आवंबजि

शिलकुमारी महर्जन

नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु संस्कार–संस्कृति यक्व हे दु । मचाबलय् यायेगु संस्कार, ल्याय्म्हया इलय् यायेगु संस्कार, वयस्क जुइधुंकाः यायेगु संस्कार व सीबलय् संस्कार थीथी कथं नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु दु ।

नेवाःतय्सं मचा–संस्कारया रुपय हनावयाच्वंगु विशेष कथंया संस्कार मचाबु ब्यंकेगु खः । मचा बूगु प्यन्हु, खुन्हु अथवा झिंनिन्हु दुकुन्हु छेँ छखां सुचुपिचु यानाः छेँय् न्हूम्ह मनु थप जुल धइगु लसता हनेकथं छेँजःपिं सकलें जानाः आवंबजि ताःलाकाः सवः दयेका नयाः थ्व संस्कार हनेगु याइ ।

दकलय् न्हापां छेँ छखां बँ पुनाः, बँ थिलाः मचाबूम्ह च्वनाच्वंगु थासय्या सु पिने छेँया पाःखाय् तयाः छ्वयेका सुचुपिचु याइ । अनं लिपा मचा, मांम्ह अले छेँय् च्वंपि सकसिनं म्वः ल्हुयाः सादुरु हाः यानाः च्वख याइ ।

अजिया नेतृत्वय् छेँ च्वंपि गुलिसिनं आवंबजि ताः लाकेगु ज्या याइ । गुलिसिनं मचाबूम्ह व मचायात पुजा तयार यायेगु ज्या याइ । आवंबजि ताः लाकेगु ज्या यायेगु निंतिं माःगु घासात १. बजी २. ला ३. कःसू वः ४. सिन्की (गुन्द्रु) ५. पालु ६. कमघाःसा ७. क्वाति (च्वकी सियाः क्यला तःगु चुं) अले गुलिसिनँ आलु व भुति नं तइ । थुकथंया घाःसात ताःलाकेबलय् तसकं शुद्ध व च्वख यायेमाः । सुनां नं चिपनिप अले अजिया लुमधंक ज्वलं तल धाःसा मचा व मांम्हेसित वितुली जुयाः हाकन ब्यंके माली धकाः नं धायेगु याः ।

मचाबु ब्यंकेगु झ्वलय् माःगु पुजाभ व आवंबजि

अजिं मचा व मांम्हेसित चिकं बुइकाः न्हूगु लं अर्थात च्वखगु लं फिकाः मां व मचायात पुजा यानाः सगं बी । थथे सगं बीगु धयागु पञ्चतत्व ग्रहण यायेगु खः । सगं बिइगु धयागु नेवाःतय्गु मौलिक संस्कृति खः । जीवनय् छुं नं कथंया पंग मवयेमा, शरीर निरोगी जुइमा, अले जीवन न्ह्याब्लें सुथां लायेमाः धयागु मनंतुनाः सगं बिइगु यानावयाच्वंगु खः ।

सगं बिइगु ज्या सिधयेवं आवंबजि भाग तयेगु याइ । आवंबजि थ्व दिनया महत्वपूर्ण पक्ष खः । आवंबजि तयेत अजि झिंनिकू ब्व द्यःनाःलप्ते हासाया द्यःने तइ । थ्व द्यःनालप्ते आवंबजि तयेत मदयेक मगाःगु अति आवश्यक वनस्पति खः । थुकी द्यःने बजिं निसें कयाः दक्व घासा तइ । थथे थीथी कथंया घासात छथाय् हे तयाः वालातःगु छगू विशेष कथंया परिकारयात हे आवंबजि धका धाइगु खः ।

आवंबजिया ज्वलं
आवंबजि ब्व तयेबलय् दकलय् न्हापां अजियात ब्व तइ, अनं छसिकथं नारायण द्यःयात, मचाबूम्हेसित, छ्वासयात भाग तयाः अनलिं छेँय् च्वंपिंत नं आवंबजि भाग तयाः नकेगु याइ । आवंबजी नापं क्वाति नं त्वंकेगु याइ । विशेष यानाः मचा बूम्हेसित क्वाति त्वंकी । मचाबूम्हेसिनं क्वाति त्वनकी मचायात गाक्क दुरु वइ । आवंबजि थःपिंसं जक नइगु मखु, नेवाः समुदाय दुने च्वंपिं हे मेपिंत नं दान बिइगु अर्थात इना बिइगु याइ । थ्व दिनय् सुं नं मनूत छेँ वल धाःसां व आवंबजि नकेगु याइ । आवंबजि नलकी नसा नये यइ मखु धाइ ।

थथे फुक्क ज्या सिधयेकाः अजिं छ्वासया ब्व व मचाया पि ज्वनाः छ्वासय् तये यंकि । थथे छ्वासय् मचाया पि तयेयंकीगु धयागु व त्वालय् न्हूम्ह मचा बुल धकाः सुचं बिइगु कथं यानातःगु खनेदु ।

मचाबू ब्यंकेगु ज्याझ्वःया अन्तिम ज्या धयागु अजः फयेगु खः । विशेष यानाः इमु, कपू, लवं, स्वंपालु इत्यादी तयाः अजः फयेगु याइ । अजः फ्वयेबलय् लिक्क छम्ना जाकि व द्यःने ध्यबा अजियात फ्यानाः अजः फइ । थ्व अजः मचाया मिखा भिंकेगु वा बांलाकेगु निंतिं न्हिं न्हिं चिकं बुइकेबलय् मिखाय् उइकेगु याइ ।