नेपाःया न्याय ख्यलय् च्याःगु मि

नेवाःतय्गु समाजय् ल्वापु जुल धायेवं छु थ्व जुजु मदुगु देय् खःला? धकाः धायेगु चलन दु । थुकिया अर्थ नेवाःतय्गु दथुइ जुजुं न्याय बीगु धाइगु उगु जमानाय् हे विश्वास व आस्था दुगु जुयाच्वन । तर गैर नेवाः समाजय् ला न्याय नपाए गोर्खा जानू धकाः धायेगु याः । थुकिया अर्थ न्याय धाइगु इमिगु समाजय् मदु, उकिं गोर्खाया जुजु राम शाहयाथाय् वनेमाः धाःगु जुल । थुलि जक मखु, तपाईंको राडी त गाईले खायो धकाः नं धाइगु खँपु दु । न्यायनिसाप याकेत छम्ह झगडियां न्यायाधीशयात तँय्गाः बिउगु जुयाच्वन । मेम्ह झगडियां सा हे उपहार बिल । सा उपहार बिउगु खँ मसिउम्ह न्हापाया झगडियां थःत बुके त्यंगु खनाः श्रीमान्, जिगु तँय्गा धकाः धाःबलय् उम्ह न्यायाधीशं उकथं छिगु तँय्गा ला सां नयेधुंकल धकाः लिसः बिउगु जुयाच्वन । समाजय् प्रचलित थुकथंया छुनाखँ व खँपु स्वयेबलय् नं गुगु समाजया किपा गथे च्वं धकाः खनेदइ ।

खतुं थुज्वःगु खँ ल्हात धायेवं साम्प्रदायिक खँ ल्हात धाइ । तर वास्तविकता व यथार्थ ला झीगु न्ह्यःने हे खनेदया च्वंगु दु ।

न्यायालयस मिखाय् हाकुगु पत्ति चिनातःम्ह ताल्जु ज्वनाच्वंगु झ्वाता तयातय्गु याः । थुकिया अर्थ न्यायाधीशं बांलाः, बांमलाः, यः, मयः, तःमि, चीमि छुं हे स्वइमखु, छुं हे खनीमखु । खाली न्यायया ताल्जुइ लनास्वयेबलय् गथे जुइ, अथे हे फैसला बिइ धकाः धयातःगु खः । विदेशय् न्यायाधीशतय्त थःथितिपिन्थाय् भ्वय् तक वनेमदुगु यानातःगु खँ नं न्यनेदु । थःथिति, पासाभाइ जुल धायेवं भचासां नुगः क्वसाइ धकाः थःथितिया लाःम्ह मनुखं मुद्दा स्वयेमजिउ धकाः नेपालय् नं यानातःगु दु । धृतराष्ट्रया मिखा जक कां मखु, नुगः नं कां जुयाः पाण्डपपिन्त जुजुया हैसियतं न्याय बीमफुत, जुजु मखु, थः काय्पिं स्वत, थः काय्पिं जूगुलिं इमिसं याःगु अन्याय मखन, उकिया हुनिं हे महाभारत युद्ध जुल । वास्तवय् राज्यं न्याय निसाफ बिइमफत धायेवं हे विद्रोहीत पिहाँ वइगु खः, न्याय क्षेत्रं न्याय बीमफुत धाःसा अन्यालय् लाःपिसं मेमेगु लँपु लीगु खः । अथे जूगुलिं न्याय क्षेत्रया महत्व चानचुने ख हे मखु ।

नेपालय् प्रधान न्यायाधीश चोलेन्द्र शम्शेर राणां राजिनामा यायेमाः धकाः वकिलतसें आन्दोलन यानाच्वंगु दु । थ्व झ्वलय् बिहीबाः प्रहरीं तकं हस्तक्षेप यात । प्रहरी हस्तक्षेप लिपा वकिलत झन् हे आक्रोसित जूगु दु । वकिलतसें सकतां इजलास बहिष्कार यानाच्वंगु दु । मेखे न्यायाधीशतसें नापं वकिलतय्त साथ बियाः इजलास वहिष्कार याःगु दु । बहालवाला न्यायाधीशतसें हे थुकथं इजलास वहिष्कार यानाः हडताल याःगु हलिमय् हे थ्व न्हूगु प्रकरण खः । थुकिं गुलिखे झगडियात थःगु मुद्दाया सुनुवाइ मजुयाः अलमलय् लानाच्वंगु दु ।

