पःखाः मदुगु देय् दुनेया पःखाः

नेपाःमित गबलेनिसें निर्वासन वा वैदेशिक रोजगारी वा विस्थापित जुयाः वन धइगु बारे इतिहासय् छुं कुलातःगु मदु । यद्यपि विगतय् राज्य त्वःफिकेमाःगुलिं भारत पलायन जूगु इतिहासं नवानाच्वंगु दुसा, लिपांगु इलय् देशय् ब्वलंगु आन्तरिक राजनीतिक द्वन्द्व, कलहया कारणं वैदेशिक रोजगारीया निंतिं विदेश पलायन जयाच्वंगु खँ यचुक सीदुु ।

तात्कालीन इलय् भारतया पंजाब राज्यया लाहोरय् सेनाय् भर्ती जुइत नेपाःमित वंगु इतिहास नं निसदँ पुलां जुइधुंकूगु दु । अथे ला भारतया काशी, बनारस आम नेपाःमितय् शिक्षा ग्रहणया निंतिं न्हापांगु गन्तव्य जुयाच्वंगु हे खः । तात्कालीन नेपाःया जनसंख्याया ल्याखं खास हे विदेशय् वनाः कमे यायेमाःगु आवश्यता मदुगु ई ।

ई व युग परिवर्तनलिसें आः आर्थिक बजाः क्रमशः स्वतन्त्र बजाःया रुपय् परिमार्जित जुजुं वनाच्वंगु दु । थ्व क्रमय् नेपाःमितय् विदेश पलायन नं फरक फरक कारणत दु । विशेष यानाः झिदँ तकया जनुयुद्धं नेपाःमितय्त विदेश पलायन जुइत विशेष वातावरण ब्वलंकेगुलिइ जिम्मेवार दु, थ्व खायुगु सत्य खः ।

थन न्ह्यथनेत्यनागु सन्दर्भ अमेरिकाय् पलायन जूपिं नेपाःमितय् जीवनशैली व इमिगु व्यवहार खः । पत्रकारिताया मिखायात बेक्वः मिखा तायेकेगु खः व नं सही । तर अमेरिका, गन छेँखाया दथुइ पःखाः ग्वयेगु खास हे चलन मदु अले पःखाः ग्वये नं मजिउ धइगु मान्यताय् आधारित समाज खः ।

थनया समाज दुने सुलाच्वंगु व झ्वाट्ट खने मदइगु अल्याख पःखाःया बारे छुं च्वयेगु कुतः यानाच्वना । अमेरिकाय् नेपाःमिया ल्या स्वंगू लाख दु । थ्वलिसे सम्बन्धित थीथी जातिगत, पार्टीगत संगठनया ल्याः च्यासः स्वयां नं अप्वः दु । थुपिं संगठनया उद्देश्य आम नेपाःमिया दथुइ सौहार्दता व ग्वाहालि यायेगु हे खः ।

तर हरेक संगठनय् पार्टीगत छवि हावी जुयाच्वंगुलिं भविष्यय् नेपाःमिनिगु दथुइ भावनात्मक सम्बन्ध व प्रेम स्वाना यंकेगु स्वयां नं झन् जक कुचा दलीगु सम्भावना दुगु धयादी पत्रकार राजेश मिश्रं । पत्रकारिताया हे सन्दर्भय् नं थनया पत्रकारिता नेपाःया मुद्दाय् स्वयां नं थनच्वंपिं नेपाःमिया समस्या व मुद्दाय् केन्द्रीत जुइमाःगु खः ।

तर छगू ला भाषाया समस्याया कारणं थनया स्थानीय विषयवस्तुइ केन्द्रीत जुइ मफयाच्वंगु छगू वास्तविकता खःसा मेखे विदेशया भूमिइ च्वनाच्वंसां ‘यो मन त मेरो नेपाली हो’ धाःथें नेपाःया माया नं खः । थप वास्तविकता पत्रकारिता यानाः जक नये मगाःगु अमेरिकी जीवन दैनिकी व व्यवहारया कारणं म्होतिं नं १० घौ तनक ज्या यायेमाःगु बाध्यता थप कारण खः ।

