मय्ति अजिमा जात्रा

सन सायमि

मय्ति अजिमा येँ देय्या पूर्वय् मय्तिइ बिज्यानाच्वंगु दु । मय्ति येँया हनुमानध्वाखां स्वंगू किमि तापाः । थुम्ह अजिमायात पञ्चकौमारी, पञ्चकुमारी, महालक्ष्मी व मैतीदेवी नं धायेगु याः ।

‘नरःमितय् त्वरःद्यः, मागःमितय् मय्तिद्यः’ धयागु धापूकथं मागःमितय् आराध्यदेव, हिन्दू व बौद्धमार्गी निखलस्यां श्रद्धापूर्वक पुज्याना वयाच्वंम्ह तान्त्रिकद्यः मय्तिइ दाचि अप्पा दयेकाः धातुया पौ, पताः छानाः लुं सियां गजू छानाः छत्रंकुइका तःगु छतँजाःगु कलात्मक देगलय् उत्तराभिमुख गर्भगृहलय् बिज्यानाच्वंगु दु । देगःया प्यखेरं प्यंगू कुनय् व मूलुखाय् जवंखवं सिंह, लीया ध्वाँय् व लुखा फुसय् च्वंगु धातुया त्वलनय् अष्टमातृका गण जवंखवं गनेद्यः व भैलद्यःया दथुइ च्याका ल्हातिइ थ ीथी अस्त्रशस्त्र ज्वनाः म्हय्खाया म्हय् मुलुपतिं छ्यानाः फ्यतुनाच्वंम्ह अजिमा कियातःगु दुसा थज्याःम्ह हे लुं सियातःम्ह द्यः देगः ल्यूने नं थापना यानातःगु दु । देगःया जवंखवं लुखाफुसय् नं त्वलं दुसा छचाखेरं चाकःमत तयेत लीया पाल्चा नं तयातःगु दु । देगःया न्हयःनेसं ग्वतुलाच्वंम्ह धातुया बेताः, ल्वहं थामय् कुमारी व महालक्ष्मीया बाहां धातुया म्हय्खा व सिंह, क्वसं निग्वः धातुया चिभाः, पञ्चनारी कुण्ड, सतः, फल्चा, ध्वाका व मसां नं दु । देगःया जःखः ल्वहंपौ, म्वःमदु अजिमा,गणेद्यः, शिवलिंग, ससुद्यः, अमोघपास लोकेश्वर, आर्यतारा व बसुन्धरा, नारायण, चीभाःद्यः न्ह्यःने कुंचाय् वंगलसिमा यानाः थनया लकस झःझः धाः ।

देगः दुने वहः मन्दःपाः च्वय् धातुया कलात्मक इलामय् अष्टमातृका द्यःपिं कियातःगु, चिग्वःगु देगलय् अजिमाया वहःया मतू च्वय् वहःया त्वलनय् अष्टमातृका गण कियाः धातुया गुम्ह नाग व छत्रं कुइकातःगु दु । थुगु पिगमय् १३ म्ह अमूर्त ल्वहंयापिं द्यः दु धाःसां खनेदुपिं गणेद्यः, भैलःद्यः, मनकामना, नीलवाराही, दक्षिणकाली, धनभाजु, सिम्बाः, धुम्बा आदि द्यःपिं खनेदु । मागःमि गुथिया धापूकथं द्यःगमय् गंछि धायेगु खःसां पञ्चकुमारी गणया मुख्यम्ह अजिमा अनलिं महालक्ष्मी नं मुख्यम्ह द्यः कथं नालातःगु दु ।

देवमाला वंशावलीकथं कलिगत संवत् ३८२५ स जुजु गुणकामदेवं खड्ग बांलाुइकाः कान्तिपुर शहर दयेकूबलय् शहरया छचाःखेरं सुरक्षाया निंतिं तन्त्र साधना यानाः अष्टमातृका गणया शक्तिपीठ पलिस्था याःबलय् शहरी क्षेत्रं पिने लाःवंसां मय्ति अजिमा नगररक्षकया निंतिं तान्त्रिक शक्तिया स्रोतकथं नाला कयातःगु दु । थुम्ह अजिमा अष्टमातृका गणया पीठ स्वयां यक्व न्हापा पलिस्था जूम्ह द्यः खः धयागु सीदु ।

भाषा वंशावलीकथं मागल देशय् पंचकौमारी मैतीदेवी पीठ धकाः नां जायेकाः गुणकामदेवं बौद्धमत, शिवशक्ति निगू मन्त्रया प्रमाण रहस्यया मूर्ति दयेकाः पलिस्था यानाः मोहनिया चालंकुन्हु पायाः पिहां वयेगु चलन न्ह्याकाथकल धकाः च्वयातःगु दु ।

