नवरथ÷नवरात्री मेला

सन सायमि

झीगु तजिलजि कथं थीथी नखःचखः हनेगु जक मखु थीथी द्यःयाथाय् मेला हनेगु झ्वलय् गुंला लछि सुथ न्हापां धाःबाजं थानाः स्वयम्भुइ गुंला धर्म सेवा धकाः द्यइके वनी । यल व ख्वपय् नौबाजा, दाफा बाजा धाःबाजा थानाः थःथःगु लागाकथं सुथय् वा बहनी बँ पुयाः नाय्खिं बाजां थानाः पिगंद्यः (पीठय्) दर्शन याःवनी, लछि यंकं पिगमय् दाफा नं थाइ । मोहनी नखः हनेगु झ्वलय् कौलाथ्व पारुनिसें नवमी तक सर्गतय् नगु बी न्ह्यः थीथी तीर्थय् म्वः ल्हुयाः शक्ति पीठया दर्शन याइ । दशमी कुन्हु उपतीर्थ कथं गुह्येश्वरी द्यःया दर्शन याइ । थथे गुन्हु तक चान्हय् तीर्थ स्नान यायेगु यात नवरात्री मेला नवरथ मेला धाइ ।

थुगु नवरात्री मेला हनेगु तजिलजि आजु पुलां धाःसां ज्यू । थ्व गबलय्निसें न्ह्यात धयागु खँ सीमदुनि । येँया थीथी त्वाः, खलः, पुचः व व्यक्तिं स्वइच्छां मुंकेगु याः । थ्व मेला स्वदँ यंकं हनेमाः । न्हापांगु न्हि कौलाथ्व पारुकुन्हु शंखरतीर्थ, शंखम्वः, द्वितीया कुन्हु निर्र्मलतीर्थ भचाखुसी, तृतिया कुन्हु पुण्यतीर्थ गोकर्ण, चौथिकुन्हु इच्छुमति तीर्थ– कालमोचन, पञ्चमी कुन्हु पञ्चनारी तीर्थ –पचली, षष्ठीकुन्हु मनोहर तीर्थ –तोखा दुवाः, सप्तमीकुन्हु देवतीर्थ–पशुपति आर्यघाट, अष्टमीकुन्हु चिन्तामणितीर्थ –टेकु दोभान, नवमीकुन्हु ज्ञानतीर्थ –द्वकाधः व दशमीकुन्हु शान्ततीर्थ–गुह्येश्वरीइ मेला हनी ।

थ्व मेलाय् ब्वति काइपिं भक्तजनत मोहनी जःछि न्हिन्हि चान्हय् ग्वसाः खलकं बाजं थानाः थं वयेवं दकलय् न्ह्यःने नवरथ दकि (तुल), चन्द्र व सूर्यः दयेकातःगु ध्वाँय्, मू धिमे, मय्जुपिं पुचः, ख्याली (चिग्वःगु) धिमे खलः, क्वंचाखिं बाजं (दाफा बाजं) थानाः थीथी खुसिइ थ्यनेवं गुरुजुं संकल्प याकाः स्वांता कयाः म्वःल्हुइ । ख्वाः सिली । खुसिइ फिया अशोक चैत्य व निम्ह नाग दयेकी । इलां प्यनाः चन्द्रमा व सूद्र्यः तियाः पञ्चामृत छानाः पञ्चोपचारं द्यः पुज्याइ । महाद्यःयात अर्घ बियाः पिगंद्यः (अजिमापिं) नं पुज्याइ । स्वदँ क्यनीबलय् पिगंद्यःपिंत भ्वय्ब्व÷समय्द्व नं छायेमाः । ब्वति काःपिं भक्तजनतय्सं तपं तयेगु थःथःगु गच्छेकथं थीथी मरिचरि, सिसाबुसा, दक्षिण आदि छानाः सिधइ कुन्हु गुरुजुपिंत वस्त्र (वसः) देछायेगु चलन दु ।

