दुःख छु खः ?

थौं मांअबु सन्तानया लागिं घाघः जूगु दु। मांअबुयात थःगुपिनिगु बोझ कथं काइ । उकिं थौंया शिक्षित समाजय् आपालं मांअबु दुःखी । थः सन्तानयात माः । सन्तानं दुःख सी । सन्तानं याउँक जीवन हने फयेमा धइगु कामना याइ मांअबुं । थः सन्तानया लागिं आपालं धनसम्पत्ति मुंकी । थुकिया लागिं जीवंकाःछि दुःख सी । सन्तानयात सम्पत्ति लःल्हाइ । तर अय्नं मांअबुपिं दुःखी । थुगु इलय् मांअबुया म्हुतुं पिज्वइ । ‘सम्पत्ति दयां छु याये ? कायम्ह्याय् दयां छु याये ?’

मनूया जीवन थुकथं हे न्ह्याइ । मचाया ई मांअबुनापं न्ह्याइ । ल्याय्म्ह जुइ । लजगाः याइ । धन मुनी । न्ह्यइपुकाः ई फुकी । बैंश वनी । याकःचा जुइ । सकसियां लागिं घाघः भाःपी । जीवंकाःछि छु याना ? छाय् याना ? छाय् यायेमाःगु ? छाय् मयानागु ? आदि खँ वायेका जुइ । थुकथं न्हिल्याः खाखां जीवन फुइ । मनूया स्वभाव काम विषयसं मख्ख जुइगु। बांलाःगु छेँ, धन सम्पत्ति नापं तिसा वसः, उकिनापं सन्तान ।

थुकी हे न्ह्याइगु, थ्वहे सुखी जीवन, सम्पन्न जीवन । थुकथं सुखी परिवारय् सम्पन्न जीवन धाधां ई न्ह्याइ । थुगु इलय् सम्पत्तिया कारणं कलह ब्वलनी । दाजुं किजायात वैरि भावं स्वइ । तता केहेँया दथुइ ल्वापु ब्वलनी । कायं मांयात शत्रु खंकी । थः जन्मदाता मांअबुया हत्या तकं याइ । थुगु इलय् विचाः वयेकी जन्मकाःछि सम्पत्ति मुनां छु दत ? कामभोगय् सुख तायेकागु छु धाथें सुख खःला ? थुकिं यानाः निरास जुइ । मनय्स न्ताप ब्वलनी । मन ची थाकुइ ।

थुकथं सन्ताप ब्वलंकाः जीवन हनीपिं म्हो मजू । गुलिं थः सन्तानया मायां थःगु सम्पत्ति दक्व इमित लःल्हाइ । अनंलिपा मांबौ सन्तानया दथुइ ब्वथली । गबलें तःधिकःम्ह कायया छेँय् । गबलें माइलाया नाप । अले गबलें कान्छाया छेँय् । सकसितं बराबर सम्पत्ति इना बिउपिं मांबौपिं । सकलें कायपिनि छेँय् सम्पत्ति थें इनाः च्वनी । मांअबुयात कायपिंसं चाःचाःहिका जुइ । गुलिसिनं थुकथं जीवन हनेगुयात दुःख तायेकी । अले थःगु सम्पत्ति लःल्हाये धुंकाः गृहस्थी जीवन त्याग याइ ।

बुद्धकालय् पोतलिय गृहपतिया खँ न्ह्यथनेबहजू । बुद्धकालय् पोतलिय गृहपति दु। वं थःके दुगु धन-सम्पत्ति, तिसा-वसः दक्वं थः कायपिंत अंश कथं बिल । वं गृहस्थी जीवन त्याग यात । थम्हं जीविका यानाच्वंगु गृहस्थी ज्याखं त्वःतल । व बनखण्डय् वन । अन च्वनाः खोले जक नयेगु यात । थःगु म्ह त्वपुइत छजू वसः जक पुन । अन हे थःगु जीवन यापन यात । छन्हु पोतलिय गृहपतिं तथागत बुद्ध नापलात । थुगु इलय् तथागत बुद्धं वयात काम विषयया बारे कनाबिज्यात । वसपोलं थुकि थीथी कथं उपमा बियाः बिज्यात । गुगु थुकथं दु,

फ्वनातःगु वस्तु थें :- सुनानं मेपिंके छुं वस्तु तिसा वसः फ्वना काइ । उगु तिसा वसः पुनी । अले बजार चाःहिउ वनी । वयात खनेवं मेपिसं धाइ – ‘थ्व भोगी खः । थ्वं मेपिनि वस्तु भोग यात ।’ थुगु हे इलय् वस्तुया मालिक नं नापलाइ । मालिकं थःगु तिसा वसः वा वस्तु कया यंकी । थुगु इलय्व या मन खिन्न जुइ । दुःख ताइ । थुकथं हे काम विषयसं तक्यनीगु वस्तु फ्वनाः कायेथें हे खः । थुकि आपालं दःख दु। आपाः दोष दु ।

थः सन्तानया मायां थःगु सम्पत्ति दक्व इमित लःल्हाइ । अनंलिपा मांबौ सन्तानया दथुइ ब्वथली । गबलें तःधिकःम्ह कायया छेँय् । गबलें माइलाया नाप । अले गबलें कान्छाया छेँय् । सकसितं बराबर सम्पत्ति इना बिउपिं मांबौपिं । सकलें कायपिनि छेँय् सम्पत्ति थें इनाः च्वनी । मांअबुयात कायपिंसं चाःचाःहिका जुइ ।