इतिहासय् न्ह्यथनातःकथं सूर्य मल्लया काय अमर मल्लं (ने.सं. ५६०–६८२) लुंमरि अजिमा, कंग अजिमा, लुँचुभुलु अजिमा व मनमय्जु आदि द्यःपिं जात्रा यायेगु झ्वलय् मय्त अजिमाया नं जात्रा यात । ने.सं. ७७४ पाखे प्रताप मल्लं देगः दयेकाः नित्यपुजाया व्यवस्था यात । थन न्हिन्हि नित्यपुजा याइम्ह वज्राचार्य खःसा थुगु पुजा यायेत न्हि छतका दांया व्यवस्था यानातःगु खनेदु ।

ने.सं. ८३२ पाखे भाष्कर मल्लं देगः जीर्णोद्धार याःगु खःसा श्री ३ चन्द्र शम्शेरं लुँ पलिं चिनाब्यूगु खः । ने.सं. १०८१ महेन्द्र नं देगः जीर्णोद्धार याःगु खनेदुसा ने.सं. १११० य् मैतिदेवी क्षेत्र सुधार समिति नीस्वनाः इलय् ब्यलय् जीर्णोद्धार यायेगु ज्याः याःगु दु । मैतीदेवी सुधार समितिं ने.सं. ११२१ पाखे स्वसांनिसें थनया लकस व सुधार व्यवस्थापन न्हियान्ह्थिं बांलानाच्वंगु दु ।

मनया इच्छा पूवंकाबीम्ह, धनद्रव्य बीम्ह, अजिमा जूगुलिं झीगु तजिलजि कथं मनकामना माइयाथाय् द्यइक वनेधायेवं थन नं पुज्यायेमाः, अले जक फल दइ धयागु जनविश्वासं थन नं द्यइके वयेगु चलन दु । थुम्ह द्यःयाथाय् शनिवाः, मंगलवाः, यंला लछि, यंला सेवा, मोहनी नवरात्री जःछि व स्वन्तिया लक्ष्मीपुजा कुन्हु द्यइके वइपिं म्वःम्वः दइ । अथेहे बोक्सी विद्या सयेकाबीम्ह द्यः जूगुलिं दँय्दसं गथांमुगःकुन्हु पसिं पुजा वइबलय् थन बोक्सी लाःगु स्वयेत गुरुजुयाके तारण कयाः स्वःवइपिं नं दु । स्वन्तिया पञ्चरात्री (पञ्चक) मेलाय् थनया पञ्चनारीइ (खुसिइ) मिकुसि स्वांता कयाः म्वःल्हुयाः फियागु अशोक चैत्य व शिवलिंग दयेकाः वज्रयानी परम्पराकथं महाद्यःयात अर्घबियाः धनद्रव्य दान यानाः मय्ति अजिमा दशृन यायेगु चलन दु । थुकिया पुण्यफलं महालक्ष्मी स्थिर जुइ धाइ । थुगु पीठया पूर्वय् रुद्रमति (हिजाखृुुसि) न्ह्यानाच्वंगु दु । तर थन पञ्चनारी खुसि न्हन । अव्यवस्थित बसोबासं यानाः छचाःखेरं छेँ जकदत, अवशेषया रुपय् खुसिया त्वाथः व्रम्हनाल व दीप जक ल्यंदनि ।

न्हापा दँय्दस. मय्ति अजिमाया निक्वः जात्रा याइ । न्हापांगु मातातीर्थ चःह्रे (मांया ख्वाः स्वये छन्हु न्ह्यः) कुन्हु येँय् महसे द्यःखतय् बिजयाकाः मागःत्वाः (मालिगां)लय् जक जात्रा याइगु जात्रा न्हना वनेधुंकल । लिपांगु अर्थात मू जात्रा स्वन्तिचःह्रे (कौलागा चःह्रे, खिचापुजा) कुन्हु खः । थुकुन्हु सुथय् ज्ञानेश्वरया नारायण ख्यलय् यःसिंगालय् यःसिं थनी । थुगु यःसिंया हलिंपताः ब्वयेकाः यंका ख्वपया यसिंगालय् थ्यंकूगुलिं बिस्काः जात्राय् यःसिं थन धाइ । व ईनिसें थन यःसिं थनेगु दित धाइ । थन ख्यलय् च्वंम्ह भ्वरि गनेद्यः÷ज्ञानेश्वर गणेद्यः ब्वयेयंकी । बान्हि बीवं मय्ति अजिमा पिगमय् सरकारी पुजा कथं अजिमाद्यःयात विधिपूर्वक पुज्यानाः पञ्चबली, (ग्वंगः, हँय्, दुगु, फै व भ्वं मेय्) बी । सँन्याकाःई जुइवं मय्ति अजिमाया द्यः छेँ मागःत्वालं गंछिद्यःपिं क्वकयाः खतय् द्यः बिज्याकी । पञ्चकुमारी द्यःखः, महालक्ष्मी द्यःखः व गणेद्यः द्यःखः स्वखः द्यःखः क्वबुयाः नाय्खिं, धिमे बाजं व दाफा बाजं थानाः मय्ति गंछि द्यः दुगु पिगमय् महालक्ष्मी द्यःख्ः नापं मय्ति अजिमाया देगः दुने देपाय् स्वनी । लुं सियातःपिं छकुत्या हाकःपिं निम्ह पञ्चकुमारी द्यः पिने खतय् तुं तयाः स्वनी । गणेद्यः ज्ञानेश्वरया नारायण ख्यःया देगलय् स्वनी । महालक्ष्मी द्यःखःयात मांखःचा व चिलांखःचा नं धायेगु याः । थ्व द्यःया जात्राया विशेषता खःसा पिगमय् ब्वइम्ह गणया मुख्यम्ह द्यः पञ्चकुमारीया थासय् दक्वसिबय् दुनेपाखे सिँयागु मूर्ति तयाः झ्वःलाक्क प्यम्ह द्यः ब्वइगु खः । द्यःगमय् ब्वये सिधयेवं चान्हय् गुरुजुं वज्रयानी तन्त्र विधि कथं पुज्यानाः होम याइ ।