थथे नवरात्री मेला वनेबलय् तिथि तुत् जुल धाःसा तुते जूगु तिथि न्ह्यकुन्हु हे काइगु जूगुलिं छन्हुं हे निगू तीर्थय् म्वः ल्हुयाः मेला हनीगु जुइ । अथेहे तिथि अप्वः जुल धाःसा लखुतीर्थय् म्वःल्हुयाः कंगअजिमा द्यः कायेगु याइ । ग्वसाः खलकं महाद्यःयात अर्घ याये सिधल धायेवं ब्वति काःपिं भक्तजनतय्त ह्याउँ जाकि सिन्हः तिकी । गोकर्णय् वनीबलय् तापागुलिं खास्तीइ सिन्हः तिकाः चिपं थीकी । अथेहे फुसिंख्यः मनोहरतीर्थ वनीबलय् रिंगरोडय् सिन्हः तिकाः चिपं थिकेगु चलन दु । स्याक्वत्याक्व (नवमी) कुन्हु भवानीयाथाय् स्वनाः पुज्यानाः द्यःया प्रसादया रुपय् सकसितं समय्बजि नकी । स्वदँ पूवनीबलय् सकसित भ्वय् तकाः बिदा बीगु चलन दु । स्वदँ यंकं हनीगु थुगु नवरात्री मेलाय् काइगु तीर्थ, पिगंद्यः, स्वांता, अर्घ याइम्ह महाद्यः थुकथं दु (बक्स स्वयादिसँ)

स्वनिगःया थीथी गामय् नं सुथ न्हापां दनाः दाफा बाजा, धिमे थानाः नवरात्री मेला हनेगु चलन दु । मच्छेगामय् नौरथबलय् कौलाथ्व पारुकुन्हु थापागामं खुसिचा व मच्छेनारायण द्यःया पुखुलिं वःगु लःधाः ह्वंगु थाय् मच्छेदाहिनी तीर्थय् म्वःल्हुइ । द्वितीया कुन्हु झुल पुखूया लः (दुरु खुसिचा) व मच्छेदायिनी लः धाः ह्वःगु थाय् दुर्गातीर्थय् म्वःल्हुइ । ततृतीया कुन्हु किपूया दक्षिण पश्चिमय् लाःगु सल्यानथानया ल्युने बःखु व मच्छेदायिनी खुसिचा ह्वंगु थाय् मचुली तीर्थय् म्वःल्हुइ । चौथिकुन्हु सतुंगलं क्वहां वःगु खुसिचा व बोसेगामं वःगु खुसिचा ह्वंगु थाय् फाखेल महाद्यः तीर्थय् म्वःल्हुइ । पञ्चमी कुन्हु ल्ह्वंखा खुसिचा व फावला खुसिचा ह्वंगु थाय् ल्ह्वंपर्वत तीर्थय् म्वःल्हुइ । षष्ठीकुन्हु मचागाः खुसिचा व बोसेगामं खुसिचा ह्वंगु थाय् दिगीतीर्थय् म्वःल्हुइ । सप्तमीकुन्हु मच्छेनारायण द्यःपुखू नरहरि तीर्थय् म्वःल्हुइ । अष्टमीकुन्हु सतुंगः व थक्वातं वःगु खुसिचा ह्वंगु थाय् बःखु गयातीर्थय् म्वःल्हुइ । नवमीकुनहु बःखु पीठतीर्थय् म्वःल्हुइ । थुकुन्हु मच्छेगांया गुलि नं बाजं दु दक्व थानाः विष्णुदेवी पिगमय् तपाःगु लप्ते भ्वय् ब्व छायाः मच्छेगामय् च्वंम्ह विष्णुदेवीयात नं भ्वय्ब्व छानाः नौरथा मेला क्वचायेकी ।

