नेवाः संस्कृति थपू छाय् मजुल ?
पन्नारत्न महर्जन
नेपाः÷स्वनिगःया आदिभूमिया आदिवासी हे नेवाःत खः । दक्वं नेवाःत छगू हे नस्लयापिं मखु धयागु इतिहासविद्तय् धापू दु । नेवाःतय्सं प्रतिपादन याना वयाच्वंगु संस्कृति, सांस्कृतिक रितिविाज व कलाकौशल वैज्ञानिकतां जाः । अथे जुयाः हे मेमेथासं वःपिंसं नं थनया संस्कृतियात नालाः नेवाः जुयावंगुलिं छगू हे नस्लयापिं मजूगु खः धयागु खँ नं उमिसं धायेगु याः ।
नेवाःतय्सं न्ह्याका वयाच्वंगु संस्कृति, सांस्कृतिक रितिरिवाज व कला कौशल जीवननाप क्वातुगु स्वापू दयेकाः न्ह्याका वयाच्वंगु खः । थाय्, ईब्यः व वातावरणीय अवस्थायात चिउताः तयाः थीथी बखतय् बखत अनुसार थीथी कथं नखःचखः, सांस्कृतिक पर्व व रितिथिति हना वयाच्वंगु संस्कृतिं थुगु खँयात न्ह्यब्वयाच्वंगु दु । थुकथयां व्यवहारिक पक्षयात स्वयेबलय् थ्व छगू वैज्ञानिकताय् आधारित जुयाच्वंगु कथं कायेमाः ।
थज्याःगु खँय् वैज्ञानिक रुपं गहन अध्ययन अनुसन्धान यायेमाःगु खः । तर झीसं थज्याःगु खँय् ध्यान बी फयाच्वंगु मदु । बांलाक दुवालाः अध्ययन अनुसन्धान यायेगु पाखे न्ह्यचिलेगु कुतः तकं जुइ फयाच्वंगु मदु । अथे जूगुलिं थौं वयाः झीसं न्ह्याका वयाच्वनागु संस्कृति व सांस्कृतिक चालचलन व व्यवहार परम्परा व रुढिवादी थें जुयाच्वंगु दु ।
म्हिगः तक नेवाःतय् संस्कृतियात बिचलनय् यंकाः नेवाःतय्त मनावैज्ञानिक रुपं पंगु याना वयाच्वंगु खःसा थौं वयाः उलि जक मखु जाति हे म्हासय् यायेगु खेल म्हिताच्वंगु खनेदु । नेवाःतय्गु बस्ति तितरबितर यानां जिल ला, शिक्षाय् छगू हे जक भाषा नीति लादे यानां जिल ला, भाषा नीतिया कारणं हे लोकसेवाय् खेल म्हितां जिल ला, तिकडम यानाच्वंगु दु ।
नेवाःतय्गु संस्कृति व सांस्कृतिक रितिरिवाज च्वन्ह्याःगु व जीवननाप क्वातुक स्वापू तयाः न्ह्याकातःगुलिं हे पिने वयाः थन राज याःवःपिं लिच्छवी व मल्लतसें नेवाःतय्गु हे संस्कृति व सांस्कृतिक रितिरिवाज माने यानाः शासन यानावंगु इतिहास दु । थ्व इलय् नेवाःतय्गु कलाकौशल यक्व च्वन्ह्याःगु खँ थौंतक ल्यनाच्वंगु थीथी कथंया कलाकौशलं न्ह्यब्वयाच्वंगु दु ।
छुं नं ज्याखँ न्ह्याबलेंया लागि बां हे लानाच्वनी धयागु मजुइफु । ईब्यःया लिसें हिले फयेके माःगु ध्रुव सत्य खः । थथे जुइ मफुत धायेव अनं वः थनं वः मदयेक धापलां ख्याः वयाः न्ह्यज्याये मफयेका बी यः ।शाहकालया उदय लिपा नेवाःतय्गु संस्कृति व सांस्कृतिक रितिरिवाजय् सीमदयेक प्रहार यायेगु यानाहल । कला कौशलया ख्यलय् उलि प्रहार याये मफुसां संस्कृति व सांस्कृतिक ख्यलय् मचायेक प्रहार यायेगु यात ।
राणाकाल वसेंलि ला प्रहार यायेगु ज्या झन तच्वः जुया वल । नेवाःतय्सं न्ह्याका वयाच्वंगु संस्कृति जीवननाप घनिष्ठ सम्बन्ध जुयाच्वंगु उमिसं खंकल । थुकिं यानाः नेवाःत छधी छपाँय् जुयाच्वंगु नं सीकल । थज्याःगु अवस्थाय् शासन यायेबलय् छुं भचा जक उखेथुखे लाइबलय् विद्रोह जुइ फइगु व छुं जुयाः विद्रोह जुल धाःसा एकता जुयाच्वंपिंत सितिमितिं क्वत्यले मफइगु खँ नं उमिसं सीकल । एकता बल्लात धायेव जनता चेतनशील जुइ ।
