प्रदेश नं ३ या नां ‘नेवाः तामसालिंग’

२०७२ सलाय् पिदंगु नेपाःया न्हू संविधान २०६२÷६३या अन्तरिम संविधानया पूरक खः । २०६२÷६३ या अन्तरिम संविधान नेपालय् १२ दं मल्याक माओवादीतय्सं राज्य विरुद्ध याःगु सशस्त्र आन्दोलन व १९ न्हु तक जनतां याःगु जनआन्दोलनया लिच्वः खः । उगु आन्दोलनया मूल कारकतत्व देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त राज्यं यानाच्वंगु विभेदया अन्त यायेगु निंतिं पहिचान सहितया संघीयता निर्माणया यायेत संविधानसभाया निवार्चन खः ।

मुलुकय् निक्वः संविधानसभाया निर्वाचन लिपा नेपाःया न्हूगु संविधान निर्माण जुल । तर उगु न्हूगु संविधान २०६२÷६३या भावना अनुरुप जुइमफुत । आदिवासी जनजातिया पहिचानयात सत्ताय् थ्यनाच्वंपिं राजनीतिक पार्टीतय्सं सहज रुपं काःगु खनेमंत । २०७२ सालय् पितहःगु संविधानयात हे राजनीतिक अधिकारया पूर्ण प्राप्ति जूगु व आः मेगु आन्दोलनया आवश्यकता मंत धयागु धारणा तकं राजनीतिक पार्टीतय्सं पितबीगु यानाहल ।

न्हूगु संविधानय् जातिय पहिचान, बहुल संस्कृति आदियात पूर्णरुपं वेवास्ता यानाः नां नं मदुगु, पहिचान नं मदुगु संघीय संविधान जारी जुल । सत्ताय् थ्यनाच्वंपिं राजनीतिक पार्टीतय्सं सहमतिया नामय् न्हयगू प्रदेश घोषणा यात । मुलुकय् जर्वजस्त राजनीतिक परिवर्तनया हिमायतीकथं न्ह्यःने खनेदयेकःवःगु माओवादी पार्टीं तकं पुलिं चुयाः यथास्थितीवादी शक्ति नाप लम्पसार जूगु खनेदत ।

जनताया चाहनाकथं पहिचान सहितया प्रदेशया नां पारित जुल धाःसा थुकि आम जनतां स्वीकार्य याइगु खँय् विवाद मदु । तर दुई तिहाइया घमण्डय् आम जनताया चाहना अःखः ज्या जुल धाःसा थ्व स्वयम सत्तारुद्ध राजनीतिक पार्टीतय्गु निंतिं प्रत्युतात्मक जुइगु निश्चित दु ।

थ्व मी आः तक सिनावंगु मदुनि । सत्तारुद्ध राजनीतिक पार्टीत आः दुई तिहाइ बहुमतया नामय् अराजक व अस्थीर वातावरण मुलुकय् ब्वलंकेत तत्पर हे तिनि । नां बिनाया ७ गू प्रदेश निर्माण जुल । आःया प्रसंगय् कमसेकम थ्व न्हय्गू प्रदेशया नामं जूसां पहिचान न्ह्यब्वयेमाः धयागु खँ पहिचानया आन्दोलनकारी, हिमायतीतय्सं बिचाः यानाच्वंगु खः ।

तर सत्ताय् दुई तिहाइ बहुमत दुपिंसं थःपिनिगु मनोमानीकथं प्रदेशया नां व उकिया राजधानी क्वछिना हयाच्वंगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् आः हाकनं उकिया विरुद्ध आन्दोलन दना वःगु दु ।सत्ताय् दइबलय् थःम्हेस्यां यानागु न्ह्यागुं ज्या पाय्छि धकाः सोच दयेका च्वनीपिनिगु अहमया कारणं हे मुलुकय् आन्दोलनया स्थिति ब्वलनीगु खः ।

प्रदेशया नामाकरणय् नं राजनीतिक शक्तियात छ्यलाः आम पहिचानयात बेवास्ता यायेगु ज्या याना वयाच्वंगु दु । जनतायात गर्व जुइगु ज्या मयासे राजनीतिक शक्ति क्यनेकथं यत्थे ज्या याना जूगु कारणं हे मुलुकय् आन्दोलन ब्वलनाच्वंगु दु । दुई तिहाइ सरकार विरुद्ध राजनीतिक शक्तितय्सं छुं यायेमफुसां आम जनता थःपिनिगु पहिचानया नामय् सतकय् कुहां वये धुंकूगु दु ।

नेपाः विविध भाषाभाषी व जातजातिया देय् खः धयागु वास्तविकता आःया दुई तिहाइ सरकारं नं बेवास्ता यानाच्वंगु दुसा पंचायती शासनय् ला सबै नेपाली पञ्च, सबै पञ्च नेपाली वा एक भेष, एक भाषा, एक जातिया नारा ज्वनाः राज्य शासन न्ह्याकूगु खः । थुकिया लिच्वःकथं अन्ततः पञ्चायती शासनया देहवशान जक जूगु मखु, थुकिया प्रवर्तक शाह जुजुतय्गु शासन हे अन्त जुल ।

