वाङमय शताब्दीपुरुष सत्यमोहन जोशीया छेँय् घौछि

अमृतमान ताम्राकार

वंगु २०७६ साल माघ १ गते घ्यःचाकु संल्हुकुन्हु उदाय् समाजयागु थःगु छेँ उदाय् छेँ व उदाय् म्यूजियमया बुसादँया झ्वलय् मूपाहाँ कथं आमन्त्रित वाङ्मय शताब्दीपुरुष डा. सत्यमोहन जोशीयात ब्वनाहयेगु जिम्मा जितः लःल्हाःगुलिं यल बखुंबहाःस्थित जोशी बाःयागु छेँय् उदाय् समाजया दुजः, भिन्चा प्रमोदमान बनियानाप न्हिनसिया १ः०० बजे थ्यंकः वना । उगु बहाःया दुने पूर्णरुपं नेवाः शैलीयागु चिकिचा जाःगु छेँया छेलि तल्लाय् वसपोलया तिरिमय्जु राधा देवी जोशी मां व जोशी बाः संल्हुयागु सिधा बियाः समय्बजि प्रसाद भपी धुंकाः यत्तालिक निभाः दुहां वःगु दलामय् आनन्दपूर्वक न्ह्यलं ब्वाना च्वनीगु जुयाच्वन ।

जिमिगु पलाःसलं मिखा चायेका दिल । मां–बाः निम्हेसितं हनाबना देछासे ज्याझ्वलय् झायेत प्रार्थना याना । नापसं च्वंगु ३÷४ गू पत्रिका बियाः न्ह्यःनेसं च्वंगु बेतयागु कुर्सिइ च्वनेत इनाप यासें जोशीबाः लिकसं च्वंगु क्वथाय् दुहां झाल, अले जोशीमांनाप खँ ल्हायेगु ह्वःताः चूलात ।

खँयागु झ्वलय् काय् म्ह्याय् व घ्यःचाकु संल्हु, पञ्चपताः, पसूका, मा जंजंका आदि बज्रयान पुजाय् छ्यलीगु ज्वलंयागु खँय् कथंहना प्रज्ञापारमिता पाठ याकेगुलि थ्यंकः वसेंलि जि भचा उत्तेजित जुया । थ्व घडी जिगु लागि सुखद संयोग हे धाःसां पाय्छि जुइ, कारण जोशीबाःयात काःवनागुया जिगु छगू तातुना जिमि पुर्खायागु अति दुर्लभगु नासो शतसाहस्रिका प्रज्ञापारमिता बारे ह्वःताः चूलाकाः खँ ब्याकेगु जिगु मनसुवा ताःलाः वल । जोशी मां ला प्रज्ञापारमिताया चिन्तन यानादीम्ह भक्त जक मखु प्रज्ञापारमिताया थीथी सफू वंगु ३५ दँ न्ह्यवंनिसें सोमवार पतिकं थःगु छेँय् तःधंपिं पण्डित व गुरुजुपिनिगु पाखें निरन्तर पाठ याकाः वयाच्वंगु जुलसा इलय्ब्यलय् यल क्वाःबहाः हिरण्यवर्ण महाबिहारय् च्वंगु लुँ आखलं च्वयातःगु अष्टसाहस्रिका प्रज्ञापारमिता पाठ याकेगु पाः कयाः पुनित कार्य यानादीधुंकूगु जुयाच्वन ।
जोशीमां नाप प्रज्ञापारमितायागु थ्यासफू पाठ याकेगु खँ पू मवंनिबलय् जोशी बाः तयार जुयाः क्वथां पिहां झाल ।

प्रज्ञापारमिताया बारे खँ जुयाच्वंगुलिं वसपोलं च्यूताः तसें नापं च्वनादीवं जिं उगु अवसरयात छ्यलाः जिमि येँ महाबू तवःतय्गु कुलया ५ गू तःतःधंगु खण्डय् विभाजित जुजु राजेन्द्र बीर बिक्रम शाहदेवया पालय् ‘श्रेयस्तु सम्बत् ९४३ माघ मासे (कृष्ण पक्ष) ललितपुर महानगर चक्र महाबिहारया श्री सिंहदत्त देव बज्राचार्य व किजा विद्या देव बज्राचार्य नांया गुरुजुपिनिगुपाखें हस्तलिखित सफू दुगु खँ न्ह्यथना । उगु सफूया धार्मिक महत्व जक मखु सफूयागु प्रत्येक पाना पुरातात्विक (ब्लतष्त्रगभ) जुइ धुंकूगुलिं उगु ब्यंसफू (थ्याय् सफू नं धाः) पुजा यानाः पाठ यायेगु झ्वलय् ८÷१० पाना तना नं वने धुंकूगुलिं (तंगु पाना न्हूगु भ्वँंतय् न्हूगु आखलं च्वयाः प्रतिस्थापन नं याये धुन) संरक्षण हेतु वंगु गुंला मासय् थ्याय् सफू अध्ययन व संरक्षणया ज्याय् सक्रिय त्रि.वि.वि. इतिहास विभागया प्रमुख डा. शंकर थापायागु ग्वाहालि कयाः करिब २५०० पौ दुगु उगु सफू डिजिटल स्क्यान याना हार्ड डिस्कय् स्वथने धुंगु दुसा आः उगु डिस्क छ्यलाः यथासंभव पुलांगु ख्वाः वयेक (प्रिन्ट) छापे यायेगु कुतः यानाच्वनागु खँ न्ह्यथनाबलय् जोशीबाः तसकं लय्ताया धयादिल— “अहो अगःचा मालां देगःचा लुत का ।”

