‘किपुली सक्षम नेतृत्व माःगुलिं हे जिं उम्मेदवारी बियागु खः’ (भिडियाे अन्तर्वार्ता)

वइगु मंसिर १६ गते जुइत्यंगु स्थानीय तहया उपचुनावय् किपू नगरपालिकाया मेयर पदय् नेकपा एमालेपाखें संविधानविद् डा. सुरेन्द्र मानन्धरं उम्मेदवारी बियादीगु दु । थुगु चुनावय् वय्कःया मुद्दा, त्याइगु आधार, त्याइगु सम्भावना आदि बारे नेपालभाषा टाइम्सया निंतिं तेजनारायण महर्जनं यानादीगु खँल्हाबल्हाया सारसंक्षेप

छिगु उम्मेदवारी छुकिया निंतिं खः ?
किपू सांस्कृतिया ल्याखं, सम्पदाया ल्याखं, पर्यटन, शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारीया ल्याखं नेपालय् हे छगू नांजाःगु नगर खः । थनया छगू बिस्कं हे पहिचान दु । तर थ्व ल्याखं गुगु कथं न्ह्याः वनेमाःगु खः, थ्व इलय् न्ह्याः वने फयाच्वंगु मदु । थुकियात हाकनं छकः गतिशिलया यायेगु निंतिं जिं उम्मदेवारी बियागु खः ।

निदँ न्ह्यः जूगु चुनावय् किपू नगरपालिकान्यंकं एमालेयात बुकाः नेपाली कांग्रेस छगू कथं क्लिन स्वीप याःगु दु । थ्व अवस्थाय् आः छि त्याइ धयागु आधार छु खः ?
स्वदँति न्ह्यः पासापिंसं गुगु ढंगं त्याकल, तर गुगु कथं परफर्मेन्स बीमाःगु दु, जनताया डेलिभरि बीमाःगु दु, उलि बीमफु, मबिउगु धयागु जनतां वाःचायेकेधुंकूगु दु, जनताया थ्व हे निष्कर्ष दु । थ्व चुनाव हाकनं सुनां इच्छा यानाः जुइत्यंगु नं मखु । किपू नगरपालिकाय् मेयर व निम्ह वडाअध्यक्षपिं दुःखद् कथं मंत, उकिं जक चुनाव जुइत्यंगु खः । आः मुक्कं बछि ई जक ज्या यायेगु दनि । वंगु बछि ई दुने ज्या यायेगु बारे जनतां मूल्यांकन याःगु दु । थ्व इलय् पासापिंसं याःगु ज्या जनतां ययेकूगु खनेमंत । उलि जक जूगुसा ला छगू खँ जुल, तर किपू विकासया खँय् अथें नं लिउने लानाच्वंगु दु । थ्व अवस्थाय् आम जनतां किपूया विकासया निंतिं सुरेन्दं्र हे उम्मेदवारी बीमाः धयागु खँ दु । थ्व हे आधारय् जिं उम्मेदवारी बियागु खः । वय्कःपिनि थ्व हे विश्वास, भलसाया आधारय् जिं उम्मेदवारी बियागु खः, उकिं झीपिं त्याइ धयागु जितः विश्वास दु । थ्व इलय् किपुली गुकथं आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक रुपं गतिहीन जुयाच्वंगु खः, उकिया दिकाः किपूया विकासया ज्यायात निरन्तरता बीगु जुइ ।

थुगुसीया चुनावय् छिगु मू मुद्दा छु खः ?
थनयागु सांस्कृतिक सम्पदा गुगु कथं विश्व व नेपाः दुने हे मेमेथाय् न्ह्यब्वयेमाःगु दु, व न्ह्यब्वयेफुगु मदु । किपूयागु सौन्दर्यता न्हापा थें मदु, कमजोर जुयाच्वंगु दु । प्रशासनया खँ ल्हायेगु खःसा व्यवस्थित मदु, तसकं हे अव्यवस्थित कथं प्रशासन न्ह्याः वनाच्वंगु दु । थ्व हे कारणं किपूयागु विकास, किपू नगरपालिकाया ज्याय् मनूतय्सं चिउताः तयाच्वंगु खनेमदु । किपू नगरपालिकां बुलुहुं थःगु विश्वास गुमे याना वनाच्वंगु खतरनाक अवस्था खनेदु । उकियात चिरे यानाः नगरपालिकां छुं याये यायेफु, छुं याइ, नगरपालिका धयागु नं सरकार हे खः धयागु विश्वास जनतायात बीगु, आशा संचारित यायेगु नं जिगु उम्मेदवारी खः ।