आःया सन्दर्भय् नं राज्य शक्तिं बहुल जनजातियात बेवास्ता यानाः थःपिनिगु मनमानीकथं प्रदेश नं ६ यात कर्णाली व ४ यात गण्डकी नामाकरण यायेधुंकूगु दु । उकथं हे मेमेगु प्रदेशय् नं थुकथं हे भौगौलिक नामं प्रदेश निर्माण यायेगु कुतः न्ह्याकाच्वंगु दु । प्रदेश नामाकरणया निंतिं प्रदेश नं ३ य् नं पहिचानया नामाकरण जुइमाः धयागु खँय् आन्दोलन जुयाच्वंगु दु ।

थनया आदिवासी जनजातितय्गु बाहुल्यताया लिधंसाय् ‘नेवाः ताम्सालिंग’ प्रदेशया नामाकरणया माग यानाच्वंगु दु । तर सत्तारुद्ध राजनीतिक पार्टीतय्सं थुकियात वास्ता यानाच्वंगु मदु । मेखेर थ्व आन्दोलन नं प्रभावकारी जुइफयाच्वंगु मदु । प्रदेश नं ३ या हकय् थुगु प्रदेशया नां ‘नेपाल मण्डल’ हे जुइमाः धयागु मान्यता थनया आदिवासी जनजातितय्गु खः ।

थ्व नांया औचित्यता व उपादेयतायात कयाः अनेक ऐतिहासिक, भौगोलिक, सामाजिक प्रमाणत यथेष्ट दु । छगू इलय् थ्व प्रदेशया नामाकरण ‘नेपाल मण्डल’ हे जुइमाः धयागु आन्दोलनय् ब्वति काःपिं मनूत आःया इलय् सत्तारुद्ध राजनीतिक पार्टीया नेता व सांसद जुयाच्वंगु दु । तर थुपिं आः सुम्क च्वनाच्वंगु कारणं थ्व आन्दोलन कमजोर जुयावंगु खः ।

उमिसं थःपिंसं न्ह्यका वयाच्वनागु आन्दोलनया औचित्य थःपिनिगु पार्टी दुने तकं थ्वयेके मफुगु कारणं पहिचानया थुगु आन्दोलन अशक्त जुयावंगु खःसां थुकिया अन्त जूगु मदुनि । प्रदेश नं ३ या नां ‘नेवाः ताम्सालिंग’ जुइमाः धयागु प्रस्ताव वास्तवय् थुगु प्रदेशया नां ‘नेपाल मण्डल÷प्रदेश व तामसालिंग प्रदेश’ जुइमा धयागु आन्दोलन न्ह्याका च्वंपिनिगु छगू सहमतिय आन्दोलन खः ।

थुकिं नेवाः व तामांगतय्गु पहिचान न्ह्यब्वइगु विश्वास थुमिगु दु । तर थुकिया स्वीकारोक्ती सत्तारुद्ध राजनैतिक पार्टीतय्सं याइ धयागु खँय् अनेक शंका दनि । प्रदेशया नामाकरणयात कयाः आःतक सत्तारुद्ध राजनीतिक पार्टीतय् दथुइ जूगु छुं कथंया समाचार सार्वजनिक जूगु मदुनि ।

थुमिगु बिचाःकथं नामाकरणया एजेण्डाय् वइगु न्ह्याःगु प्रस्ताव सत्तारुद्ध राजनीतिक पार्टीया दुई तिहाइ बहुमतया लिधंसाय् पारित जुइगु कारणं छुं नं प्रस्तावित जुइगु खँय् थुपिं धुक्क जुयाच्वंगु खनेदु । अज्याःगु नां छुं कथंया पहिचानलिसे स्वाना च्वनेम्वाः धयागु मानसिकता थुमिगु दु ।

न्यनेदु कथं आःया मोहनि नखःया अलमलय् थुमिसं प्रदेशया नां व थुकिया प्रस्तावित राजधानी प्रस्ताव पास यानाः पारित यायेगु ग्वसा यानाच्वंगु दु । जनताया चाहनाकथं पहिचान सहितया प्रदेशया नां पारित जुल धाःसा थुकि आम जनतां स्वीकार्य याइगु खँय् विवाद मदु । तर दुई तिहाइया घमण्डय् आम जनताया चाहना अःखः ज्या जुल धाःसा थ्व स्वयम सत्तारुद्ध राजनीतिक पार्टीतय्गु निंतिं प्रत्युतात्मक जुइगु निश्चित दु ।

 

सम्बन्धित बुखँ

LEAVE YOUR COMMENTS