गुकिं यानाः पत्रकारं रिपोर्टिङ यायेत ई बी फयाच्वंगु मदु । अमेरिकी समाज तसकं स्वार्थी । तर नेपाःमित थन वयेधुंकाः अमेरिकनत स्वयां नं अप्वः स्वार्थी जुइ । कारण अमेरिकी सरकारं थनच्वंपिं ज्याथजिथिया जिम्मा काइ, उकिं कायम्ह्याय्पिंसं स्वःसां, मस्वःसां छुं पाइमखु । नेपाःतय् संगत नं थ्व हे जमात दुने ला अले इमिसं नं व हे नक्कल याइ ।

छेँजःपिं इमिगु निंतिं घाघः हे जुइ । अर्थात अमेरिकी समाज व थनया राज्य व्यवस्थायात सतही रुपय जक थुइकेगु यानाच्वंगुलिं नेपाली समाज ‘थेट’ नेपाली व अमेरिकन समाज स्वयां नं गाक्कं बिस्कंकथंया समाज जू वनाच्वंगु खँय दुःख प्वंकाच्वंगु दु छथ्वः नेपाःमितय्सं ।

थम्हं मांअबुप्रति यायेमाःगु कर्तव्य व दायित्वयात मथुइकुसे अमेरिका दुहां वःपिं विद्यार्थीत लाइब्रेरी लगायतय् अःपुगु ज्या यानाच्वंपिं ज्याथपिं अमेरिकनत खनीगु व नेपालय् थः मांअबु फ्यजक तुनाः नयाच्वंगु व निष्क्रिय जूगु लुमंकी । अमेरिकन ज्याथजिथियात नकेत, पुंकेत सरकारपाखें हे सुविधा प्राप्त जुइ ।

थुकी स्थानीय चर्चतय्सं नं ग्वाहालि यानाच्वंगु दइ । थुकथं ज्या याइपिं ज्याथजिथिपिनिगु वास्तविकता धइगु इमिगु वृद्धावस्थाया एकांकीपन व थः अझ नं बल्लाः, तन्दरुस्त कायम जुयाच्वनेगु निंतिं खः धइगु वास्तविकतायात थुइकेगु कुतः याइमखु नेपाली विद्यार्थीतयसं ।

अले थज्याःगु हे खँ न्यंकाः नेपालय् च्वनाच्वंपिं मांअबुया नुगलय् स्याकेगु ज्या तकं यानाच्वंगु थौंकन्हय् अमेरिकाय् हे च्वनाच्वंम्ह छम्ह अभिभावकया गुनासो दु ।अमेरिकी जनजीवनया वास्तविकतायात मथूलिं यानाः अभिभावक व नव अमेरिकी नेपाली विद्यार्थी दथुइ दूरी नं छसिकथं अप्वया वनाच्वंगु दु ।

अभिभावकतय्सं मेमेपिं श्रमिक वर्गया नेपाःमिं धमाधम कमे यानाः नेपालय् ध्यबा छ्वया हयाच्वंगु खनी । तर आखः ब्वने अ ले थःगु भविष्य बांलाके धइगु मनोबल ज्वनाः मामं थुया बिउगु क्वाःगु जा छप्ये व अबुया आलिशान छेँ त्वःताः गुरुकुल अमेरिका थ्यंपिं थः विद्यार्थी मस्तय्सं अध्ययनलिसें अनेक दुःख सीमाःगु अनुमान तकं यायेगु त्वःता हयाच्वंगु दु ।

