ने. सं. ११४४ ञलागा पारू -

सापारुया ख्यालः – म्हिगः व थौं

ख्यालः विधायात नाट्य विधाया मौलिक विधा कथं प्रतिष्ठापन यायेत झी नेवाः च्वमि साहित्यकारत ताःलाःगु दु । विदेशय् कमिक्स धकाः थीथी कथं ख्यालिन्हिलिया प्रथा दुसां उकियात ख्यालः व प्रहशन कथं मखुसे जोक कथं जक नालातःगु खनेदु । जोकर दयेवं जक नं ख्यालः जुइमखु । नाटकय् हास्य रसया प्रभाव गाक्कं दुथ्यायेवं नं ख्यालः जुइमखु । ‘वाचिं गःथाय् चुलु’ नांगु रामशेखरया हास्य नाटकयात रामशेखर थःम्हेसिनं हे थ्व ख्यालः मखु नाटक खः धयातःगुलिं नं थ्व खँ स्पष्ट जू । अथे खःसा ख्यालः छु खः, उकी दइगु मौलिक गुण छु खः धयागु खँ सीकेगु खःसा पुलांगु ख्यालःया रुप, उकिं बीगु सन्देश व उकिया बनावटयात छक्वः दुवालाः मस्वसें गाइमखु । अथे स्वस्वं वनेगु खःसा न्हापा ख्वप लगायत स्वनिगः दुने येँयाः पुन्हि व सापारुया इलय् न्ह्यब्वये हइगु पुलां पुलांगु ख्यालःयात आधार कयाः अध्ययन यायेमाली ।

ख्वप छगू पुलांगु शहर जूगु कारणं न्हापानिसें सापारुया झ्वलय् थीथी कथं ख्यालिन्हिलि व हाश्यव्यग्य यानाः त्वाःत्वालय् चाःहिलेगु चलन दु । थ्व झ्वलय् त्वाःया थीथी व्यक्तिया कमी कमजोरी, भ्रष्टाचार याःगु, यौन दुराचार याःपिं मनूतय् बारे छम्ह कलाकारं अनेकौं कथंया हाउभाउ व क्यारिकेचर यानाः समाजयात सुसूचित यानाच्वनी । लिपा लिपा निम्ह कलाकार च्वनाः थवंथः संवाद मार्फत् नं थज्याःगु कथंया समाजया विकृति, विसंगति व रुढीवादी आचरणया विरुद्धय् सः थ्वयेकेगु चलन सुरु जुयावल । अझ नाटकीय शैलीं (तर नाटक मखु वा ख्यालि ल्याखं मखु) असम्भव खँयात सम्भव थें च्वंक हास्यब्यंग्य पारां मनूतय्त सुसूचित यायेगु मौलिक विधाया सुरुवात जुल । थुकि ख्वप, येँ व यलय् थीथी कथं गतिविधित जूगु खनेदु । ख्वपय् रामशेखर नकःमि, येँय् पद्मरत्न तुलाधर व श्रीकृष्ण अणुपिंसं उकथं नेवाः मौलिक विधा ख्यालः सिर्जना यानाः थ्व विधायात उच्चत्तम स्तरय् थ्यंकेत योगदान यानावंगु खनेदु ।

