कायाष्टमि – कागेश्वर मेला

सन सायमि

यंलाथ्व अष्टमियात कायाष्टमि धाइ । थुकुन्हु येँ देय्या उत्तरपूर्व सुन्दरीजलया च्वसं गागलफेदीइ च्वंम्ह काकेश्वर अर्थात कागेश्वर महाद्यः व येँय् हनुमानध्वाखाय् च्वंम्ह कागेश्वर महाद्यःयाथाय् तःधंगु मेला हनी ।

थुकुन्हु महालक्ष्मी द्यःया धलं दनाः अपसं च्वनी । येँय् न्हिनय्पाखे पीठपुजा वनेगु चलन दु । अष्टमातृका व भैलद्यः पुज्यायेगु झ्वलय् लुमधि अजिमा, कंग अजिमा, लुतिमरु अजिमा, थँबही अजिमा, चन्द्रलखु अजिमा, पासिक्व अजिमा, फिब्व अजिमा, नइ अजिमा व पचली भैलःद्यःयात भ्वय्ब्वय्÷समय्द्वं छानाः द्यः पुज्याइ । यलय् अष्टमातृका द्यःपिं पुज्यायेगु चलन दु ।

कायाष्टमि शाक्त सम्प्रदायलिसे स्वापू दुगु मोहिन नखः त्यल धयागु छुमां कथं मालश्री धुन व मालश्री म्ये थुकुन्हु निसें हालेगु व पुइगु याइ । येँया नखः हनेगु झ्वलय् यंलाथ्व द्वादशीकुन्हु येँया न्ह्यात धयागु सुचं कथं थनीगु यःसिँ ख्वपया नाला गुइँ शुभसाइटय् वन प्रस्थान यानाः द्यः पुज्यानाः दुगु बलि बियाः पालाः सालाहःगु यःसिं चथाःकुन्हु भोताहितिइ थ्यंके हइ । थुकुन्हु साइटय् गुर्जुया पल्टन न्ह्यः न्ह्यः तयाः भोताहितिं हनुमानध्वाखा लाय्कुलिइ थ्यंकेहइ । लिसें थुकुन्हुनिसें किलागलय् दिप्याखं पिदनी ।

येँया हनुमानध्वाखां थ्यंमथ्यं प्यक्वय्त्या तापाःगु (१८ किमी) उत्तरपूर्वय् गागलफेदीइ गुच्वय् कापीइ क्वसं ल्वहंया शिवलिङ पा चकंका च्वंम्ह क्वः कागेश्वर महाद्यः कथं पुज्याइ । थुम्ह द्यः पूर्वय् सक्व, उत्तरय् आलापोट, पश्चिमय् सुन्दरीजल व दक्षिणय् नाङ्लेभार लाः । थन झ्वाला हायाच्वंगु लु स्वयेगु न्ह्यइपुसे च्वं । थ्वयात बागमति तीर्थया ह्वनागा कुम्हुतीर्थ व कागबेनी तीर्थ नं धायेगु याः । दँय्दसं कायाष्टमिकुन्हु मेला हनेगु थुगु खुसिइ म्वःल्हुयाः द्यः दर्शन यायेगु चलन दु । थौंकन्हय् तांया क्वसं मिजंपिं, मेगु तांया क्वसं मिसापिं म्वःल्हुइगु व्यवस्था यानातःगु दु । झ्वालां कुहां वःगु लःधाः म्हय् लातकि म्ह स्याःगु लनी धाइ । अथेहे क्वयाः खिं कल वा क्वः ज्वःचिंगु खनकि दशा वइगुलिं थुगु खुसिइ म्वःल्हुयाः द्यःया दर्शन यातकि दोष मुक्त जुइ धयागु जनविश्वास नं न्यनेदु ।

खुसि सिथं ल्वहंया त्वाथः गयाः थहां वनेबलय् शिवलिंग, गनेद्यः व नाग जुयाः द्यःयाथाय् थ्यंकफइ । तांदि धुनेवं तग्वःगु ल्वहंतय् कागेश्वरी द्यः कथं पुज्याइ । मेलाबलय् थन क्वलाछि पाय्धिकःम्ह लुँयाम्ह क्वः ब्वयातइ । नापसं च्वंगु ल्वहंतय् सिलिसिलिं वःगु लः जल कथं फयाः छेँय् थ्यंकी । खुसि सिथय् तग्वःगु ल्वहं पार्वती कथं पुज्याइ ।

थुम्ह द्यःया उत्पत्ति बारे श्री स्कन्दपुराण स्वस्थानी व्रतकथा कथं सतीदेवीं थः अबु दक्ष प्रजापतिं थः भाःत महाद्यःया अपमान याःगु न्यने मफयाः यज्ञकुण्डय् क्वब्वानाः सीत । महाद्यः वँय् चायाः सतीदेवीया सीम्ह कुबुयाः संसार चाःहिउ जूबलय् थुगु थासय् सतीदेवीया नुगः कुतुं वनेवं सेनपीठ, उमादेवी, अष्टवक्रायोगिनी, कागेश्वर महाद्यः उत्पत्ति जुल ।