थीथी खण्डय् विभाजित प्रज्ञापारमिताया सफू यलया हिरण्यवर्ण महाबिहार, येँया इतुंबहाः, भगवान बहाः, राष्ट्रिय अभिलेखालय आदि ४÷५ थाय् जक दुगु प्रज्ञापारमितायागु थ्यासफूया झ्वलय् आम छगू लाख सूत्र दुगु सतसाहस्रिका प्रज्ञापारमिता संरक्षण यायेगु ज्या च्वछायेबहजू । अले आम सफूयागु डुप्लिकेट कपि यायेगुसा थुकथं कपि यानादिसँ धकाः प्रज्ञापारमितायागु प्रस्तर मूर्ति स्थापना यानातःगु बैठकय् यंकाः अष्टसाहस्रिका पारमितायागु प्रिन्ट कपि क्यनादिल ।

अनं लिपा जोशी बाःया छेँय् नं उदाय् समाजया छेँय् वनेगु झ्वलय् गाडी दुने व न्यासि वनेगु क्रमय् प्रज्ञापारमितायागु नेपाः, भारत, सँदेय् व युरोपिय देश नाप स्वापू हंगु ऐतिहासिक खँ न्यनेकने यायां असं थ्यन । असनय् उदाय् छेँ व उदाय् म्यूजियम बुसादँया निघौया ज्याझ्वः क्वचायेकाः छेँय् लिहां वनेगु क्रमय् हाकनं छकः उदाय् समाज, थेरवादी व महायानी बौद्ध धर्म बारे खँल्हाबल्हा जुलसा बखुंबाहाया पिने थ्यंसेंलि जोशीबाःनं पलख छेँय् च्वनाः खँ ल्हाये न्ह्याःसा झासँ धकाः ब्वनादिल । खतुं जा थुइगु ई (संन्ध्याकाल) जुइधुंकूसां उज्वःगु शुभअवसर चूलाःगुलिं हाकनं छकः वसपोलया छेँया बैठकय् वनाबलय् उगु क्वथा बैठक मखु कि सम्मान–पत्र, मतिनाया चिं व थीथी सफूया छगू संग्रहालय धाःसां पाय्छि जुइ ताल ।

झण्डै २०ह्२२ फुटयागु क्वथाया अंगः जायेक थीथी कथंया सिजःपौ, लीपौ, ल्वहंपौ व मूर्तिं जाःसा क्वय् बँय् तयां तयेथाय् मदयेक पँपँ चिनातःगु सम्मानपत्र, सफू, पत्रिका आदि दुगु क्वथाय् च्वंगु सोफाय् च्वनाः कफि व बिस्कुट पाहाँ यानाः हाकनं छकः प्रज्ञापारमिता व वय्कःयागु अरनिकोयागु अनुसन्धानात्मक महाकाव्य बारे खँल्हाबल्हा जुल ।

वसपोलयागु स्मरण शक्ति व तःतःपलाखं फताफत न्यासि झायेफुगु शारीरिक शक्ति खनाः प्रमोद व जि न्हापा हे धन्य का जोशीबाः धकाः अजू चाये धुंगुलिइ बैठकय् थीथी विषय कयाः खँल्हाबल्हा जूलिसे खँनाप सान्दर्भिक सफू व पत्रपत्रिका तुरुन्त न्ह्यःने ब्वये हयादिल । थ्व झ्वलय् प्यंगू सान्दर्भिक सफू उपहार बियादिल । वय्कःयागु छगू सफुतिइ चीनया प्रधानमन्त्री नेपाः वःबलय् नेपाःया छगू थ्यासफू चीनय् थ्यनाः च्वंगुलि वय्कः प्रधानमन्त्रीजुं उगु सफू नेपाःया दिवंगत महाराजाधिराज वीरेन्द्रयात लित बियाच्वंगु छपाः किपा नं क्यनादिल ।

जोशीबाःनापया घौछि÷निघौ खँल्हाबल्हा क्वचासेंलि वय्कःप्रतियागु जिगु तत्कालिक प्रभाव (त्तगष्अप क्ष्mउचभककष्यल) धाये मालिकि श्रद्धेय सत्यमोहन जोशीयात देछाना तःगु “वाङ्गमय शताब्दी पुरुष” उपाधिइ “ज्ञान सागर” नं तनेमाः ताया । धन्य जोशीबाः, जोशीमां ।

दीपाः काये न्ह्यः महायानी व बज्रयानी परम्पराय् अतिं च्वछानातःगु प्रज्ञापारमिताबारे छत्वाःचा खँ न्ह्यथने– “प्रज्ञा धयागु ज्ञान खःसा पारमिता धयागु पूर्णता अर्थात अंग्रेजीं एभचाभअतष्यल ष्ल ध्ष्कमयm खः । अतः ज्ञानयात पूर्णता बिइगु सूत्र संग्रह यानातःगु थ्याय्÷ब्यं सफू “प्रज्ञापारमिता” खः धाइ । प्रज्ञापारमिता थीथी खण्डय् दुसा दकलय् पूवंगु अर्थात अप्वः सूत्र सतसाहस्रिका प्रज्ञापारमिताय् १ लाख सूत्र दुथ्याना च्वंगु दुसा
अष्टसाहस्रिका प्रज्ञा पारमिताय् ८००० श्लोक दुथ्यानाच्वंगु दु ।