‘शिक्षा, स्वास्थ्य लिसें भाषा–संस्कृति जिगु मू प्राथमिकता खः’ (भिडियाे अन्तर्वार्ता)

वइगु मंसिर १६ गते जुइत्यंगु स्थानीय तहया उपचुनावय् किपू नगरपालिकाया मेयर पदय् नेपाली कांग्रेसपाखें शिक्षासेवी कृष्णमान डंगोलं उम्मेदवारी बियादीगु दु । थुगु चुनावय् वय्कःया मुद्दा, त्याइगु आधार, त्याइगु सम्भावना आदि बारे नेपालभाषा टाइम्सया निंतिं तेजनारायण महर्जनं यानादीगु खँल्हाबल्हाया सारसंक्षेप-

नेपाली कांग्रेसय् गुबलय् निसें आवद्ध जुयादिया ?
छगू कथं धायेगु खःसा जि मचाबलय् निसें कांग्रेसप्रति प्रतिबद्धम्ह धाःसां जिउ । मचाबलय् बाज्या अजिपिंसं लौहपुरुष गणेशमानया बारे कनादी, वय्कःपिनि खँ न्यनाः जि अबलय् निसें कांग्रेसप्रति प्रतिबद्ध जुयाम्ह खः । लिपा कलेज वनाबलय् नेपाल विद्यार्थी संघया साधारण सदस्य जुया, अथेहे पार्टीपाखें जुइगु सांस्कृतिक कार्यक्रमय् सक्रियरुपं सहभागी जुया वयाच्वना । ५४–५५ सालय् जि स्ववियु सभापतिइ त्याका । थ्वहे झ्वलय् किपू नगर समितिया सचिव जुया । आः स्वंगू कार्यकालया निंतिं किपू नगरया सभापति जुयाच्वनागु दु ।

कांग्रेसपाखें उम्मेदवारया निंतिं झिंछम्हेसिया नां सिफारिस जूगु खः, छिं हे गुकथं टिकट ल्हातय् लाकादिया ?
कांग्रेस लोकतान्त्रिक पार्टी खः । प्रजातन्त्रय् आस्था याइगु पार्टी खः । थन इच्छा याइपिंत क्वमत्यसे सकसिनं थःगु सः तये दयेमाः धयागु ल्याखं आंकाक्षीपिं सकसिगुं नां नगरसभापतिया ल्याखं जिं हे सिफारिस यानागु खः । जिगु राजनीतिक यात्राया मूल्यांकन यानाः पार्टीं थ्व पालय् जितः किपू नगरपालिकाया मेयरया उम्मेदवार दयेकूगु खः । थ्व झ्वलय् सिफारिस जूपिं दथुइ पार्टीं न्ह्याम्हेसित टिकट बिउसां वयात साथ बियाः न्ह्याः वनेगु धयागु प्रतिबद्धता नं प्वंकेगु जूगु खः । थ्व हे ल्याखं आः जिपिं सकलें छप्पँ जुयाः प्रचारप्रसारय् वनाच्वनागु दु ।

छिगु उम्मेदवारी छाय् ले ?
किपु दुने समाजसेवा, स्वास्थ्य, शिक्षा ख्यलय् जि न्हापां निसें ज्या याना वयाच्वनाम्ह खः । थ्व ल्याखं किपू दुने छु समस्या दु धयागु जिं बांलाक स्यू । नगरपालिकापाखें भौतिक विकास निर्माणया ज्या ला निरन्तर यानाच्वंगु दु, याना वना हे च्वनी । तर विकास धयागु भौतिक निर्माण जक मखु, शिक्षा, स्वास्थ्य नं खः । उकिं जिगु थुगुसीया नारा हे दु –स्वास्थ्य, शिक्षा व रोजगार । अथेहे किपू छगू सांस्कृतिक सम्पदां जाःगु नगर खः । उकिं पर्यटकीय सांस्कृतिक सम्पदाया शहर दयेके जिगु लक्ष्य दु । सम्पदा बांलाक दयेकल धाःसा पर्यटकत दुहां वइ । पर्यटकत वल धाःसा थनया पसः, रेष्टुरेन्ट आदि बांलाक चले जुइ, अले थन हे आयआर्जन यायेफइगु अवस्था वइ । उकिं किपू नगर दुनेया जक मखु, थ्व नगरपालिका दुने लाःगु पांगा, भाजंगाः, चोबहाः, तौदह, चम्पादेवी थेंज्याःगु ऐतिहासिक, सांस्कृतिक थाय्यात दुथ्याकाः छगू ‘नेचुरल म्यूजियम’ दयेकेगु जुइ । थुकिं बाह्य पर्यटक जक मखु आन्तरिक पर्यटकयात नं किपुली दुकायेगु जिगु लक्ष्य दु ।

