स्विस बैंक ः शंकास्पद धनया नेपाल कनेक्सन

नेपाःया राहदानी छ्यलाः स्विस बैंकय् ध्यबा तयातःपिं विदेशी नं । स्विस बैंकय् तयातःगु शंकास्पद धनया नेपाल कनेक्सन ।

खोज पत्रकारिता केन्द्र

येँ – २७ माघ २०७१ य् नेपालय् सनसनीपूर्ण जूगु समाचार खः – स्वीस बैंकय् नेपालीतय् साढे ५ अर्ब । खोज पत्रकारतय् अन्तर्राष्ट्रिय सयन्त्र दी इन्टरनेशनल कन्सोर्टियम अफ इन्भेष्टिगेटिभ जर्नालिस्टस् (आइसिआइजें) स्वीस बंैकय् ध्यबा तयातःपिं अज्याःपिं नेपालीतय् नां न्ह्यमथँसे ध्यबा जक सार्वजनिक याःगु खः ।
थ्व रहस्यमय सम्पत्ति सुयागु जुइ धयागु बारे थःथःगु अडकलबाजी दयाच्वंगु खः । अप्वःसिनं राजनीतिक नेतृत्वं सुचुकातःगु अवैध धन जुइमा धयागु तायेकाच्वंगु खः । आइसिआइजेपाखें जिमिसं चूलाकागु भ्वंतं छुं नेपाली नागरिक व छुं चाहि नेपाली भ्वँ व ठेगाना छ्यलाः विदेशी नागरिकतय्सं नं स्विस बैंकं ध्यबा तयातःगु खनेदत ।

७ अर्बं ५२ अर्ब
आइसिआइजें २०७१ सालया २००६÷०७ या विवरण जक सार्वजनिक याःगु खः । तर थ्व धुंकाः नं स्विस बैंकं नेपालीतय् सम्पत्ति अप्वःगु अप्वलं तुं जुयाच्वंगु दु । सन् २०१७ य् स्विस बैंकं सार्वजनिक याःगु विवरण कथं आःतक नेपालीतय् बचत बागू खर्ब स्वयां अप्वः थ्यनेधुंकूगु दु ।
सन् २०१७ य् स्विस बैंकं थःगु बैंकय् नेपालीतय् बचत दुगु विवरण वेबसाइटपाखें सार्वजनिक यायेवं जिमिसं स्विस बैंकय् इमेल छ्वया । ‘छिकपिंसं तःगु विवरणय् नेपालीतय् बचत गुलि खः धयागु बारे जिपिं स्पष्ट जुइमफुत । छु शीर्षकया ध्यबा नेपालीतय् बचत खः ?’ धयागु लगायतया विषयय् जिमिगु स्वीस बैंकलिसे न्याक्वः तक इमेल खँल्हाबल्हा जुल ।

स्विजरल्यान्ड, ज्यूरिकया स्विस नेशनल बैंकया तथ्यांक अर्थशास्त्री दिमित्रि लेन्जिनं थःगु अन्तिम इमेलय् प्रस्ट यात कि बैंकय् नेपाल देश अन्तर्गत सार्वजनिक याःगु विवरणत मध्ये ‘एमाउन्टस् डियू इन रेस्पेक्ट अफ कस्टुमर डिपोजिट’ शीर्षकय् च्वंगु नेपालीतय् ध्यबा खः । २० जुलाई २०१८ या इमेलय् थप यात, ‘गुगु रकम हरेक दँय् बिस्कं बिस्कं हे जम्मा जूगु खः ।’ वय्कलं धाःकथं रकमया योगफल पिकायेबलय् नेपालीतय् ५१ अर्ब १५ करोड ११ लाख ३१ हजार तका बचत जुयाच्वंगु दु । थ्व वापत उमिसं ७७ करोड ४१ लाख १४ हजार तका ब्याज न्हापं कायेधुंकूगु दु । ‘थ्व ग्वःम्ह नेपाःमितय् बचत खः ?’ मेगु इमलय् जिमिसं न्यना । लिसलय् वय्कलं च्वयाहल, ‘जिमिसं बचतकर्ताय् ल्याः सार्वजनिक यायेफइमखु ।’
रोचक खँ छु दु धाःसा नेपालय् द्वन्द्व सुरु जूगु हे दँय् सन् १९९६ अर्थात २०५२ साल निसें नेपाःमितय्सं स्विस बैंकय् ध्यबा जम्मा यायेगु सुरु याःगु खः ।