थौं झीगु न्ह्यःने नेवाः मौलिक विधा ख्यालःया महारथीत रामशेखर नकःमि, पद्मरत्न तुलाधर व श्रीकृष्ण अणुपिं मदये धुंकल । अथे खःसां थुगु विधा धाःसा धस्वनाच्वंगु दु । थीथी इलय् जुइगु ख्यालः कासा, सापारुया इलय् ख्वप लगायत थीथी थासय् न्ह्यब्वइगु ख्यालः नापं धिन्ताल्ल नांयागु ख्यालःया सफू पिथनाः रामशेखर नकःमिं थुगु विधायात च्वन्ह्याकादीगु दु । खस नेपाली भासं प्रज्ञा भवन नापं राष्ट्रिय सभागृह व नाचघरय् सापारुया इलय् गाईजात्रा महोत्सव याये न्ह्यः हे नेवाःतय् थुकथं ख्यालः पिथनेगु नापं त्वाःत्वालय् क्यनेगु, देय् चाःहिलेगु चलन दुगु सकसिनं सिउ । ख्वप देय्या जक खँ ल्हायेगु खःसा २०१६ सालपाखे हे थज्याःगु ख्यालः पिथनाः सापारुया झ्वलय् पिथंगु कलाकार आशाकाजी बासुकलां लुमंकेगु याः । सुयातं नागः तुंगः यायेमाल धाःसा, समाजय् प्रतिष्ठापित जुयाच्वंपिंसं हे अनैतिक ज्या याना जुलधाःसा अज्याःपिंत ब्वः बीमाल धाःसां उकथं ख्यालःया माध्यमं धायेजिक्व धाइ ।

पंचायतीकालय् ख्वपय् ख्यालः विधा उत्कर्ष विन्दुय् थ्यंगु खनेदु । थुकी रामशेखर नकःमि ला ज्वःमदुम्ह व्यक्तित्व कथं खने दयाच्वंगु हे जुल । रामशेखरं अस्पतालया जा, १२ बजे, हः खा हाल, पुन कुमार न्हिसुतू, चकना लगायत ख्यालः क्यनाः व धिन्ताल्ल ख्यालः मुना पिथनाः अथेहे मेमेपिं ख्यालः विधाय् ताय्तिति याःपिसं नं थीथी ख्यालः क्यनाः ख्वपय् ख्यालःयात निरन्तरता बीगु ज्या याःगु दु । छ सु, भुतिमालि युद्ध थेंज्याःगु ज्वःमदुगु ख्यालः पिकयाः पंचायती शासक व प्रजातान्त्रिक धाःपिं शासकतय्सं याःगु अत्याचारयात भ्या भचा हे मुलाइजा मतसें छम्ह सवल ख्यालः च्वमि कथं भाजु आशाराम वैद्यपाखें ख्यालः विधा मार्फत् प्रज्ञा प्रतिष्ठानया दबुलिनिसें भ्वँतय् तकं मनूतय्त इतिइति न्हिइकाः राजनीतिक व्यंग्य याःगु लुमंके बहः जू । रेसलिंग, कबर्डि थेंज्याःगु आकर्षक ख्यालःत सापारुया इलय् न्ह्यब्वयाः त्रिरत्नमान बनेपाली (अगिब) ख्यालः विधायात सापारुंनिसें लिपा नेपालभाषा साहित्य तःमुँज्या लगायत मेमेगु नं थीथी दबू दबुलिइ न्ह्यब्वया यानादीगु योगदान थौं नं लुमंकेबहः जू । अः यां क्वात, भजगोबिन्द थेंज्याःगु ख्यालः न्ह्यब्वया श्यामसुन्दर शिल्पकारं थुगु विधायात निरन्तरता बीगु कुतः यानादीगु दु । यमलोक, हाउरे, लातापाक्व हवल्दार, लापर्वाही थेंज्याःगु आपालं ख्यालः न्ह्यब्वयाः रवि ख्याजु, हर्के माइला, कुम्हाः कृष्ण, पुष्पनारायण प्रजापतिपिंसं ख्यालः क्षेत्रय् यानादीगु योगदान नं थन लुमंकेबहः जू । राजेन्द्र माकः, रामचन्द्र जाकिबञ्जार, रमेश प्रजापति, दिलकृष्ण माकः, विश्वराम दुमरु थेंज्याःपिं न्हूगु पुस्तां नं ख्वपय् ख्यालःयात निरन्तरता बियादीगु खः । अथे खःसां आः वयाः सुनानं थुगु विधायात प्रोत्साहन मयाःगु व टेलिभिजन, युट्यूब, फेसबुक व थीथी कथंया सञ्चार माध्यमत ल्हातय् ल्हातय् सुलभ जूगु कारणं नं मेहनत यानाः सिर्जना यायेगु चलन त्वःफिया वंगु खनेदु । मखुत धाःसा म्हिगः मनूत हुल हुल मुनाः पिया पियाः स्वइगु थ्व ख्यालः थौं क्यने तकं महइगु व स्वयेगु चलन त्वफिना वनाच्वंगु धयागु नेवाः मौलिक विधा ख्यालःया लागिं छगू घातक प्रहार हे धाःसां छुं पाइमखु ।