अथेहे शिक्षा ख्यलय् प्राविधिक शिक्षालय चायेकेगु आज्जु तयातयागु दुसा स्वास्थ्य ख्यलय् किपू नगरपालिकां बिस्कं हे छगू अस्पताल चायेकेगु लक्ष्य तयातयागु दु । छक्वलं निसः स्वसः बेडया धायेबलय् थाकुइफु, उकिं न्हापां झिंन्यागू बेडया सुविधा सम्पन्न अस्पताल चायेकाः किपूया जनतायात सर्वसुलभ स्वास्थ्य सेवा बीगु लक्ष्य दु । थुपिं लक्ष्य पूवंकेत हे जिं उम्मेदवारी बियागु खः । थ्व ज्या यायेत दछि निदँ कायेफु, तर ज्याया सुरुवात जुइ ।

यदि त्यात धाःसा तत्काल यायेगु ज्या नं दु । आः विष्णुदेवी अस्पताल संचालन जुयाच्वंगु दु । तर थ्व आः नां जकया अस्पताल जुयाच्वंगु दु । जि त्यानावन धाःसा लछि निलाया दुने सुरु यानाः न्याला दुने थ्व अस्पतालयात २४ घण्टा इमर्जेन्सी सेवा बीगु कथं दयेकेगु जुइ । थ्व सेवा बीबलय् माःगु उपकरणत फुक्क हयाः तयेगु जुइ । जिगु न्हापांगु प्राथमिकता स्वास्थ्य ख्यः जूगुलिं जिं थ्व ज्या पूवंकेगु प्रतिबद्धता प्वंकाच्वना ।

किपू देय् नेवाः संस्कृति सम्पदां जाःगु थाय् खः । थनया नेवाःतय् संस्कृति सम्पदा लिसें भाय् संरक्षणया निंतिं छु योजना दु ?
थौंकन्हय् किपुली नं नेपालभाषा ब्वंकेगु अभियान न्ह्यानाच्वंगु दु । आः न्यागू तगिं तक नेपालभाषा पाठ्यक्रम अनिवार्य जुयाच्वंगु दु । थुकियात च्यागू तगिं तक यंकेगु जुइ । अथेहे नेपालभाषा ब्वंकीपिं शिक्षक शिक्षिकापिनि छुं गुनासो नं न्यनाच्वनागु दु । वय्कःपिनि गुनासोयात सम्बोधन यायेगु जुइ । जि न्हापां निसें नेपालभाषा साहित्य संगीत क्षेत्रय् नं लगे जुयाच्वनाम्ह खः । वरिष्ठ संगीतकःमि रामकृष्ण दुवाल, मदनकृष्ण श्रेष्ठपिंलिसे नेपालभाषाया सांगितिक ज्याझ्वः ज्वनाः वीरगंज थ्यंक जि वनागु दु । किपू देशय् बूम्ह नेवाःया हे मचा जूगुलिं नेपालभाषाया मर्म नं बांलाक हे थू । उकिं जिं नेपालभाषाया संरक्षण व उत्थानया निंतिं प्रमुख प्राथमिकता बीगु जुइ ।संस्कृति सम्पदाया खँय् किपूयात छगू नेचुरल म्यूजियम दयेकेगु जुइ धकाः जिं न्ह्यः हे धायेधुन । थ्व ज्या पूवंकेत जि न्ह्याः वनेगु जुइ ।

थ्व चुनावय् छिं थः त्याइगु सम्भावना गुकथं खंकादिया ?
खय्त ला किपुली न्हापा न्हापा एमालेया वर्चश्व जुयाच्वंगु खः । ५४ सालय् नगरपालिका स्थापना जुइधुंकाः निसें ७४ सालया निर्वाचनय् तक एमाले हे वयाच्वंगु खः । थ्व इलय् विकास निर्माण हे मजू ला धायेफइमखु, तर गुलि जुइमाःगु खः उलि मजुल । किपूया जनतां नं असन्तुष्ट जुल । उकिं ७९ सालया चुनावय् झिगू वडा मध्ये गुंगुलिइ त्याकाः पूर्ण बहुमत हल । थ्व इलय् मेयरय् त्याकादीम्ह मदुम्ह राजकुमार नकर्मि दाइ सोच, भिजन दुम्ह नेता खः, तर स्वास्थ्यया कारणं वय्कलं थःगु सोच कथं ज्या यायेमफुत । थःगु कार्यकालया दथुइ हे वय्कः मंत । वय्कःया सोच कथंया ल्यं दनिगु ज्या जिं पूवंके । उकिया लिसेलिसें जिं थःगु एजेन्डा कथं ज्या याये । गथेकि वर्षाया इलय् आः नं लःया समस्या दु । थ्व समस्या ज्यंकेत किपूया ४ नं. वडाय् लाःगु जवाहिति, दुरुपुखू, नौमुले लःया मुहान दु, अनं किपू नगरय् लः हयाः समस्या ज्यंकेगु जुइ । थुकिया निंतिं अनं लः हये धयां जक मजिल, अनया वासिन्दातय्त छुं बीमाल । उकिं अनया स्थानीयतलिसे सहलह यानाः ‘गिभ एण्ड टेक’ सिद्धान्त कथं अनया नं विकास यानाः, किपूया लःया समस्या समाधान यायेगु जुइ । जिगु थज्याः थज्याःगु योजनाया लिसें किपू नगरपालिकाय् आः त्याना वनाच्वंपिं नेपाली कांग्रेसया जनप्रतिनिधिपिंसं यक्व ज्या यानाच्वंगु कारणं किपूया जनतां थ्व पालय् नं यक्व मत बियाः जिमित त्याकी धयागु विश्वास दु ।
थ्व इलय् जि किपूवासीपिनि छेँय् छेँय् वनाः वय्कःपिनि गुनासो नं न्यनाच्वनागु दु, अले जिगु भिजन नं कनाच्वनागु दु । जिगु भिजन न्यनाः वय्कःपिंसं ‘सीधा इमान्दार, थुगुसी छकः कृष्णमान, किपूया शान’ धकाः नारा बियाः हौसला बियाच्वंगु कारणं यानाः जि त्याइ धयागु पूवंक विश्वास दु ।