स्विस नेशनल बैंकं २०१७ य् सार्वजनिक याःगु विवरण कथं न्हापांगु दँय् १ अर्ब २२ करोड ५६ लाख ६२ हजार तका बचत जूगु खनेदु । द्वन्द्वकालया झिदँया अवधिइ साढे २६ अर्ब ध्यबा नेपालीतय्सं स्विस बैंकय् जम्मा याःगु दु । दकलय् अप्वः रकम सन् २००६ अर्थात २०६३ सालय् जक ४ अर्ब ७करोड ६६ लाख ९७ हजार तका बचत याःगु दु । थ्व बचतपाखें आःतक थ्यंमथ्यं १५ अर्ब ३१ करोड तका खातां लिकाःगु खनेदु । आःतक नं नेपालीतय् ३५ अर्ब ८४ करोड तका स्विस बैंकय् दु ।

कानुन छले यानाः देय् दुने व पिने तयातःगु सम्पत्ति अध्ययन यायेत नेपाल सरकारं सम्पत्ति शुद्धिकरण अनुसन्धान विभाग गठन यानातःगु १२ दँ दत । तर स्विस बैंकय् ध्यबा छ्वयेगु दिउगु मदुनि । विभाग गठन जूगु २०६४ निसें २०७४ तकया अवधिइ जक २८ अर्ब तका नेपाली बचतकर्तातय्सं स्विस बैंकय् यंकूगु दु । आःतक सम्पत्ति शुद्धिकरण अनुसन्धान विभागयात प्रधानमन्त्री कार्यालय मातहत तयातःगु दु । थुलि गम्भिर मामिलाय् थ्व निकायं छुं सक्तियता क्यंगु सार्वजनिक जानकारीइ मदु ।

मिनु शाह/मिनु छिब्बर
थौंकन्हय् लन्दनय् च्वनाच्वंम्ह नेपाली नागरिक मिनु व वया निम्ह कायपिनिगु नामय् दकलय् अप्वः रकम स्विस बैंकय् जम्मा यानातःगु दु । वयागु बारे जिमिगु अनुसन्धानं छुं क्यंगु दु धाःसां वानेश्वरय् च्वंगु गंगादेवी त्वालय् छेँ दुगु उल्लेख यानाः स्विस बैंकय् ध्यबा जम्मा याःम्ह मिनु शाह ब्याहा लिपा मिनु शाह छिब्बर जूगु खः व वया वास्तविक ठेगाना यलया कुपन्डोल खः ।

बेलायतय् च्वनाच्वंम्ह नेपाः वये–वने यानाच्वनीम्ह मिनुं भारतीय नागरिक सिर्वतेरा प्रकाश (एसपि) छिब्बरलिसे ब्याहा याःगु खः । भारतीय अदालतय् लानाच्वंगु छगू मुद्दा दुवाला स्वयाबलय् खनेदुगु छुं भ्वँतय् एसपी छिब्बरया न्हापा हे मेम्ह कलाः दु धयागु नं खनेदु । मिनुपाखें निम्ह काय पर्वेश छिब्बर व महेश छिब्बर दु । भ्वँतं एसपि छिब्बरया सन् २००३ य् मृत्यु जूगु खनेदु ।
मिनुया निम्ह कायपिनि नेपाली पासपोर्ट दु । निम्ह काय व मिनु सन् २००६÷२००७ य् ७८ लाख ५० हजार ९९१ (८४ करोड ५८ लाख ६५ हजार ७७० तका) अर्थात निगू करोड ३५ लाख ५२ हजार ९७३ अमेरिकी डलर जम्मा याःगु दु । तःधिकम्ह काय पर्वेशया भारतय् आडवानी होटल एन्ड रिसोर्ट व बेलायतय् बागू दर्जन कम्पनीइ लगानी दु । लन्दनया बर्लिङटन आर्केडय् च्वनीम्ह वया कान्छा कायया नं लन्दनय् प्यंगू कम्पनीइ लगानी खनेदु ।