किंवदन्ती कथं सत्ययुगय् महाद्यः पार्वती वनविहार यानाच्वंबलय् महाद्यवं पार्वतीयात छुं मधासे सेन पर्वतया पाक्व (गुफा)य् तपस्या यानाच्वन । पार्वतीं बागमति ह्वनाच्वंगु थाय् ब्रम्हतीर्थय् न्हिन्हि म्वःल्हुयाः तुयुम्ह क्वःया रुपय् महाद्यः तपस्या याःगु थासय् निलः छाःबलय् कारुणकेशर÷कागेश्वर महाद्यः उत्पत्ति जुल ।

मेगु किंवदन्तीकथं परापूर्वकालय् छम्ह तुयुम्ह क्वखं न्हिन्हिइ कागबेनी घाटय् म्वःल्हुयाः साया दुरु न्ह्यानाः थुगु थासय् छाःगु खनाः म्हुया स्वःबलय् शिवलिंग लूगुलिं थ्वयात कागेश्वर महाद्यः धायेगु यात । महाद्यः लूगु न्हि कायाष्टमि जूगुलिं थन थुकुन्हु तःधंगु मेला हनी । मेला हनेगु झ्वलय् न्ह्यकुन्हु थीथी थासं मनूत मत च्याकाः चा च्वं वइ । सुथय् थीथी थासं वःपिं मनूत खुसिइ म्वःल्हुयाः द्यः दर्शन यायेगु झ्वलय् झाँक्रीत ध्यांग्रो थानाः तिंतिं न्हुया वयाः खुसिइ म्वःल्हुयाः द्यःया दर्शन याइ । गुँच्व छगुलिं मनूत म्वःम्वः जुयाच्वनी । द्यः दर्शन यायेत घण्टौं लाइन च्वनेमाली । विशेष यानाः गागलफेदी, सक्व, सुन्दरीजल, नयाँपाटी लिसें नेपाः गाःया थीथी थासं मेला हं वइगुलिं पलाः तयेथाय् दइमखु । दशहरा व गुंपुन्हि कुन्हु सिलुतीर्थय् म्वःल्हुयाः तीर्थ सीकावःपिंसं थुकुन्हु सिलुतीर्थय् जल व तारिस्वां थुम्ह महाद्यःयात छात धायेवं तःधंगु पुण्य लाइ, मेला पूवनी धाइ । मेपिंसं सादुरु छानाः द्यः पुज्याइ । थुगु गुँइ निख्खरं हाकुपिं क्वःत दु ।

श्री स्वयम्भु महापुराणय् थुगु तीर्थयात उपतीर्थ कथं कयातःगु दु । थ्वयात कागेश्वर ब्योमतीर्थ धाइ । थन महाद्यःया कलाः पार्वती उद्धार जुयावंगुलिं थुकुन्हु थन धतुर स्वां कयाः म्वःल्हुयाः त्रिशुल दान यात धायेवं तःधंगु पुण्य लाइ धयातःगु दु ।

थन थौंकन्हय् च्वय् थ्यंक हे गाडीथ्यनेधुंकूगु दु । तर तसकं हुल जुइगुलिं गाडी मछ्वयेफु । थथे जुल धाःसा गागलेफदीइ बसं कुहां वयाः बाघौति न्यासि वन धाःसा कागेश्वरीइ थ्यंकेफइ । थन थ्यंके मफुपिं मनूत थुकुन्हु हनुमानध्वाखा लाय्कुलिइ च्वंम्ह कांगेश्वर महाद्यःयाथाय् मेला हनी । थुगु देगःया विशेषता तप्यंगु स्वाहाने त्वाथः शिखर शैलीं दयेकातःगु दु । देगलय् लीयागु शिवलिंगयात काकेश्वर महाद्यः कथं पुज्याइ । थुगु देगः वि.सं. १७६८ पाखे लानी भुवनलक्ष्मीं दयेकाबिज्याःगुलिं भुवनलक्ष्मीश्वर नं धाः ।

दँय्दसं कायाष्टमि कुन्हु हिन्दू व बौद्धमार्गीतय्सं थःथःगु पहलं हना वयाच्वंगु दु । थ्व धार्मिक सहिष्णुताया बांलाःगु खँ खः ।

ग्वाहालि ज्वलं
१. सं. राजभण्डारी, तीर्थलाल (११०५) श्री स्वस्थानी व्रतकथा । येँः तीर्थलाल राजभण्डारी, पौ ५२ ।
२. वज्राचार्य, बद्रीरत्न ः ११०३ श्री स्वयम्भू महापुराण । येँ ः सानुमाया तुलाधर, पौ २५४