कौलागा आमाइ (लक्ष्मीपुजा) कुन्हु सुथंनिसें छेँखापतिं कलः तयाः बाहां भोग बियाः द्यः पुज्याइ, व्यापारीत महालक्ष्मी द्यःया रुपय् दर्शन यानाः गुम्हगुम्हेसिनं च्याकातःगु पाल्चा लानायंकाः लक्ष्मीद्यः पुज्याइबलय् धुकुतिइ च्याकी । बान्हि बीवं गुथि खलःपाखें अजिमा द्यःयात पुज्यानाः गंछि द्यःपिंत भुजा छानाः पिने झिंस्वम्ह मिसामस्तय्त झिंस्वता घासा तयाm झिंस्वम्ह द्यःया प्रतीककथं मरःजा नकी । थथे मरःजा नकेबलय् मेमेपिं मस्तय्त नं द्यःया प्रसादया रुपय् मरःजा नकेगु चलन दु । अथे हे न्ह्यकुन्हु थन झिंदँय् छक्वः वःलाः मुंकाः मागःमितय् थः काय्मस्तय्त वःलाः नं तइ । बहनी द्यः गमं थनाः खतय् बिज्याकाः जात्रा यानाः छेँय् छेँय् पुजा फइ ।

कछलाथ्व पारु (म्हपुजा) कुन्हु गनेद्यः, पञ्चकुमारी व महालक्ष्मी द्यःखः झ्वःलिक क्वबियाः नाय्खिं, धिमे व दाफा बाजं थानाः झःझः धायेक सुथनिसें द्यःजात्रा यानाः न्हिनय् येँया क्वना त्वाःया महाद्यः न्ह्यःने द्यःखः दिकेवं द्यःखलः व बाजंखलः सकसितं समय् नकी । द्यः लित हयाः नारायणहिति लाय्कुलिइ नं पुजा फइ । द्यःयात पुजा बीगु थासय् दापाm बाजं खलःत फ्यतुना दाफा थायेगु चलन दु । द्यःलित हइबलय् मागःया सकल मूगुथि खलःया मिसातय्सं सुकुन्दा च्याकाः ज्ञानेश्वरय् लँ स्वःवइबलय् ल्यूल्यू मिजंतय्सं ब्वति काइ । अजिमा द्यः द्यःछेँय् लसकुस पुजा यानाबिज्याकेवं जात्राय् ब्वति काःपिं सकसितं झ्वःलिं फ्यतुकाः म्हपुजाया रुपय् जाभ्वय् नकेवं जात्रा क्वचाइ । थुकथं नेवाःतय्गु तःजिगु नखः स्वन्तिबलय् पुलांगु दँयात बिदा बियाः न्हूगु दँया न्हापांगु जात्रा मय्ति अजिमा द्यःया जात्रा झmझः धायेक न्ह्यइपुक हनी ।

नेपालभाषा टाइम्स

च्वमिया मेमेगु

• ज्यापु दिवसया लसताय् सुकुन्दा र्‍याली
• मस्तय् अनलाइन जोखिमपाखें सुरक्षित यायेत सरकार प्रतिबद्ध
• ‘आः विमान न्यायेत फुक्क हे ग्याइगु जुल’
• नेवाः हना सिरपाः लःल्हात
• एनपिएलय् न्हापांगु शतक, पोखरा व कर्णाली त्यात