नेपाःया न्याय क्षेत्रय् व्यापक भ्रष्टाचार जुयाच्वंगु खँ न्हूगु मखु । २०४८ निसें २०५९ सालतकया संसदवादी शासनकालय् नेतातसें पुलिस, संस्थानया जिएम इत्यादि पदय् जक ध्यबा नयाः मनू तइगु धाइगु जुयाच्वंगुलिइ गणतन्त्रवादी शासनकालय् ला न्यायालय थ्यंक हे थुकथंया विकृति व विसंगति न्यना वन । न्याय क्षेत्रय् दलाल व विचौलियातय्गु राज जुल । वकिलत जक मखु, स्वयं न्यायाधीशत नापं बिचौलिया जुयाः मुद्दा त्याकेत न्यायाधीशत नाप सेटिङ्ग यायेगु यानाहल । गुगु मुद्दा सुनां स्वइगु धकाः गोला तयाः जक पेशी तयेगु यानाच्वंगुलिइ प्रधान न्यायाधीशं गोला प्रथा बन्द यानाः सेटिङ्गय् लाःपिं न्यायाधीशतय्त हे मुद्दा स्वकेबिइगु जुयावल । छम्ह न्यायाधीशयात ला मुद्दा बूगु पक्षं स्याना तक बिउगु नं झीसं बुखँ स्वयावयाच्वनागु हे खँ खः । न्याय क्षेत्रय् सुधार यायेमाल धइगु खँ स्वयं न्यायाधीशतसें हे धयावयाच्वंगु खँ खः । थुृृगु इलय् हे न्याय क्षेत्रं विचाः याना न्ह्यायेमाःगु खः । तर न्हापा ला न्यायालय विरुद्ध न्ववाइपिन्त व च्वइपिन्त अःखतं मानहानिया मुद्दा तयाः हतोत्साहित यायेगु ज्या यात । माफी फ्वंकल ।

न्यायालय धाइगु झीगु आस्था व विश्वासया केन्द्र जुइमाः । थ्व आस्था कायम यानातयेगु ज्या दक्कय् न्हापां ला न्यायाधीशतय्गु हे खः । अले देय्या राजनीतिक ख्यः व मेमेगु ख्यलं नं थुकिया स्वच्छता व पवित्रतायात कायम यायेत सनेमाः । धात्थें हे देगः व द्यः थें पवित्र जुइधुंकाः नं थुकिया विरुद्ध अनास्था न्यंकीपिन्त कारवाही यायेमाःगु अवस्था जू वइ । न्यायालय विरुद्ध अनास्था न्यंकल धाःसा थुकिं समाजय् अराजकता न्यंकी । अथे जूगुलिं थुकियात बचे यायेत न्यायालययात मानहानिया मुद्दा धकाः अस्त्र नं बियातःगु दु । तर थःनि स्वच्छ जुइमाल । अले तिनि उकिइ ध्याचलं छ्वाकीपिन्त कारवाही यायेगु नैतिक अधिकार दइ । नैतिक अधिकार मखु, अदालतं कानुनी अधिकार छ्यलाः मेपिन्त हतोत्साहित यायेत स्वत । थ्व स्वयंलय् अवाञ्छित खँ खः ।

थ्व हे झ्वलय् थन पाप धाइगु धुरीं हालाहइ धाइगु खँपु थन न्ह्यथने बहः जूगु दु । आः न्याय क्षेत्र दुनें हे प्रधान न्यायाधीशया राजिनामाया माग जुयाच्वंगु दु, न्याय क्षेत्र दुनें हे न्यायाधीशतय्गु सम्पत्ति छानबिन जुइमाःगु माग जूगु दु, दलाल व विचौलियातय्गु विरोध जूगु दु । थुकी राजनीतिक ख्यः मूक दर्शक जूगु दु ।

धम्प जाल धायेवं ला तज्याना हे पिहाँ वइगु खः, तर उकियात नं छगू त्वहः माः धकाः धाःथें प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्र शम्शेरं मन्त्रिपरिषद्य् थःगु नं भाग फ्वँसें थःपिनि ससः दाजु गजेन्द्र हमालयात मन्त्री दयेकूगु सवालं सकतां खँ दासि वःगु खः । गजेन्द्र हमाल स्वयं काँग्रेसया बाँके जिल्लाया सभापति जुयाः ज्या सनेधुंकूम्ह काँग्रेसया हे नेता खः । चोलेन्द्र शम्शेर राणायात प्रधान न्यायाधीश दयेकेत उबलय् विपक्षी दलया नेता जुयाच्वंम्ह आःया प्रधानमन्त्री शेर बहादुर देउवायात लबिङ्ग याःम्ह मनू थ्व हे हमाल खः । थ्व नं छगू कथंया दलाली ज्या हे खः । आः वयात हे मन्त्री दयेकेत राणां देउवायात धाल । नेपालय् खनेदया वःगु छपुचःचा मनूतय्गु तन्त्र वा अल्पतन्त्रया दृष्टिकोणं जुइगु ज्या हे थुज्वःगु खः । तर व्यापक जनता व विशेष यानाः मिडिया क्षेत्रं मन्त्री जुइ न्ह्यः हे थ्व खँया धुवाँधार विरोध जुल । तर हमाल असोज २२ गते प्रम देउवां ८८ न्हु लिपा पूर्णता बिउगु मन्त्रिमण्डलय् उद्योग मन्त्रीइ नियुक्त नं जुल । तर कंस खुन्हु हे राजीनामा बिइमाल । हिसावं थ्व खँ थन हे तुं क्वचायेमाःगृु खः । तर मनूतसें हमाल ला छम्ह पात्र जक खः, खास ला मखुथे याःपिं प्रधानमन्त्री देउवा व प्रधान न्यायाधीश चोलेन्द्र शम्शेर जूगुलिं इमिसं राजिनामा बिइमाःगु खँ पिकाल । थुकिं हे न्याय क्षेत्रय् मि च्याकाबिउगु खः ।