मिनु व वया कायपिनि गुलिखे आर्थिक क्रियाकलाप शंकास्पद खनेदु । छम्ह भारतीय पत्रकारया ग्वाहालिं जिमिसं दिल्ली उच्च अदालतया भ्वँ लुइका । प्राप्त विवरण कथं सन् २०१२ य् छिब्बर परिवारया सम्पत्ति सम्बन्धि छगू मुद्दाय् दिल्ली उच्च अदालतं मिनु व वया कायपिंसं नेपाली ठेगाना छ्यःगु खँय् न्ह्यसः थंगु खः ।

‘दि ब्रिटेन नेपाल सोसाइटीं’ सन् १९९३ व १९९६ य् प्रकाशित याःगु निगू जर्नल कथं मिनु उगु सासाइटीया दुजः खः । स्विस बैंकया कथं काय महेशं नेपाली राजदूतावास लन्दनया सिफारिसय् १० फेब्रुअरी १९९७ य् नेपाली पासपोर्ट दयेकूगु खः । पर्वेशं नं नेपाली पासपोर्ट दयेकातःगु लूगु दु ।
छिब्बर परिवारया सम्बन्ध मेथाय् नं दु । मिनुया निम्ह कायपिं महेश व पर्वेश दुवईया पर्ल ग्लोबल फाइनान्स लिमिटेड कम्पनीया लगानीकर्ता खः । थ्व कम्पनीइ लन्दय् च्वनाच्वंपिं अमेरिकी नागरिक जोन मोरिसन एटवाटर नं अन्तरसम्बन्धित दु । छाय्धाःसा थ्व कम्पनीं कानुनी रुपं इच्छा यानातःम्ह व्यक्ति उल्लेख यायेमाःथाय् मिनु, पर्वेश व एटवाटरया नां न्ह्यथनातःगु दु । स्विस बैंकया अभिलखे कथं ग्राहकलिसे सम्बन्धित व्यक्तिगत व कानुनी संस्थाय् एटवाटरया नं नां दुगुलिं मिनु, महेश, पर्वेश व एटवाटर प्यम्हं छगू हे कारावोर लिसे सम्बन्धित मनूत खः धयागु धायेफु ।

थ्व बारे थप विवरण माला वनाबलय् मिनुया कारोवार स्विस बैंकय् जक सीमित मदु धयागु खनेदत । व अवैध धन तयेत सुरक्षित धयातःगु ‘ट्याक्स हेभन’ देशय् लगानीइ यानातःगुलिइ नं स्वानाच्वंगु दु । आइसिआइजेया पानामा पेपर्सय् लुइकूगु २०१६या विवरण कथं ब्रिटिश भर्जिन आइल्यान्डया विवादास्पद कम्पनी मोसेक फोन्सेकां मिनुया नामं रुनी होल्डिङस कम्पनी दर्ता यानाबिउगु दु ।

इंग्ल्यान्ड व फ्रान्स दथुया टापु जर्सीया च्यानल आइल्यान्डसय् दर्ता जूगु थ्व कम्पनीया बैंक खाताय् लगानीया लाभकर्ताय् मिनुया नां दु । ट्याक्स हेभेन धयातःगु जर्सी दर्ता यानातःगु थ्व कम्पनी सन् २००० य् दर्ता जुयाः २०१६ तक सक्रिय जूगु खनेदु । रुनी होल्डिङस कम्पनीया शेयर सदस्य सम्बन्धी सन्२०१० या छगू दस्तावेज कथं उगु कम्पनीइ मिनुं लगानी याये न्ह्यव सेयर सदस्यत व्रिटिश नागरिकत खः । उमिगु मार्फत मिनुं ट्याक्स हेभेन देशय् दुहां वंगु खः ।

दुवईया पर्ल ग्लोबललिसे सम्बन्धित एडवाटर नं स्वीस बैंकया बचतकर्ता खः । वयागु निगू फरक फरक खाताय् रकम जम्मा यानातःगु दु । छगू खाताय् ९लख ७ हजार ७७ अमेरिकी डलर (९ करोड ६३ लाख तका) ध्यबा जम्मा जुयाच्वंगु खनेदु । मेगु खाताय् ५ करोड ६५ लाख १६ हजार ९७९ डलर अर्थात ९ अर्ब तका ध्यबा खनेदु । आः उपिं बेलायतय् च्वना वयाच्वंगु दु । स्वीस बैंकया विवरण कथं बेलायतय् एटवाटारया न्यागू कम्पनीइ लगानी खनेदु ।

