ख्वपया बिस्काः

ख्वप(रासस)- दँय्दसं विक्रम संवत्या न्हूदँय् ख्वपवासीतय्सं च्याचा गुन्हुतक परम्परागत तान्त्रिक विधिकथं हनीगु लोकंह्वाःगु बिस्काः जात्रा चैत २७ गतेनिसें शुरु जुइगु जूगु दु । न्हूदँ स्वयां प्यन्हु न्ह्यः भैलः खः सालाः शुरु जुइगु थ्व जात्रा मुख्य यानाः चैत मसान्तय् हलिंपताःसहितया यःसिं थनेगु व बैशाख १ गते न्हिछियंकं यःसिं ख्यलय् यःसिं जात्रा न्यायेकाः बहनिपाखे यःसिं क्वथलाः हनेगु याइ । जात्राया निंतिं अति आवश्यक भैलः खः व भद्रकालीया खः दयेकेगु ज्या शुरु जुइधुंकूगु दु ।

तःमधिस्थित न्यातपौ देगःया न्ह्यःने लछि न्ह्यवनिसें रथ दयेकेत माःगु थीथी आकारया सिँ तयार यायेगु, घःचाः दयेकेगु, स्यंगु हलंज्वलं मिले यायेगु, बुट्टा कीगु ज्या जुयाच्वंगु गुथि संस्थान ख्वपया प्रमुख खिमा वलीं जानकारी बियादीगु दु । वय्कःयाकथं न्हूगु सिँ न्यानाः छचाः घःचाः न्हूगु दयेकेगु ज्या जूगु दुसा मेगु पुलांगु हे घःचाःया मर्मत याःगु दु । १६ गतेनिसें भैलःखःया घःचाः व रथया थीथी पार्टपुर्जा जडान यानाः २३ गतेया दुने प्यागोडा शैलीया स्वतँ जाःगु रथ निर्माण सिधयेकाः रंगरोगन यायेगु ज्या शुरु जूगु दु ।

रथ निर्माणया निंतिं दातापाखें वःगु तग्वःगु सिँ व गुथि संस्थानं रथ निर्माण व मर्मतया निंतिं आवश्यक सिँ इलय् थ्यंके हःगु दु । वय्कलं धयादिल, ‘खः (रथ) सालेत ठेकेदारयात ९० कु हाकःगु कस्से जूगु व तसकं बल्लाःगु खिपः हयेत निर्देशन बियागु दु, जात्रा व्यवस्थापन समितिसमेतया पुचलं खिपःया परीक्षण याःगु दु । ५५ कु हाकः ताःहाकःगु हासा थें चकंगु प्वः दुगु यःसिं जात्राया निंतिं आवश्यक जुइ । थगुनेया हे निगः यःसिं दुगुलिं थुगुसी न्हूगु यःसिं हयेगु ज्या मजुल । थुगुसी २७ गते भैलः खः न्हिनसिया ३ ताः इलय् सालाः सनिलया ५ ताः इलय् द्यः सालेगु क्वचायेकेगु निर्णय यानागु दु ।’

पोटरी स्क्वायरय् प्रजापति समाजं थनीगु ल्हाः मदुगु यःसिं ख्वपया सूर्यविनायक नगरपालिका १० वडा चित्तपोलस्थित सल्लाघारीं हःगु दु । थुगुसी बिस्काः जात्राया निंतिं पूर्जा खर्च बाहेकं रथ दयेकेगु, खिपः, बेत व थीथी साइजया सिँ न्यायेत व ज्याला लगायतया खर्चया निंतिं २५ गू लख तका बजेट दुगु वय्कलं जानकारी बियादिल । २६ गते हनुमाध्वाखां खड्ग हयाः गुथिया छम्ह कर्मचारीयात जुजुया प्रतीक दयेकाः बाजागाजासहित च्वङ्गा गणेद्यःया जंगलय् सिमायात पुजा यानाः खड्ग दुत हयेवं जात्रा शुरु जुइगु परम्परा दया वयाच्वंगु दु ।