किपू देय् नेवाःतय् संस्कृति सम्पदां जाःगु थाय् खः । नेवाःतय् भाषा संस्कृतिया मुद्दाय् छिगु छु योजना दु ?
जि मचाबलय् निंतिं हे राजनीतिइ वया । जि राजनीतिइ वयागु ब्याकग्राण्ड धयागु हे भाषा आन्दोलन खः । संस्कृति संरक्षण यायेगु अभियानं हे जि राजनीतिइ वया । उकिं जिगु राजनीतियात झीगु भाषा, झीगु संस्कृतियात बिस्कं तयाः गुबलें नं सोचे याये फइमखु । किपूया जक हे खँ ल्हायेगु खःसा थ्व छगू सम्पदा संस्कृतिया भण्डार खः, तर थुकियात पिने पिब्वयेफुगु मदु । थ्व जूगु धयागु नगरपालिकाय् गुगु नेतृत्व दु, उमिके थुकिया चेतना म्हो जूगुलिं खः धयागु जिगु निष्कर्ष दु । उकिं झी अन थ्यन धाःसा थुकिं तसकं सुधार यायेगु जुइ । थुकिया निंतिं जि दृढनिश्चयसाथ न्ह्यःने वयाच्वनागु दु ।

किपूया मेयरया निंतिं थुगुसी नीम्हेस्यां धयाथें उम्मेदवारी बिउगु दु, उकिसनं न्हापा एमाले दुने च्वंपिंसं हे आः स्वतन्त्रं उम्मदेवारी बिउगु खनेदु । थ्व अवस्थाय् एमालेयात त्याकेत गुलि अःपुइ वा थाकुइ ?
दकलय् न्हापां ला नीम्ह नीम्ह उम्मेदवारी दु धयागु खँ हे बांलाःगु खँ खः । लोकतन्त्रया सौन्दर्य धयागु हे थ्व हे खः । थः नं त्याकेगु मेपिंत नं त्याके बीगु व्यवस्था हयेगु निंतिं हे जि मचां निसें राजनीतिइ समर्पित जुया वयाच्वनाम्ह खः । उकिं मेमेपिं यक्व पासापिंसं नं उम्मेदवारी बिउगु खँय् जि ला लय् हे ताः । चुनाव त्याइगु धयागु ला जनतां सुयात विश्वास याइ धयागु आधारय् त्याइगु खः । आःतकया किपूया माहौल स्वयेबलय् १ वडा निसें १० वडा तक घरदैलो यानाबलय्, मनूत नापलायेबलय् गुगु ढंगं बांलाःगु रेस्पोन्स क्यनाः सुरेन्द्र मानन्धर धयाम्ह किपूया हे कायमचा खः, थ्व किपूया निंतिं तसकं दुःख सीधुंकल, आः नं निरन्तर लगे जुयाच्वंगु दु । थ्वं व्यक्तिगत स्वार्थ धयागु थ्वं गुबलें मक्यं धयागु गुगु किपुमिपिनिगु जिप्रतिया भलसा दु व आधार जि त्याइ धयागु खँ जि विश्वस्त दु ।

किपू नगरपालिका आः च्यागू वडाय् ला पूवंक हे कंग्रेसत त्यानाच्वंगु दु । थ्व अवस्थाय् छि त्याना हे वल धाःसां नं ज्या यायेफइमखु धयागु नं चर्चा जुयाच्वंगु दु नि ।
कंग्रेस धयापिं ख्याः खः ला ? वय्कःपिं खनाः ग्यायेत । वय्कःपिं हे मनू हे खः, किपुलिइ हे हुर्के जूपिं, किपूबारे सिउपिं हे खः । किपू दयेकेगु धयागु खँ छु वय्कःपिं जिन्दगीभर किपू दयेके हे मखु धकाः जुइपिं वडाअध्यक्षता ला ? वय्कःपिं नं दयेके हे धाइपिं खः । आः जुयाच्वंगु छु धाःसा वय्कःपिंत बांलाःगु सक्षम नेतृत्व मदयाः नगरपालिका अस्तव्यस्त जुयाच्वंगु खः । नगरपालिकां मार्गनिर्देशन यायेमफयाच्वंगु खः । आः नगरपालिकाय् छम्ह बांलाःम्ह नेतृत्व माःगु दु । सक्षम, सबल नेतृत्व माःगु दु । वय्कःपिंके गुगु क्षमता दु, उकियात प्रस्फुटन यानाः न्ह्यःने यंकेफुम्ह नेतृत्व आःया आवश्यकता खः । थ्व ज्या सुरेन्द्र मानन्धर बाहेक मेपिंसं यायेफइमखु धयागु वय्कःपिंके नं विश्वास दु । नगरपालिकाय् आः क्रियाशिल जुयाच्वंपिं च्याम्ह वडा अध्यक्षलिसें वडा सदस्यपिनि नं थ्व हे विश्वास दु । थुकिया लिसें किपूया आम जनताया नं थ्व हे विश्वास दु । थ्व हे आधारय् नं जि त्याइ धयागु खँय् थप विश्वस्त जुयागु दु ।