म्हगसः थें :- सुनानं म्हगस खनी । न्ह्यइपुसे च्वंगु बांबांलाःगु स्वां दुगु क्यब । न्ह्यइपुगु गुँ । बांलाःगु पुखू । आदि म्हगसय् खनी । तर जब व न्ह्यलं चाइ । वया न्ह्यःने छुं दइमखु। उकिं आर्यपिंसं थथे विचाः याइ – थुगु कामविषय म्हगसः थें खः । थुकी यक्व दुःख दु। उपायास दु। यक्व दोष दु।

ह्यंग्वःया मि थें :- गनं कुँ मवःगु। नौ नं मदुगु। ह्यंग्वःया मि च्यानाच्वंगु गाः दु। अन बल्लाःपिं मनूत च्वनाच्वंगु दु। थुगु हे इलय् सी खनाः ग्याःम्ह मनू छम्ह अन वइ । वयात बल्लाःपिं मनूतय्सं गालय् क्वफायेत स्वइ । थुबलय् व तसकं ग्याइ । थः सी धकाः ग्याइ । दुःखी जुइ । वयात गाःपाखे साला यंकी । तर व लिलि चिला जुइ ।  उखेंथुखें सनाः मिपाखें तापायेगु ज्या याइ । थुकथं हे आर्यश्रवकं थथे हे विचाः याइ – थुगु काम विषय ह्यंग्वाःया मि च्यानाच्वंगु गाः थें खः । थुकि यक्व कथंया दुःख, उपायास व दोष दु ।

सुया मिप्वाः थें :- सुं नं मनुखं सुया मिप्वाः च्याकी । व मिप्वाः ज्वनाः फय् वयाच्वंपाखे वनी । यदि वं याकनं उगु मिप्वाः वांमछ्वत धाःसा उकिं वया ल्हातय् पुइ । ख्वाःनापं म्ह छम्हं मिं च्याइ । थुकिं यानाः वयात दुःख जुइ । व सी तकं फु। अथेहे कामविषय नं सुया मिप्वाः थें खः । आपालं दुःख दु। यक्व दोष दु ।

लाया कुचा थें :- यदि इमा वा बाजं लाया कुचा काइ । अनं ब्वया वनी । थुगु इलय् मेम्ह इमा खनी । अले वयाके च्वंगु लाकुचा कायेत लित्तु लिइ । वयात न्याइ । क्वाइ । अबलय् वं छथुं ला कुचा त्वपूसा म्वाये फइ । यदि वं लाकुचा मत्वःतूसा सी मालेफु। सि हे मसीसां मरण समान दुःख जुइ । उकिं कामविषय नं दुःख जुइ ।

क्वें थें :- अतिकं नये पित्याःम्ह खिचा छम्ह गोधातकया न्ह्यःने वइ । गोधातकं क्वँय्या ला दक्व लिकाइ, उकी छकूचा ला तकं ल्यंकी मखु। वं उगु क्वें खिचायात बी । खिचां क्वें फ्यत्तुफ्यया जुइ । खिचां क्वें न्ह्यये तकं फइमखु। क्वें न्ह्याक्वः फ्यःसां वया प्वाः जाइमखु। थुकिं यानाः व त्यानुइ । दुःखी जुइ । थुकथं हे कामविषय नं आपालं आपाः दुःख बी ।

सिमाय् च्वंगु सि थें :- छगू गां वा निगमय् वनखण्ड दु। अन साःगु सिसाबुसा ज्वाँय्ज्वाँय् सयाच्वंगु दु। तर थः हे फल बँय् कुतुं मवः । थुगु हे इलय् छम्ह मनू सिसाबुसा मामां अन वइ । वं ज्वाँय्ज्वाँय् सिसाबुसा सयाच्वंगु खनी । व लय् ताइ । उगु सिसाबुसा नयेगु विचाः याइ । उकिं व सिमाय् गइ । अन च्वँच्वं साःगु फल नइ ।

थुगु हे इलय् मेम्ह छम्ह नं सिसाबुसा मामां वइ । वं नं उगु हे सिमा खनी । वं नं साःगु फल नयेगु इच्छा याइ । तर व सिमा गये मसः । वं थःके दुगु पा लिकाइ । सिमा पालाः सिसाबुसा कायेगु विचाः याइ । उकिं व सिमा पाली । थुगु इलय् सिमाय् च्वनाच्वंम्ह न्हापाया मनू नसाय् मख्ख जुयाच्वनी । सिमा क्वःदइगु इलय् व नं कुतुं वइ । वया ल्हाःतुति त्वःधुली । म्हय् घाःपाः जुइ । थुकिं व सी थेंच्वंक दुःख सी । कामविषय नं थुकथं हे दुःखदायी खः । थुकी आपालं दुःख दु। आपालं दोष दु ।

जीवंकाःछि कामविषयय् तक्यना च्वनेगु दुःख सीगु खः । उकिं इलय् हे कामविषययात त्याग यायेमाः । उपेक्षाभावं जीवन हनेमाः धइगु तथागत बुद्धं पोतलिय गृहपतियात कनाबिज्याःगु दु ।

सुनिता मानन्धर

च्वमिया मेमेगु

• धैर्यवान कुम्भघोषक
• गबलें फुना मवनीगु सम्पत्ति !
• ऋद्धि व ऋद्धिवान
• प्रव्रजित, गृहस्थी व भोजन दान
• अकुशल कर्मया विपाक