एट्वाटर व छिब्बर परिवारया बाखंया स्वापू नेपाःलिसे थन वया स्वाःवइ । नेपाःया राणा प्रधानमन्त्री श्री ३ पद्म शम्शेरया म्ह्याय् रमा मल्ल लिे नं एटवाटरया स्वापू खनेदु । बेलायतया एटवाटर व मल्ल व्यावसायिक साझेदार खः । उमिगु मंकाः लगानीइ सिक्स्टीन अप्पर बुक स्ट्रिट लिमिटेड कम्पनी संचालनय् दु । ३४ दँ न्ह्यवनिसें अस्तित्वय् दुगु थ्व कम्पनी सन् २००४ निसें मल्लया लगानी खनेदु । रमा नेपाःया ठमेलय् च्वंगु मल्ल होटलया अध्यक्ष खः । दछि न्ह्यव रमां नेपालं ८ करोड १० लाख तका कर मपूगु धों कर कार्यालयं सार्वजनिक सुचं हे जारी याःगु खः ।
गुलिखे विदेशी नागरिकतय्सं नेपाली भ्वँ छ्यलाः स्विस बैंकय् सम्पत्ति तयातःगु लूगु दु । आइसिआइजें चूलाकाबिउगु विवरण कथं ५३ दँया इजरायली नागरिक लिवर जोहार येहुदां नेपाली पार्सपोर्ट छ्यलाः स्विस बैंकय् ध्यबा जम्मा यानातःगु दु । येहुदां पाटन काठमाडौं ठेगाना तयाः स्विस बैंकय् ध्यबा मुंकातःगु दु । केमिकल (रसायन)या आयात निर्यातया व्यापारि धाइम्ह येकुदाया नामय् ४ लाख ९७ हजार २४६ अमेरिकी डलर (५ करोड ३५ लाख ७३ हजार २८) तका जम्मा जुयाच्वंगु दु ।

नेपाली थाय् लिसे मिले जूगु ठेगाना उल्लेख यानाः स्वम्ह विदेशीतय्सं नं स्वीस बैंकय् ध्यबा मुंकातःगु दु । आइसिआइजेया सन् २००६÷०७ या विवरण कथं युएइ ठेगाना दुम्ह भारतीय नागरिक सुजलप्रकाश साहं ३ लाख ३२ हजार ७४० डलर (३ करोड ५८ लाख ४९ हजार ४०७) तका मुंकातःगु दु । भारतया अरुणकुमार रामनिकलालल मेहतां ४ करोड ४ लाख अमेरिकी डलर (४ अर्ब ८४ करोड ४४ लाख १५ हजार ९७३) तका जम्मा यानातगु दु । गोविन्दभाइ लालझिभाइ ककडियां २ हजार१८६ अमेरिकी डलर (२ लाख ३५ हजार ५१९) तका जम्मा यानातःगु दु । स्वीस बैंकय् उपिं स्वम्हेसियां ठेगाना पाटन काठमाडौं च्वयातःगु दु । थ्व हे ठेगानाया भरय् स्वीस बैंक व आइसिआइजें उमिसं तयातःगु ध्यबायात नेपालीतय् बचत धयागु धलखय् दुथ्याकातःगु दु ।

छु खः स्वीस बैंक ?
स्वीजरल्यान्डय् सन् १८५४ य् स्विस बैंक कर्पोरेशन या रुपय् स्थापित स्विस बैंकय् ५० गू देशय् शाखा दु । स्विस बैंकं थःगु बारे उच्चस्तरया गोपनियता व म्हो स्तरया वित्तीय जोखिमया व्यवस्था यानातयागु दावी याना वयाच्वंगु दु । आयस्रोत खुले मजूगु व लगानीकर्ताया विवरण सार्वजनिक मयाइगु जूगुलिं गैरकानुनी क्रियाकलापपाखें कमे यानातःगु ध्यबा थ्व बैंकय् मुंकेत सहज तायेकातःगु दु । स्विजरल्यान्डया अनलाइन पत्रिका स्विस इन्फो न्यूज डट सिएचया कथं खास यानाः पारपाचुके –डिभोस), गम्भीर अपराध कार्य व बैंक टाट पल्टे जुइबलय्, अंशवन्द यायेबलय् चूलाःगु ध्यबा थ्व बैंकय् मुंकेगु सुरक्षित तायेकेगु याइ ।