किपुली फुक्क वडाय् धयाथें कांग्रेसया जनप्रतिनिधित दु । उकिं छितः सहज नं खनेदयाच्वंगु दु । थ्व ल्याखं स्वयेबलय् छिं गुलि मत कायेफइ धयागु खंकादिया ?
७९ सालया चुनावय् गुद्वः व चानचुन मत कयाः राजकुमारी दाइनं त्याकादीगु खः । उबलय् स्वद्वः व न्यासलं मल्याक अप्वः मत कयाः त्याःगु खः । व इलय् नं जि छुं पदय् मदुसां किपुमिपिनि गुथि छेँ, थनया देगः फल्चा दयेकेत ज्या याना वयाच्वनागु खः । उकिं आः जिं किपूया जनतालिसे प्रत्यक्ष नापलायेबलय् वय्कःपिंसं कृष्णमान ज्या याइम्ह खः, उकिं थुगुसी कृष्णमानयात हे हयेमाः धया च्वंगु दु । थ्व ल्याखं जि यक्व मत हयाः त्याइ धयागु विश्वास दु ।

स्वतन्त्र उम्मदेवार बियादीपिं मध्ये छम्ह न्हापा कांग्रेस क्रियाशील दुजः धाइ । थ्व इलय् वय्कःया उम्मेदवारीं छितः लिच्वः मलाइ ला ?
छुं भचा ला लिच्वः लायेफु, च्वय्क्वय् जुइफु, तर अपाय्सकं तःधंगु लिच्वः लाइगु जिं मतायेक । वय्कलं छाय् स्वतन्त्र उम्मेदवारी बिल, व ला जिं मसिल । वय्कः ५ वडा, पांगाय् च्वनादीम्ह खः । उकिं ५ वडां कांग्रेसया यक्व हे मत काटे जुइगु जुल धाःगु न्हापा हल्ला नं जूगु खः । तर जिं अन वनाः प्रत्यक्ष कथं पासापिं खँल्हाबल्हा यानाबलय् अन यक्व हे सुधार जुइधुंकूगु खनागु दु । उकिं अपाय्सकं लिच्वः लाइगु थें मतायेका ।

अन्तय् छिगु छुं धायेगु दु सा ।
जि मचांनिसउें पर्यटकीय नगर किपू संस्कृति सम्पदा बचे यायेमाः धकाः लगे जुयाच्वनाम्ह खः । त्वाःत्वालय् जुइगु दाफा भजनय् मचां निसें जुयाच्वनाम्ह जूगुलिं किपूया त्वाः त्वालय्या संस्कृति, गुथि, संगीत, सम्पदा बारे जिं बांलाक हे थू, अथेहे न्हापां निसें स्वास्थ्य ख्यलय् नं ज्या याना वयाच्वनाम्ह जूगुलिं स्वास्थ्यख्यःया बारे नं बांलाक हे थू । शिक्षा ख्यलय् २६–२७ दँ ज्या याये धुन । थ्व इलय् जिं हजारौं मस्तय्त निःशुल्क ब्वंकेगु व्यवस्था यानागु दु । आः नं सुं आर्थिक कारण ब्वने मखनाच्वंगु दुसा उमित ग्वाहालि यायेत तयार दु । लिपा नं याना हे वनेगु जुइ । उकिं मां बाः, तताः केहेँपिंत थ्व हे वइगु मंसिर १६ गते जुइगु चुनावय् सिमा चिंलय् मत बियाः जितः त्याका बियादीत इनाप याये ।