गुलि चेतनशील जुल उलि शासन याये थाकुइगु खँ नं इमिसं वाः चायेकल । जनतायात एकता जुइके मबीगु व चेतना स्तर थहां वयेके मबीकेया लागि उमिसं साम दाम दण्ड भेदया नीति छ्यलेगु यानाहल । नेवाःतय् दुने मान्यवर जुयाच्वंपिंत हे थज्याःगु नीतिया ज्याखँय् संलग्न यायेगु यानाहल । थः हे मान्यवरपिंसं धाःगु खँयात नेवाःतय्सं इन्कार यायेगु साहस यायेमफुत ।
फलस्वरुप नेवाःतय् संस्कृति व सांस्कृतिक रितिरिवाजय् बुलुहुँ बुलुहुँ अध्यात्मवाद व अन्धविश्वासं थाय् कयाहल । थथे यायेमाः अथे यायेमाः धयागु भावना ब्वलन । यायेत्यः यायेमत्यः धयागु विश्वासं मनय् भ्रान्ति ब्वलना वल । मयाःसा पाप लाइ, नरकय् वनी धयागु ख्याच्वःया त्रास न्ह्यब्वयाः मनोबैज्ञानिक प्रभाव लाके बिल ।
म्हिगः तक नेवाःतय् संस्कृतियात बिचलनय् यंकाः नेवाःतय्त मनावैज्ञानिक रुपं पंगु याना वयाच्वंगु खःसा थौं वयाः उलि जक मखु जाति हे म्हासय् यायेगु खेल म्हिताच्वंगु खनेदु । नेवाःतय्गु बस्ति तितरबितर यानां जिल ला, शिक्षाय् छगू हे जक भाषा नीति लादे यानां जिल ला, भाषा नीतिया कारणं हे लोकसेवाय् खेल म्हितां जिल ला, तिकडम यानाच्वंगु दु ।
जाति पहिचानया मू आधार धयागु हे संस्कृति व भाषा खः । थौं थज्याःगु खँयात वाःचायेकाः आसामया नेवाःत थःपिनिगु पहिचानया निंतिं उखेंथुखें भःभः न्हुयाच्वंगु दु ।थौं झीसं झीगु पहिचानया आधार झीगु हे भाष व संस्कृति लिसें सांस्कृतिक रितिरिवाज दःसां थज्याःगु छुं हे खँय् बांलाक अध्ययन अनुसन्धान यायेगुली ध्यान बी फयाच्वंगु मदु ।
गहन अध्ययन व अनुसन्धान यायेगु त्वःताः वैज्ञानिकतां जाःगु संस्कृति व सांस्कृतिक रितिरिवाजयात रुढिवादी व परम्परावादी खंकाः अन्धविश्वासय् धितुमतु धिनेत कुतः जुयाच्वंगु दु । अथे हे भाषाया ख्यलय् सामान्य सिबें सामान्य खँय् तकं थवं थवय् मनमुताव न्ह्यब्वयेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । क्रियापदया ‘य’कार छगुली हे एकरुपता हये फयाच्वंगु मदु । गुलिसिनं हलन्त तयेमाः धयाच्वंगु दुसा गुलिसिनं ल्हाः ब्वयेकेमाः धयाच्वंगु दु
गुलिसिनं ला स्वरवर्णया ‘ए’ तयेमाः तकं धायेगु यानाच्वंगु दु । थ्व मामिलाय् पत्रपत्रिकात नं एकरुप कथं पिथनाच्वंगु खने मदु । छगुली हलन्त दःसा मेगुली ल्हाः ब्वयेका तइ । गुगुपति ठीक गुगुपति बेठीक गथे यानाः छुटे यायेगु ?थज्याःगु खँय् अध्ययन अनुसन्धान व एकरुपता हयेगु ज्याय् प्राज्ञिक ख्यः व चेतनशील ब्यक्तित्वपिं न्ह्यचिलेमाःगु मखुला ?
थवंथवय् सहलह यानाः सत्य तथ्य खँ न्ह्यब्वयाः सुसुचित यायेमाःगु मखुला ? तर ग्व, थौं झीसं थज्याःगु खँय् बिचाः यायेगु ई बी फयाच्वंगु मदु । आदिकालंनिसें जीवननाप क्वातुक स्वापू दयेकाः वैज्ञानिकताया आधारय् ईब्यः, थाय् व वातावरणीय परिस्थिति अनुसार न्ह्याका वयाच्वंंगु झीगु संस्कृति व सांस्कृतिक रितिरिवाजया गहन अध्ययन व अनुसन्धान याये हथाय् जुइधुंकूगु दु ।
भाषा ख्यलय् थवंथवय् सहलह यानाः एकरुपता हयेमाःगु दु । थज्याःगु खँय् ध्यान बियाः न्ह्यज्याये फत धाःसा राजनीतिक फाँटय् थें झी नेवाःतय् दुने परम्परावादी व प्रगतिशील वाद धकाः वर्गीकरण यानाच्वने माःगु आवश्यकता नं दइ मखु, झीगु सांस्कृतिक ख्यलय् थ्व छाय् यायेगु व छाय् मयायेगु, व मयाःसा छु जुइ, थ्व याःसा छु जुइ, थ्व छाय् दिकेगु व छाय् मदिकेगु आदि धकाः न्ह्यसः तयेमाःगु आवश्यकता नं जुइ मखु ।
LEAVE YOUR COMMENTS