छि न्हापा संविधान सभा सदस्यय् उम्मेदवार बियादीधुंकूम्ह खः, छगू इलय् केन्द्रीय स्तरय् चुनाव ल्वायेधुंकूम्ह हाकनं स्थानीय तहलय् छाय् ले ?
नगरपालिका धयागु नं सरकार खः । नेपालय् स्थानीय तह नं सरकार खः धयागु संविधानं हे व्यवस्था यानातःगु दु । संविधानं स्वंगू तहया सरकारया व्यवस्था याःगु दु । व स्वंगू मध्ये छगू धयागु स्थानीय सरकार खः । संविधानं हे स्थानीय सरकारया ज्या, शक्तियात परिभाषित यानातःगु दु । तर आःतक थ्व सरकारय् च्वनाः ज्या याःपिंसं थ्व सरकारया अधिकार छु, थ्व सरकारया ज्या छु धयागु हे बांलाक थुइके फुगु खनेमदु । थुगुसी झीसं थुकी करेक्सन याकेगु जुइ । खास यानाः थ्व छगू कार्यकारी पावरसहितया सरकार खः । मचाबलय् निसें थःगु जन्मभूमि किपू दयेकेमाः धकाः सना जुयाच्वम्ह खः । आः धाथें किपू गुकथं दयेके फइ धयागु थःम्हेस्यां छकः नं स्वयेमाल, अले किपूया आम जनतां नं चाहना याःगुलिं जिं उम्मेदवारी बियागु खः ।
आःगन तक संविधान सभाया उम्मदेवारीया खँ दु, जिं आः किपू दयेकेगु खँ ल्हानाच्वनागु दुसा उबलय् जि छम्ह कानुनया विद्यार्थी नं जूगु आधारय् संविधान दयेकेगु ज्याय् योगदान बीफइ ला धकाः संविधान सभाया चुनावय् उम्मेदवारी बियागु खः । वं संविधान सभाया ज्या धयागु हे देय्यात माःगु संविधान बियाः विघटन जुइगु खः । थुकिं प्रशासन चले यायेगु, विकास निर्माणया खँ ल्हायेगु वयागु ज्या मखु । विकास निर्माणया ज्या धयागु संघीय सरकार, प्रदेश सरकार व स्थानीय सरकारं याइ । उकिं थ्व सरकारय् जिं थःत विकास निर्माणया ज्या यायेगु ढंगं न्ह्यःने हयागु दु । न्हापा संविधान सभाय् दनेधुंकूपिं मेपिं नं कयौं मनूत हाकनं स्थानीय तहया चुनावय् वयाच्वंगु दु । उकिं संविधान सभाय् दनेधुंकूम्ह मनू हाकनं नगरपालिकाय् वये हे मजिउ धयागु मखु । व ज्या बिस्कं हे, थ्व ज्या बिस्कं हे खः ।

गुलि मत कायेफइ धयागु अनुमान यानादियागु दु ?
किपूया मतदाता धयागु स्वीछद्वः व चांचू खः । थुकी कुतुं वंगु भोटय् म्होतिं ५० प्रतिशत व छपा भोट जितः वइ धयागु जिगु विश्वास दु ।
थ्व चुनावय् छिगु दकलय् तःधंगु धेंधेंबल्लाः सुया लिसे जुइ थें तायेकादिया ?
धेंधेंबल्लाः धयागु हे जितः छगू कथं नकारात्मक खँग्वः थें ताः । धेंधेंबल्लाः धयागु खँग्वःया लिउलिउ वने जितः मयः । जिं थुलि सिउ कि थुगुसी नेकपा एमालें त्याकी ।

अन्तय् छु धायेगु दु कि ?
जिगु बारे किपूया आममतदाततय्सं बांलाक हे सिउ । जि मचांनिसें किपूया समृद्धिया निंतिं, प्रगतिया निंतिं थःगु स्वार्थ गुबलें नं जनतायागु, किपूमितय्गु स्वार्थ हे तःधंगु स्वार्थ तायेकाः जि राजनीतिइ वयागु खः । जिं गुबलें नं राजनीतियात कमे यायेगु ल्याखं मस्वया । थ्व पवित्रया सेवाया विषय धयागु तायेका । तर थौं ल्याय्म्हत गुगु कथं राजनीतिप्रति बिचलित जुल, देय्, समाजप्रति गुकथं वितृष्णा जुयावनाच्वंगु दु, थ्व तसकं चिन्ताया विषय खः । थुकिया मूल कारण धयागु राजनीति ठीक ढंगं न्ह्यःने यंकेमफुत धयागु खः । हाकनं छकः राजनीति ठीक ढंगं न्ह्यःने यंकेत, नगरपालिकायात, नगरपालिकाया मेयर पदयात सकसिगु साथ व समर्थनं नगरपालिकायात थुकथं नं विकासया ज्याय् न्ह्यःने यंकेफु धयागु आशा जगे यायेफत धाःसा म्होतिं नं किपूया ल्याय्म्हतय्के निराशा तापानाः आशा जागय् जुइ ला धयागु जिगु तःधंगु विश्वास दु । थ्व आधार थ्व नगरपालिकाय् जि त्यायेधुंकाः ल्याय्म्हतय्त गुकथं उत्साहित यायेगु, समाजप्रति गय् यानाः जवाफदेही यायेगु धयागु खँय् जि केन्द्रीत जुइ ।