’ व सिद्धिचरणपिनिगु प्रेरणा कयाः काब्य ख्यलय् न्ह्यचिलादीगु खः । वय्कलं जेलय् च्वँच्वं यक्व हे काब्य कृति सृजना यानादीगु दु ।

वय्कःया न्हापांगु कृति ‘बीरबहादुरया छद्म’ नांगु निबन्ध खःसा कविताय् वय्कःया न्हापांगु कृति ‘अभिसारनी’ गीतिकाब्य खः ।
वि.सं. २००२ सालय् जेलं पिहां वये धुंकाः नं वय्कः राजनीतिया लिसेलिसें साहित्य ख्यलय् अतिकं सक्रिय जुयादीगु खः । ‘प्रतिक्षा’, ‘दिवस चित्र’, ‘ख्वबिं प्याःगु म्येँ’ व ‘छ्वास’ वय्कःया मूवंगु नेपालभाषाया कृति खः ।

थुकी मध्ये ‘छ्वास’ कविता मुना सपूm नेपालभाषा काब्यया छगू मूवंगु कृति जूवंगु दु । सनेट काब्य धाःया थ्व न्हूगु काब्य सृजना यानाः वय्कलं नेपालभाषाया काब्य धुकूतिइ तःधंगु योगदान यानादीगु दु । ‘छ्वास’ झीगु जन्म व मृत्युनाप स्वानाच्वंगु तसकं महत्वपूर्णगु संस्कार खः । नेवाः संस्कार कथं जन्म जुइबलय् पिभ्यगः व मृत्यु जुइबलय्या सी वसः छ्वासय् वायेमाः । थ्व हे संस्कार मू प्रतिक दयेकाः सृजना याःगु थ्व काब्यं नेवाः दर्शनया मू मर्म न्ह्यब्वयादीगु दु ।

वय्कलं रामायण महाकाब्य निगू सर्ग च्वयाः सन् १९९१ स ऋतु पतिइ पिथनादीगु खः । तर थ्व महाकाब्य वय्कलं पूवंक च्वयादीगु खने मदु । वय्कलं खय् भासं झिंन्हय्गू काब्य कीर्ति च्वयादीगु खने दु । खय् भासय् वय्कःया नां जाःगु कीर्ति संगम, २००८ सालको कविता, प्रणव, त्रिवेणी, रस त्रिफला, मेरो सपनामा हाम्रो देश र हामी आदि खः । अथे हे हमारा देश हमारा स्वप्न, त्रयी व अग्नि श्रृंगार वय्कःया हिन्दी काब्य कृति खः ।

वय्कलं ‘सेलेक्टेड पोइम्स’ नामं अंग्रेजी भासं नं थःगु कविता मुना सपूm पिदनादीगु दु । जन्म सिन्धुपाल्चोकय् खःसां लिपा दयेकूगु येँया ज्याथा त्वालय् च्वंगु छेँय् वय्कःया साहित्यिक जीवन अप्वः न्ह्याःगु खने दु । ज्याथाया थ्व छेँया नां ‘कवि कुथिर’ खः । सिँ गोदामय् तःदँ तक कारिन्दा जुयाः ज्या यानादीम्ह वय्कः वि.सं. २०२६ सालय् नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठानया न्हापांम्ह कुलपति जुयादीगु खः ।

थ्वयां न्ह्यः प्रतिष्ठानया कुलपति जुजु जक जुइगु खः । वि.सं. २०३५ सालय् वय्कः राजसभा परिषद्या दुजः नं जुयादिल । वय्कः वि.सं. २००९ सालय् शिक्षा सहायक मन्त्री, लिपा थीथी इलय् निर्माण, संचार, यातायात, नहर व विद्यृत मन्त्री जुयादीगु खः । लिपांगु इलय् वि.सं २०३६ सालं वय्कः गृहमन्त्री तक नं जुयादीगु खः । अथे हेवय्कः च्वसापासाय् छगू कार्यकाल नायः जुयाः नं झीगु मांभाय् व साहित्य ख्यलय् योगदान यानादीगु खः ।

राजनीतिया झ्वलय् वय्कः पटनाय् जूगु ‘झरोखर गोली काण्ड’य् लानाः पटनाया हे जेलय् झिंच्याला च्वनादीगु खः । अन जेलय् लाःपिं हिन्दी साहित्यया विद्वानपिनिगु संगतं वय्कलं आपालं हिन्दी साहित्यया ज्ञान लानादीगु खः ।वय्कलं नेपालभाषा ख्यःया ‘श्रेष्ठ सिरपाः’ व ‘धर्मोदय सिरपाः’ त्याकादीगु दु ।

अथे हे वय्कःयात वि.सं. २०३१ सालं शुभराज्याभिषेक पदक, २०४१ सालं हिन्दी साहित्य सम्मेलन प्रयाग, भारतपाखें अभिनन्दन, वेधनिधि पुरस्कार, जगदम्बा पुरस्कार, सिताराम पुरस्कार, ज्योतिर्मय त्रिशक्तिपट्ट आदि सिरपाः व सम्मानं छायेपीगु ज्या जूगु दु । जिवं फतले तसकं सक्रिय जुयाः राजनैतिक व साहित्यिक जीवन हनादीम्ह वय्कः वि.सं. २०५५ साल भाद्र २६ कुन्हु मदुगु खः ।