लिच्छवीकालनिसें शुरु जूगु थ्व जात्रा बैशाख १ गते स्वयां प्यन्हु न्ह्यः भैलः व भद्रकालीया रथयात्रा यानाः शुरु यायेगु परम्परा दु । थ्व जात्राया मुख्य आकार्षण धइगु हे भैलः खः जात्रा व यःसिं थनेगु खः । तान्त्रिक विधिकथं सिँया सिँ जक छ्यलाः प्यागोडाशैलीइ निर्माण याइगु ३५ फिट तजाःगु स्वतँजाःगु भैलः खतय् भैरवया मू द्यः व बेताः द्यःयात बिज्याकाः न्यातापौ देगः न्ह्यःनें थःने व क्वःने लागाय् रथ साला यंकेगु परम्परा दु ।

शुरुया दिनय् तःमधि त्वालं ख्वपया थःने लागा क्वाछें, साक्वथा, सुकूध्वाखा, ग्वःमधि, इनाचो, दत्तात्रय थ्यंकाः रथ लित हयेगु प्रचलन दु । न्हूदँया प्यन्हु न्ह्यः अर्थात चैत २७ गते न्हिनय् तान्त्रिक विधिकथं भैलः खतय् खड्ग, तरवार व निसान तयेधुंकाः सनिलंनिसें द्यः खः सालेगु क्रम शुरु जुइगु परम्परा दु ।

विक्रम संवत्कथं सौरमासया लिधंसाय् तान्त्रि विधिकथं न्ह्याइगु बिस्काः जात्रायात बी अर्थात सर्प सित, बी (सर्प)या जात्रा, बी स्यात धकाः थीथीकथं धायेगु याना वयाच्वंगु खःसा थुपिं हे खँग्वः अपभ्रशं जुयाः बिस्काः व बिस्केट जात्रा धाःगु खः धइगु धापू दु ।

द्यः खः क्वःने लागाया बुलुचा, नासमना, वंशगोपाल, तेखापुखूपाखे यंकेगु प्रचलन दुसा भैलः व भद्रकालीया खः सालाः गःहितिइ थ्यंकाः न्हापांगु दिंया जात्रा क्वचायेकेगु परम्परा दु । निन्हुया दिं भद्रकालीया खः गःहितिं खँला त्वाःस्थित अजिमा द्यःया छेँय् थ्यंकीसा स्वन्हुया दिं गःहितिइ भैलःद्यःयात बलि बियाः गुथि संस्थानपाखें सरकारी पुजा याइ ।

यःसिं ख्यलय् चैत मसान्तकुन्हु सनिलय् ५५ कु ताःहाकःगु हलिंपताःसहितया यःसिं थनेगु परम्परा दु । शुरुइ बिस्काः जात्रा यःसिं थनेगु व क्वःथलेगु दिनय् जक हनेगु याना वयाच्वंगु खः । लिपा मल्लकालय् थ्व जात्रा भैलः व भद्रकालीया द्यः खः सालाः जात्रा यानाः प्रत्येक त्वाः त्वालय् शक्तिशाली देवीदेवताया पुजा यानाः हनेगु प्रचलन दुगु खः ।

खः सालीगु इलय् अप्रिय घटना मजुइमा धकाः खः सालीगु दिं खतय् खुम्ह भैलः नायः, न्याम्ह चौगुथि, निम्ह तलेजुया पुजारी च्वनेगु चलन दुगु तलेजुया मू नायः नरेन्द्रप्रसाद जोशीं कनादिल । बैशाख ५ गते जात्राया लिपांगु दिं जूगुलिं थ्वकुन्हु नं शुरुया दिनय् थें न्यातपौ देगःस्थित तःमधि त्वालं भैलः खः २०० फिट ताःहाकःगु प्यपु खिपतं चिनाः थःने व क्वःने त्वाःयापिंसं थःथःगु त्वालय् यंकेत निखें सालेगु याइ ।

वयां लिपा द्यः खः न्यातपौ देगःया पश्चिम कुनय् तयाः बेताली भैरवया मुख्य द्यःया पुजा यानाः द्यःयात भैलः देगलय् बिज्याकेवं तान्त्रिक विधिकथं पुजा यानाः जात्रा क्वचायेकेगु परम्परा दया वयाच्वंगु दु ।