ख्यालः विधा ज्वनाः ख्वपय् नेवाः मिसा च्वमि साहित्यकारत नं खने दयेक वःसां उमिसं थःपिनि च्वसायात निरन्तरता बीफयाच्वंगु मदुनि । थुकी रमिता प्रजापति, कृष्णशोभा उलक, शर्मिला थुसाया नां वइ । बरु ख्यालकय् कलाकार जुयाः उत्कृष्ट कलाकार कथं थःपिंत प्रतिष्ठापित यायेगु ज्याय् रञ्जना सितिखू, कृष्णशोभा उलक, रामेश्वरी कोजूपिसं योगदान यानादीगु दु । अर्णेश्वरी शिल्पकारयात नमूना कलाकार भाःपियाः थःपिनि अभिनय न्ह्यब्वकेगु झ्वलय् आपालं न्हून्हूपिं मिसा कलाकारत ख्वाः खनेदयेकः वःसां उपिं दथुइ हे तनावनीगु समस्या गथे खः अथे हे जुयाच्वंगु नेपालभाषा साहित्य तःमुँज्याया नायः जनकवि चन्द्रबहादुर उलकया अनुभव दु । थ्व झ्वलय् लिपांगु इलय् ख्वप कलेज व ख्वप माविया आपालं मिस्त न्हू कलाकार कथं खने दयेक वःगु व आस्था सांस्कृतिक परिवार ख्वपपाखें न्ह्यब्वइगु न्हून्हूगु ख्यालः, नाटक व ब्यंग्य ख्यालि न्हिलिइ मिस्तय्गु सहभागीतायात थन सरहाना मयासें मगाः । थ्व नेवाः मौलिक विधा ख्यालः उन्नतिया लागिं मिस्तय् योगदान खः ।

सापारु च्यान्हु राणा कालंनिसें जनताया अनुभूति, असन्तोष व थीथी कथंया गुनासो न्यनेगु ई कथं कयातःगु खनेदु । थ्व इलय् छुं धाल धाःसां उकियात कयाः मुद्दा चले जुइमखु धाइ । छगू ल्याखं थ्व मोहनीया इलय् जू म्हितेत छुट बिइत बिगुल पुइथें खः । जू म्हितेगु सुरु जुल धायेवं चांन्हिं जू म्हितेगु सुरु जुइ, अले हाकनं जू म्हितेगु बन्द जुल धायेवं बन्द नं जूवनी । सापारुया च्याचा गुन्हु नं थुकथं समाजया विकृति, विसंगति नापं मनूतय् मनय् लिकुनाच्वंगु उकुस मुकुसयात प्रस्फुटन यायेगु ई खः । थुकिं हे रचनात्मक भावना सिर्जना यानाः झी अग्रजतय्सं नेवाः मौलिक विधा ख्यालः दयेकेगु सुरु याःगु खः । आः वया थ्व ख्यालः विधायात गतिलाक्क च्वन्ह्याकेगु ज्या धाःसा गनं खने मदयाच्वंगु दु । चकना साहित्य पाःलाःपाखें ख्यालःया कासा यानाः थीथी कथं ख्यालःयात विकास यायेगु अभियान न्ह्याकल, तर थुकिं निरन्तरता काये मफयावन । आशाकाजी थकुया नेतृत्वय् दुगु ख्यालिगुलु गुथिं नं निरन्तर रुपं ख्यालः विधायात न्ह्यःने यंके फयाच्वंगु मदुनि । उकिं छगू ल्याखं थौं ख्यालः शून्य प्रायः जुइ धुंकल धाःसां जिउ । थुगुसी ख्वपय् नं सापारुया झ्वलय् छगू हे ख्यालः मदइगु खनेदुगु खः । बल्ल बल्ल राजेन्द्र श्रेष्ठं ख्वप कलेज व ख्वप माविया प्रस्तुति धकाः ‘भविष्य’ नांया ख्यालः छगू क्यनेहल । रामशेखर थेंज्याःम्ह ख्यालः विधाया महारथीया जन्म जूगु थासय् ख्यालःया भविष्य हे अन्त्य जूगु खःला धइगु नं थुकिं क्यं ।

