कात्ति प्याखनय् ल्याय्म्हतय् आकर्षण

थुगुसीया कात्ति प्याखं नकतिनि हे क्वचाल । नेपाःया हे दकलय् ताःहाकःगु दबू प्याखंया रुपय् कयातःगु कात्ति प्याखं वंगु शुक्रवाः क्वचाःगु खः । छगू इलय् कात्तिक लछियंकं क्यनेगु यानाच्वंगु थ्व प्याखं लिपा वयां कात्तिक महिनाय् क्यनेगु याःसां लछियंकं क्यनेगु ज्या धाःसा मजू । आर्थिक समस्या लिसें कात्ति प्याखनय् म्हितीपिं कलाकारया अभावया कारणं थ्व प्याखं क्यनेगुलिइ समस्या जुया वयाच्वंगु खः ।

अथे खःसां वंगु छुं दँ न्ह्यवंनिसें थ्व प्याखं झिंनिन्हुतक धाःसा क्यनेगु याना वयाच्वंगु दु । आर्थिक समस्याया आः नं यथावत हे दुसां लिपांगु इलय् थुगु प्याखनय् म्हितेत न्हू पुस्तात धाःसा आकर्षित जुया वयाच्वंगु दु । च्यागू तगिमय् ब्वनाच्वंम्ह रेगन मुल्मी थुगुसीनिसें कात्ति प्याखय् दुहां वंगु दु । कात्ति प्याखनय् सहभागि जुइत वय्कः स्वला न्ह्यवंनिसें तयारीइ लगे जुयाच्वनादीगु खः ।

छेँजःपिंमध्ये थः स्वयां थकालिपिं सुं नं थ्व ख्यलय् सहभागि मजूसां वय्कः थः पासाभाइपिनिगु खँ न्यँन्यं थुखेपाखे आकर्षित जुयादीगु खः । प्याखंया महत्व व प्याखंया यइपुसे च्वंगु बाखनं यानाः वय्कलं थुकियात निरन्रता बीगु इच्छा यानाच्वनादीगु दु । वय्कलं धयादिल, ‘मचांनिसें हे प्याखं स्वया वयाच्वनागु खःसां प्याखय् सहभागि जुयागु धाःसा थ्व हे न्हापांखुसी खः ।’

लिपांगु इलय् कात्ति प्याखनय् म्हितेत ल्याय्म्हतय् आकर्षण अप्वया वनाच्वंगु दु । प्यंगू–न्यागू दशक न्ह्यःथें आः कलाकारतय् निंतिं आकर्षक भत्ता मदु । भत्ता व सुविधा दुगु इलय् न्हापा ज्याथपिं जक सहभागि जुइगु खःसां आः वयाः थुकी ल्याय्म्हतय् आकर्षण उतिकं अप्वया वनाच्वंगु दु । थुगुसी प्याखनय् सहभागि सछिम्ह कलाकारमध्ये मुल्मीलिसें न्हय्म्ह न्हूपिं कलाकार दुहां वःगु दु ।

इपिं सकलें हे २० दँ क्वय्या ल्याय्म्ह खः । स्कुल व कलेजय् ब्वनाच्वंपिं इपिं सकलें ब्वने सिधयेकाः सनिलय् कात्ति दबुलिइ थ्यंकः वयेगु याइ । गुगुं गुगुं दँय् सुं सुं परीक्षाया कारणं दथुइ वयेगु बन्द यानाच्वंगु दुसा गुलिं कलाकार अध्ययन वा रोजगारीया निंतिं विदेश वनीगुलिं यानाः प्याखनय् न्हूपिं कलाकारपिंत थाय् बीगु खः । मेम्ह ल्याय्म्ह रिजन महर्जन प्यदँ न्ह्यवंनिसें कात्ति प्याखनय् म्हिता वयाच्वंगु दु ।

संगीत सयेकाच्वनादीम्ह वय्कः थः अबु–बाज्यां ल्यंका हयाच्वंगु प्याखं ल्याय्म्ह पुस्तं संरक्षण यायेमाःगु विचाः तयादी ।वय्कलं धयादी, ‘थ्व प्याखं अजू चायापुगु जूगुलिं संसारयात हे म्हसीका बीमाःगु आवश्यक दु ।’ वय्कः थुगु दँय् देवगण व राधिका जुयाः प्यानय् सहभागि जुयाच्वनादीगु दु । कात्ति प्याखं संरक्षण समितिया नायः किरण चित्रकारं कलाकारतय्त पारिश्रमिकया व्यवस्था याये मफुसां थःगु संस्कृतिप्रतिया मतिनाया कारणं न्हू पुस्तात आकर्षित जुयाच्वंगु धयादिल ।