ध्यबाया हे विषययात कयाः कचवं तकं शुरु जृुइ । विद्यार्थी अमेरिका दुहां वःगु लगत्तै अभिभावकं थुइके हे माःगु फरक धइगु श्रमिक व विद्यार्थी दथुया हैसियत खः । थन तक कि घौछिया ३ डलर जक काये खन धाःसां नं धन्य जुइ नेपाली विद्यार्थीत । मखुसा टिप्सया भरय् ज्या यायेमाःगु बाध्यता दु ।

व नं सहरी क्षेत्रय् अले कलेजः मसिउतले जक । अमेरिकी कलेजतय्सं अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थीतय्त २० घौ जक ज्या यायेगु कानूनी अनुमति बिउ । व स्वयां अप्वः ज्या यायेगु व रेष्टुरेन्ट वा बार थेंज्याःगु थासय् ज्या यायेगु गैरकानुनी खः । हालय् जक भारतं पिहां वइगु छगू नांजाःगु पत्रिकां अनुमति मकासें ज्या यानाच्वंगु लुइवं तत्काल भारत लित छ्वया हःम्ह छम्ह विद्यार्थीया बारे समाचार पिथंगु खः ।

विदेशी भूमिइ अभिभावक विना शैक्षिक भविष्य बांलाकेत संघर्ष यानाच्वंपिं थः मस्तय् बारे अभिभावक गुलितक सचेत दु व सचेत जुइमाः ? थ्व बारे खास हे चर्चा जुइ नं मखु । मेगु वास्तविकता, खः अभिभावकया नं थःगु हे समस्या दइ । त्यासा कयाः जूसां ब्वने धाइपिं मस्तय् इच्छा पूवंका च्वंपिं अभिभावक नं दु ।

बांलाःगु खँ ला छु धाःसां मस्तय् भविष्यया निंतिं दुःख सिया च्वंपिं अभिभावकपिंत नेपालय् थःथिति, जःलाखःला व पासाभाईपिंसं ‘अझं छिमि मस्तय्त ध्यबा छ्वयाच्वने मानि ला ? खइ मखु जुइ, जिमित बीमाःगु मखु थें, फताहा खँ ल्हाये मते ले ?’ धकाः न्हाय्पं हे हिइसे च्वंक ध्याचू नकाच्वनी । हरेक अभिभावकया चाहना थ्व हे जुइ कि थः मस्तय्सं बांलाक ब्वनेमा ।

थम्हं थें हे सामान्य जीवन हनेमा । समाजय् इज्जत, दयेमा, ध्यबा, मान, पद, प्रतिष्ठा उच्च जुइमा धइगु सोच अभिभावकया जुयाच्वनी । तर झीगु समाज धइगु ‘गधाया मचा व ज्याथम्ह मनू’ या बाखं थें च्वं ! व याःसां जस मदु, थ्व याःसां जस मदु । शायद नेपाली समाज भचा अप्वः हे फुर्सद दुगुलिं नं खः ला !

आः वइ हाकनं विद्यार्थीया मेगु समस्या । अमेरिकाय् ब्वनीपिं मेमेगु देय्या विद्यार्थीं स्वयां नेपाःमि विद्यार्थी थम्हं पूगु ट्याक्स वापतया ध्यबा लित कायेबलय् तसकं म्हो प्रतिशतया ल्याखय् जक लित कायेगु खनाच्वंगु दु । छम्ह भारतीय विद्यार्थीया धापूतिइ सहमत जुइगु खःसा भारत व अमेरिकी सरकारया दथुइ छगू ‘डील’ दु ।

भारतीय विद्यार्थीयात न्यूनतम सहुलियत बीगु खँय् । तर थ्व ‘डील’ गज्याःगु धइगु खँय् धाःसा आम भारतीय विद्यार्थी अनभिज्ञ हे दु । उम्ह विद्यार्थीया धापू दु, ‘थ्व दायित्व नेपाल सरकारया खः, अमेरिकी सरकारलिसे डील मिले यायेगु ।’ तर थ्व विषयय् छम्ह नेपालीया धापू धाःसा फरक दु । भारत सरकारया अमेरिकाय् तःधंगु मात्राय् लगानी दु ।