विश्वया निसगुलिं मल्याक देय्या नागरिकतय् मौज्दात थ्व बैंकय् मुंकातःगु दु । बैंकं छुं नं प्रयोजनया निंतिं छुं नं निकाययात खातावालतय् विवरण बी मखु । तर सन् २०१५ य् स्विस सरकार व युरोपियन युनियन दथुइ जूगु सम्झौता कथं असाधारण गोपनीयता अन्त्य यानाः स्विजरल्यान्ड व मेमेगु युरोपियन देय्या खातावालतय् विवरण माग जुल धाःसा आदान प्रदान यायेमाःगु सम्झौताजूगु दु । सन् २०१५ य् आइसिआइजें यागु स्विस लिक्सं कर छली व आपराधिक क्रियाकलापपाखें कमे यानातःगु ध्यबा नं स्विस बैंकय् जम्मा यानातःगु तथ्य सार्वजनिक जुइवं युरोपेली संघं बैंकलिसे थज्याःगु सम्झौता याःगु खः । तर थ्व सम्झौतां नं स्विजरल्यान्ड व युरोपियन देय्लिसे असम्बन्धित कारोवार व व स्वयां पिनेया देय्या गैरकानुनी आर्जन अन सुरक्षित हे जुयाच्वंगु खनेदु ।

स्विस बंकं तानाशाह, भ्रष्ट नेता, कर छली याइपिं व्यापारी, हतियार व लागू वासः कारोवारीतय् ध्यबा मुंकाः नाफा कमे यायेगु ज्या यानाच्वंगु आइसिआइजेया आरोप दु । स्विस लिक्स लिपा स्विस बैंकं विश्वन्यंकं आलोचना फयेमाल । आइसल्यन्ड व पाकिस्तानया छुं नेतातय् राजनीति हे धरापय् लात । थुकिया प्रभावस्वरुप स्विस बैंकयात नं नियमनया दायरया हयेगु कुतः इयुपाखें जूगु खः । तर अझ नं स्विस बैंक खातावालतय् विवरण आदान प्रदान याये चाहे मजू । स्विस बैंकर्स एशोसियसनं तयार याःगु २०१५ या प्रतिवेदन कथं थ्व बैंकय् ६.५ ट्रिलियन डलर (६५ खर्ब अमेरिकी डलर) सम्पत्ति दु । प्रतिवेदन कथं थुकी ५१ प्रतिशत सम्पत्ति स्विजरल्यान्ड स्वयां पिनेया देशं वयाच्वंगु खः ।

आइसिआइजें सन् २०१३ य् स्विसलिक्स यायेधुंकाः स्विजरल्यान्डया अदालतं बैंकया सुचना प्रविधिइ ज्या याइपिं छम्ह कर्मचारीयात न्यादँया जेल सजाय न्यंकूगु खः । एर्वी फाल्चेनीं १ लाख ३० हजार खातावालतय् विवरण ज्वयेकूगु आरोपय् जेल सजाय न्यंकूगु खः । बेलायती समाचार संस्था रोयटर्सं धाःकथं फाल्चेनीयात २०१८ अप्रिलय् स्पेनया बार्सिलोनां ज्वंगु खः । अन वयात निला तक जेलय् तल । तर अदालतं स्पेनया कानुन कथं फाल्चेनीयात स्विजरल्यान्ड सुपुर्दगी जुइमफइगु फैसला न्यंकल । आः व जेलं पिहां वयेधुंकूगु दु । वयात सन् २००८ निसें युरापेली संघया थीथी राष्ट्रयात स्विस खातावालतय् सुचं बिइगु यानाच्वंगु द्वपं बियातःगु दु ।

(स्विस लिक्स इन्टरनेशनल कन्सोर्टियम अफ इन्भेस्टिगेटिभ जर्नलिस्ट (आइसिआइजे) व ले मन्ड पाखें एजएसबीसी प्राइभेट बैंक (स्विजरल्यान्ड)या प्रतिवेदनय् सन् २०१५ य् याःगु अनुसन्धानय् आधारित दु । आइसिआइजें स्वीस लिक्स प्रोजेक्ट अन्तर्गत करिब ६० हजार प्रतिवेदन विस्तृत अध्ययन यायेधुंकाः थ्यंमथ्यं छगू लाख एचएसबीसी बैंकया खाता व खातावालतय् विवरण लुइकूगु खः । थ्व मध्ये यक्व हे ग्राहक व खाता सम्बन्धी डाटा सन् १९८९ निसें २००७ तकया दु ।