प्यक्वः न्याक्वःतक न्हापा प्याखंया दिंकुन्हु जक मखसे तयारीया निंतिं तकं कलाकारया निंतिं सुविधा बीगु व्यवस्था दुगु खः । आः आर्थिक अभावया कारणं यानाः कलाकारतय्त प्याखं क्यनीगु दिनय् स्वसः–प्यसः पारिश्रमिक बी । वय्कलं धयादिल, ‘उगु इलय् पीतका न्यय्तका धयागु थौंया द्वःछि स्वयां नं अप्वः खः ।’ नीदँ न्ह्यवंनिसें कात्ति प्याखनय् हिरण्यकश्पया रुपय् प्याखनय् म्हिता वयाच्वनादीम्ह संरक्षण समितिया नायः चित्रकार थुगु दँय् नीछक्वःखुसी नं थ्व हे पात्रय् खने दयेकः वयाच्वंगु दु ।

प्यंगू–न्यागू दशक न्ह्यःथें आः कलाकारतय् निंतिं आकर्षक भत्ता मदु । भत्ता व सुविधा दुगु इलय् न्हापा ज्याथपिं जक सहभागि जुइगु खःसां आः वयाः थुकी ल्याय्म्हतय् आकर्षण उतिकं अप्वया वनाच्वंगु दु ।

वय्कः स्वयां न्ह्यः वय्कःया बाज्यां थ्व पात्रया भूमिकाय् खने दयेकः वयाच्वनादीगु खः । वय्कलं प्याखनय् म्हितेगु शुरु यानादीगु इलय् ल्याय्म्हत अपाय्सकं दयाच्वनीमखु । प्याखनय् सहभागि सकलें ज्याथगु उमेरया कलाकार जक दइगु खः । वय्कलं धयादिल, ‘उगु इलय् आः थें वये धकाः धाइपिं नं मदु अले तयेगु इच्छा नं याइमखु ।’

कात्ति प्याखं स्वनिगःया समावेशी प्याखं जूगु समितिया धापू दु । यलया नेवाः समुदाय अप्वःथें जात थ्व प्याखनय् सहभागि जुइ । गुगु पात्रया रुपय् गुगु थाय्या व छु जातया सहभागि जुइगु धकाः क्वःछिनातःगु दइ । प्याखनय् मिसा पात्रया भूमिका दुसां नं मिजं पात्रं हे व भूमिका याइ । थगुने थें हे थुगुसी नं थ्व प्याखं १२ न्हु तक न्ह्याःगु खः ।

प्याखंया न्हापांगु दिं ‘बाथः प्याखं’ अन्तर्गतया ‘ल्यवः लायेगु व निन्हुया दिं कुन्हु ‘खुसि छिकेगु’ क्यंगु खः । वयां लिपा उषाहरण लीला अन्तर्गतया हे प्याखं शुरु जूगु खःसा थ्व प्याखं श्रृंखलावद्ध रुपय् न्यान्हुतक क्यंगु खः ।

न्हापांगु दिं ‘वाणासुरयात सहस्रभुज वरदान प्याखं’, निन्हुया दिं ‘उषा व अनिरुद्ध श्रृंगार’, स्वन्हुया दिंकुन्हु ‘देवी प्याखं’ प्यन्हुया दिंकुन्हु ‘युद्ध कला’ क्यंगु खःसा दकलय् लिपा ‘वाणासुरया सहस्रभुज त्वाःल्हाइगु’ व ‘मधु कैटभ बध’ क्यंगु खः । थुकथं हे वराह अवतारया ‘हिरण्याक्ष’ अनंलिपा स्वकुमिपिंसं दकलय् अप्वः ययेकीगु नृसिंह अवतारया ‘हिरण्यकश्यप बध’, ‘वस्त्रहरण लीला’ व दकलय् लिपा दिं ‘दधि लीला’ क्यनाः  ।