स्वँया स्वास्थ्य

झीगु स्वँ स्वस्थ जुल धाःसा झीगु म्ह नं स्वस्थ जुयाच्वनी, छाय्कि थुकिं म्हयात सफा यायेगु ज्या यानाच्वनी, तर थौंकन्हय् स्वँया ल्वय् आपाःसित जुया वयाच्वंगु दु, अले थुकिया निंतिं छुं छुं अजीव कारक जिम्मेवार जुइफु ।
स्वँया समस्या अप्वयेकीगु कारक
म्वायेत सासः ल्हायेमाः । तर गुपिं मनूतय् स्वँ अस्वस्थ जुइ, उमित दम ल्वय् जुइगु सम्भावना नं अप्वः दइ । उमित सासः ल्हायेत नं थाकुइ । थौंया जीवनशैलीइ स्वँया ल्वय् अप्वः खने दया वयाच्वंगु दु, अले थुकिया लिउने छुं छुं अज्याःगु कारक नं दु, गुकिया कारणं स्वँया समस्या अप्वया वयाच्वंगु दु । झासँ, आः झीसं सीके कि स्वँया समस्या अप्वयेकीगु अज्याःगु अजीव कारक छु छु खः ।
प्रदूषण व वंशानुगत कारण
दम (अस्थमा) सासः सम्बन्धि ल्वय् खः । थुकिं श्वासनलीइ मनावयेकी, अले व कय्कुनावनी । थुकिं यानाः सासः ल्हायेत थाकुइ । थथे जुइगुलिइ वातावरण व प्रदूषण व वंशानुगत कारण मुख्य रुपं जिम्मेवार जुइ । लिसें उपिं मनूतय्सं विशेष सतर्कता नालेमाः, गुपिं धू, कुँ, लहिना पशु व छुं वासः आदिं एलर्जी जुइपिं खः ।
सूर्तिया सेवनं स्वँया क्यान्सर
छगू अथवा निगुलिं स्वँय् असामान्य कोष अनियन्त्रित रुपं विकसित जुलकि फय् दुहां वनीगु लँय् फीफी थानावइ । थुपिं तसकं तीव्र गतिं विभाजित जुइ, अले ट्युमरया रुप काइ । स्वँया क्यान्सरय् १० मध्ये ९ मामिलाय् सूर्तिया सेवन हे कारण जुइ । वातावरणय् एसबेस्टस ल्वाकज्याना च्वनीगुलिं थज्याःगु समस्या जुइफु ।
नुगःस्येँलिसे सम्बन्धित समस्यां
पल्मोनरी इडेमा छगू अज्याःगु अवस्था खः, गुगु स्वँय् तरल पदार्थ जाइगु कारणं जुइ । थुकिं सासः ल्हाये थाकुया वइगु खः । थुकिया मू कारण नुगःस्यँेलिसे सम्बन्धित थीथी समस्या जुयाच्वनी । थ्व बाहेक न्यूमोनिया व थीथी विषालु तत्वया सम्पर्कय् वःगुलिं व छुं छुं वासलं नं थ्व जुइफु । थ्व बाहेक ध्रुमपान थुकिया दकलय् मुख्य कारण जुइ ।
छुं छुं चीजया एलर्जीं यानाः
गुलिखे मनूतय्त एलर्जीं यानाः नं दम थहां वइगु जुइफु । थ्व एलर्जीं मौसम, खाद्य पदार्थ, वासः अत्तर थेंज्याःगु नस्वाः व छुं छुं मेगु कथंया पदार्थ नं जुइफु । थुकथं हे गुलिं गुलिं मनूतय्त कपाय्या मसिनुगु धू, छुचुंया धू, भ्वंया धू, पशुतय्गु सँ, छुं छुं स्वांया केशर, वथं व बिलि थेंज्याःपिं की पाखें नं एलर्जी जुइफु ।
वा वयेधुंकाः
वा वयेधुंकल कि फय् छुं ईया निंतिं प्यानाच्वनी । तर अज्याःबलय् नं खुल्ला थाय् बाहेक छेँ व ज्याकुथि आदिइ नं धूया छुं छुं कण वातावरणय् ल्यहें पुयाच्वंगु दयाच्वनी, गुगु म्वाइश्चरया रुपय् वायुमण्डलय् छफी फीचिनी । थुकिं मनूतय्त छाति हिइसे च्वनीगु, कफ थाइगु व इन्फेक्सनया समस्या जुइफु ।
भावनात्मक मनोभावया कारण
क्वातुगु भावनात्मक मनोभाव (गथेकि ख्वयेगु वा मदिक न्हिलेगु) व तनावं नं थुगु समस्यायात तच्वयेकाबीफु । खः छिगु, खालि पदार्थं जक मखु, थीथी कथंया भावनां नं दम थहां वइगु जुइफु । गथेकि तं पिहां वइगु, ख्वय् वइगु व थीथी कथंया उत्तेजना ।