शक्ति साधना यायेगु नखः मोहनीबलय् थथे नवरात्री मेला हना आजु अजिमा द्यःपिंत पुज्यात धायेवं शक्ति प्राप्त जुइ धयागु जनविश्वास खनेदु । नवरात्री मेला हनेगु झ्वलय् थीथी तीर्थय् म्वःल्हुयाः फिया चैत्य, शिवलिंग, नाग आदि दयेकाः महाद्यः अजिमापिं पुज्यायेगु धार्मिक सहिष्णुता प्रतीक खः । थीथी बाजं सः न्यनाः न्यासि वनेगु झीगु स्वास्थ्यया निंतिं बांलाइ । छखे झीगु तजिलजि ल्यंकातय्त तिबः जूवनी । थुगु मेला हनेत गुथिया व्यवस्था यानामतःगुलिं स्वइच्छां मेला ग्वसाः ग्वयेमाः । न्हापा ने.सं. ११०२ तक निगू स्वंगू त्वालं ग्वसाः ग्वइगुलिं छु त्वालं ब्वति कायेगु धकाः बिचाः यानाच्वनेमाः । उगु दँय् न्हूसाःया सानु मानन्धरं नं नवरात्री मेला मुंकूगु खः । ने.सं. १११७ पाखे कामपा २० मरु ख्यःक्यब छ्वासपाखां ग्वसाः ग्वल । ने.सं. ११२० य् युथ कर्नर क्लब ग्वःफः त्वालं ग्वसाः ग्वल । ने.संं ११२४ य् कामपा २५ वडा वंघः आकाशभैरवया ग्वसालय् मेला हनाच्वंगुलिइ तःदँ लिपा ने.सं. ११४३ य् दल्लुइ च्वंगु जनजागृति क्लब व डल्लु धिमे खलःया ग्वसालय् नवरात्रीमेला मधासे नवरथ यात्रा २०८० धकाः ग्वसाः ग्वःगु दु । नवरात्री मेला ग्वसाः मग्वःसां पुचः मुनाः धिम बाजं थानाः मोहनी जःछि थीथी पिगमय् चाःहिउ नं खनेदु । थुगुसी कामपा वडा नं. २४ वंघःया ग्वसालय् नवरथ मेला मुंकेत्यंगु दु ।

२०३६ सालया जनमत संग्रह लिपा अव्यवस्थित बसोबास व अज्ञानतां यानाः खुसिइ धः ल्वाकछ्याना ब्यूगुलिं लः थीत घच्चायापुल । अप्रत्यक्ष रुपं बुलुहुं झीगु खुसि नाप स्वानाच्वंगु तजिलजि न्हनावन । उकिं झी पुर्खातय्सं दयेका थकूगु तजिलजि ल्यंकातयेत सम्बन्धित निकायय् सः थ्वयेकाः थुकिया निंतिं माःगु व्यवस्था यायेत न्ह्यचिलेमाल ।

ग्वाहालि ज्वलं
मानन्धर, जीतबहादुर ११२४, मानन्धर निबन्ध मुना । येँ ः तारादेवी मानन्धर, पौ, ११६–११७
वज्राचार्य, डा. चुन्दा ११२०, नेवाः तजिलजिइ नखःचखः । येँ, नेपालभाषा एकेदेमि, पौ ११७–११८
३. नवरात्री मेला समिति २०५३, कामपा २०, मरुख्यः क्यब, छ्वासपाखा
४. नवरात्री मेला समिति २०५६, युथ कर्नर क्लब, ग्वफः त्वाः ।
५. न्यनेकने, सरिता मानन्धर, ५८ दँ खिचापुखू, देवनारायण महर्जन, पासिक्व अजिमा, ६९ दँ ।

नेपालभाषा टाइम्स

च्वमिया मेमेगु

• वतु त्वालय् दन्त शिविर
• पासा पुचः गुथि लन्दनया न्हूधाः
• ज्यापु समाजया निर्वतमान नायः तीर्थलालया अबु मंत
• ‘मौसम पूर्वानुमानयात गम्भीर रुपं मकाःगुलिं यक्व क्षति जूगु खः’ – वरिष्ठ माैसमविद् मणिरत्न शाक्य
• नखःचखःया दिं कायेत झीगु संस्कृतिया मौलिक परम्परा म्हसीकेमाल