भारतीय लगानी संचालन जुयाच्वंगु गुलिखे रेष्टुरेन्ट व ज्याकुथिइ अमेरिकनतय्त रोजगारी बियाच्वंगु दु । अथे हे छगू अर्ब जनसंख्या दुगु भारत अमेरिकी सफ्टवेयर लगायत मेमेगु प्रविधि व कम्पनीया बांलाःगु ग्राहक नं खः । उकिं अमेरिकी सरकारं भारतीय विद्यार्थीया निंतिं उलि सहुलियत बीगु धइगु खास हे छुं तःधंगु खँ मखु ‘बार्टर सिष्टम’या ल्याखं नं ।

छम्ह नेपाःमिया धापू थन तर्कसंगत जुइफु, ‘नेपालं दँय्दसं आपालं नेतात अमेरिकाय् भाषण यायेत वइ । तर इमिगु भाषणया खाका व एजेन्डात दक्वं नेपाःया पत्रकारिता, राजनीति व सामाजिक समस्याय् जक केन्द्रीत जुयाच्वनी । अमेरिकाय् च्वनाच्वंपिं स्वंगू लाख नेपाःमिया समस्या छु छु खः ? उकियात संबोधन यायेत इमिके छु छु एजेन्डात दु ?

थज्याःगु विषयवस्तुया प्रतिशत धाःसा शुन्य हे जुइगु याः । उकिं गुलिखे नेतातय्सं ज्याझ्वःया दथुइ हे आम नेपाःमि ब्वः नयेमालीगु, हुटिंग व उपहास तकं फयेमाःगु आपालं उदाहरणत नं दु । पत्रकारया मिखायात बेक्वः मिखा जक मतायेकेगु खःसा सकारात्मक पक्ष नं आपालं दु, अमेरिकाय् । विद्यार्थी जीवनया रुपय् गुरुकुल दुहां वःपिं नेपाःमित हे आः अप्वःथें व्यापारी वर्गय् लायेधुंकूगु दु ।

शुरुया दिनय् प्यघौ ज्या यायेत न्याघौतक समुद्रया सिथय् च्वनाः, रेल स्टेशनय् पियाः ई छ्याइम्ह कमला (नां हिलागु) नामी व्यापारी जुइधुंकूगु दु । अमेरिकी ग्रीनकार्ड तकं प्राप्त यायेधुंकूम्ह कमलाया स्वंगू ‘सेभेन इलेभेन’ नांया पसः दु । थन तक थ्यंकेत गुलि संघर्ष यायेमाल धइगु खँ म्हो जक नेपाःमिं सिउ ।

नर्सिंग ब्वनेत अमेरिका दुहां वःम्ह कमला आः सलंसः नेपाःमियात रोजगारी बीफुम्ह कमला तताया रुपय् स्थापित जुइधुंकूगु दु । धैर्य यायेमाः अमेरिकाय् संघर्षया पःखाः हाचां गायेत । पःखाः मदुगु देय्या सुलाच्वंगु संघर्षया अनेक पःखाः गाये धुंकाः सुनौलो भविष्य दु अमेरिकाय् ।

मात्र विद्यार्थी व अभिभावकपिंसं अमेरिकी जीवनशैलीइ विचाः यानाः कखु, नेपाली शैलीया जीवनयात अमेरिकी व्यवहारय् क्वकयाः जि नेपाःमि खः व जिं नेपाः व जिमि थःथितिलिसे अमेरिकी डलरलिसे मखु अमेरिकी इमान्दारिता, कर्तव्य व दायित्वलिसें नेपाः व जिमि थःथितियात नं नापनापं यंकेमाः धइगु तत्वबोध यायेत व व्यवहारय् क्वकाये फत धाःसा अमेरिकाय् थःथितिपिं त्वःमफिउकुसे थःगु भविष्य उज्वल याये फइ ।
(थौकन्हय् अमेरिकाय्)