ख्यालःया परम्परा सापारुं ख्यालः क्यनेगु चलनं हे सुरु जूगु जुइमाः । वयां लिपा थीथी कथं इलय् ब्यलय् औपचारिक रुपं ख्यालःया ब्वज्यात नं जुजुं वन । पद्मरत्नया तन्त्र ताब्लेट, श्रीकृष्ण अनुया तंबैंक, रामशेखरया १२ बजे, खा हाल आदि ख्यालःपाखें हे नेवाःतय् मौलिक विधा कथं ख्यालःया सिर्जना जुजुं वंगु खः । उकियात मेपिं न्हूगु पुस्तां कःघाना वनाच्वन । मध्यपुर थिमिपाखें गणेशराम लाछिं ख्यालःया सफू हे पिथनाः ख्यालः विधाय् योगदान यानादीगु दु । नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानय् हःपा गुथिपाखें ख्यालः ब्वज्या यानाः पद्मरत्न तुलाधरया थीथी ख्यालः ब्वज्या यायेगु व ख्यालः मुनाः पिथनेगु ज्या जूगु दु । चकना साहित्य पाःलाःपाखें ख्यालः कासा जूसानिसें आः तकं उकथं व्यवस्थित कथं ख्यालः कासा जूगु रेकर्ड हे खनेमंत ।

ख्वपय् नं लिपांगु इलय् ख्वप नगरपालिकापाखें २०५० सालय् छक्व अरनिको सभाभवनय् ख्यालः कासा यासांनिसें व्यवस्थित रुपं ख्यालः कासा मजूनि । २०५७ सालपाखे छक्वः नेपाल क्रान्तिकारी युवा संघया छगू कवः बाल विकास समूहपाखें अरनिको सभाभवनय् याःगु जिल्लाब्यापी ख्यालः कासाय् रामशेखर नकःमिं उलेज्या यानाः मेयर प्रेम सुवालं सिरपाः लःल्हाःगु रेकर्ड दु । वयां लिपा धाःसा प्रायः ख्यालः विधा शून्य अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु दु । नेपालभाषा साहित्य तःमुँज्याय् नं ख्यालः च्वयाः न्ह्यब्वयेगु दुर्लभ जुजुं वनाच्वंगु दु । उकि राजेन्द्र श्रेष्ठ लिपा तकं च्वयाच्वंम्ह छम्ह लेखक खने दयाच्वंगु दु । थुगुसी सापारुं वय्कःया हे छगू जक ख्यालः ब्वज्या जूगु दु । थुकथं स्वयेगु इलय् साहित्यया छगू मौलिक विधा कथं नेवाःतय्सं पितहःगु थुगु ख्यालः विधायात ख्यालः विधाया न्हूगु पुस्तां वायेत्य फ्वायेत्य यानाच्वन धाःसा थुकिया अस्तित्वय् तकं संकट लाइमखु धाये फइमखु ।